Albert Zholi: Edlira Dedja,  gruaja shqiptare që kandidon për  deputete në Zvicër

Edlira Dedja

Pianiste dhe profesoreshë e pianos

Master në psikologji e pedagogji

Presidente e shoqatës “Opera pa kufij”, anëtare e Kiëanis (Zvicër), bashkëpunëtore active e ASED-it zviceran (Action de Soutien à l’Enfance Démunie), ProInfirmis-it dhe Zyrës së të deleguarit për të huaj, që prej vitit 1997.

Motivacioni  për t’u kandiduar si deputete e PS.

Të punoj për integrimin sa më të gjërë të fëmijëve dhe  rinisë në jetën sociale dhe kulturore të Kantonit ; edukimin e tyre nëpërmjet projekteve të reja artistike, me qëllim që t’i kuptojmë sa më mire kërkesat dhe nevojat e gjeneratave të reja e t’i mbështesim ato, mbasi buzëqeshja ngazëlluese e fëmijëve dhe gëzimi i të rriturve duhet të jenë mirënjohja jonë!

Dëshirat:

Të bashkëpunojmë  për ruajtjen e një psikologjie sociale sa më të shëndetshme, duke kontribuar në ngritjen e idealizmit tek gjeneratat më të reja, duke mundësuar zhvillimin dhe kuptimin e të drejtave dhe detyrave të tyre, nocionin e drejtësisë, patriotizmit dhe vullnetit të mirë. Të sigurojmë prioritetin e vlerave humane dhe shpirtërore mbi ato materiale. Të promovojmë adoptimin dhe aplikimin e këtyre principeve në jetën sociale, shkollore dhe profesionale.

Edlira Dedja, Neuchâtel, 10 mars 2008

“Të jetosh dhe punosh në emigracion është një detyrë dhe  përgjegjësi e madhe…”

Është një nga muzikantet më të njohura shqiptare në perëndim. Prej shumë vitesh në Zvicër, ku jeton së bashku me familjen e saj, punon si pedagoge në konservatoret e Gjenevës dhe Neuchâtel-it dhe vlerësohet si një nga koncertistet më të suksesshme të rretheve muzikore zviceriane. Ideja e krijimit të shoqatës “Opera pa kufi” e ngre atë në një nga kontributoret më të mëdha për çështjen e paqes nëpërmjet muzikës, një ide me të vërtetë origjinale, që përcjell nëpër botë një mesazh,  sa human aq dhe të nevojshëm për kohën që jetojmë.

Pak fjalë për pianisten Edlira Dedja

Edlira Dedja është vajza e shkrimtarit të njohur të letërsisë për fëmijë Bedri Dedja. E ka lidhur tërë jetën e saj pazgjidhshmërisht me pasionin për artin, muzikën, letërsinë e veçanërisht pianon, këtë profesion aristokratik që sot e ushtron suksesshëm në Zvicër. Është një veprimtare e njohur e çështjes kombëtare shqiptare, firmëtare e krijimit të partisë demokratike shqiptare, por mbi të gjitha një profesioniste e vëërtetë në fushën e muzikës. Ka nisur të merret seriozisht me studimin për piano që nga mosha 10-të vjeçare. Pas mbarimit të liceut është diplomuar në Akademinë e Arteve të Bukura në Tiranë, dhe në vitin 1986, ushtroi aktivitetin e saj si pianiste në sektorin e solistëve të Teatrit Kombëtar të Operas e Baletit, në Tiranë, krahas emrave më në zë të artistëve shqiptarë. Pasi emigron në Zvicër, vazhdon profesionin e saj duke arritur të rreshtohet suksesshëm ndër artistet që kanë kontribuar për emrin e mirë të Shqipërisë nëpër botë. Sot është presidentja e shoqatës “Opera pa kufi”, një inisiativë që është përkrahur nga shumë artistë të njohur shqiptarë dhe të huaj duke organizuar shumë koncerte jashtë kufijve të Shqipërisë.

Opera pa kufi, institucioni i ri artistik shqiptaro-zviceran që këndon  për paqen.

“Opera pa kufij”? Koncerti i saj  i parë ishte një nga takimet muzikore më pasionante që kemi mundur të asistojmë”. Këto ishin fjalët hyrëse të artikullit të shkruar nga gazeta “Express” e Neuchâtel-it mbi koncertin e datës 2 shkurt 2005, ku shndritën yjet e artit shqiptar në skenën zvicerane, në bashkëpunim me artistë të tjerë vendas, italianë, gjermanë, turq, etj. Për dy orë rresht, salla u përfshi nga magjia  e operës dhe baletit. Merrnin pjesë zërat më të bukur operistikë shqiptarë e të huaj, mes të cilëve edhe sopranoja e njohur Inva Mula. Publiku i mahnitur këndoi bashkarisht me këngëtarët në përfundim të koncertit, duke  brohoritur me entuziazëm këtë manifestim të jashtëzakonshëm të kulturës shqiptare.

Kjo dhuratë, publikut dhe kantonit të Neuchâtel-it iu bë prej pianistes shqiptare “të nivelit ndërkombëtar” (siç e cilëson gazeta “Express”, në të njëjtin artikull të datës 5 shkurt 2005), Edlira Dedja, e cila është edhe iniciatorja dhe presidentja e shoqatës “Opera pa kufi”, themeluar në vitin 2004 në Neuchâtel, ku marrin pjesë emra të njohur të artit, kulturës e politikës zvicerane. “Qëllimi kryesor i organizimit të këtij koncerti, - u shpreh pjanistja ndër të tjera, - që u cilësua edhe si “pagëzimi” i kësaj shoqate dhe një prelud për aktivitete të ardhshme, ishte në rradhë të parë prezantimi i  kulturës shqiptare për publikun zviceran, përfaqësimi i vlerave të vërteta, ndërthurja mes traditave dhe modernes dhe etja e një populli  të vjetër europian për paqe. Ky koncert tregoi edhe njëherë se, arti ynë qëndron në nivelet më të larta dhe se artistët, tanë janë mesazhierë të paqes, nëpërmjet tingujve e interpretimeve të tyre dinjitoze.                                

“Opera pa kufi” është një inisiativë shumë e veçantë. Nga ju lindi kjo ide?

Mësimdhënia nuk e ka përmbushur kurrë dëshirën time të madhe për të qënë gjithnjë e lidhur me publikun dhe skenën edhe pse në konservatoret e Muzikës së Gjenevës e Neuchâtel-it, kemi mjaft aktivitete artistike që na mbajnë vazhdimisht pranë saj. Nga ana tjetër, duke dashur të ndodhem edhe më pranë spektatorit zviceran, për t’i transmetuar pasionin e veçantë që kam për Operën, (pasion i cili më lindi atje në Tiranë, kur fillova punën në Teatër e ku ruaj kujtime të mrekullueshme të bashkëpunimit me artistë të mëdhenj shqiptarë si Gaqo Çako, Ramiz Kovaçi, Edith Mihali, Ermir Krantja, Rifat Teqja, Çesk Zadeja e Nikolla Zoraqi, Tonin Harapi, Zhani Ciko, Jani Papadhimitri etj. etj.), edhe në Zvicër, fillova të marr pjesë si koncertmaestër në vënien në skenë të disa operave dhe komedive muzikore, ndër të cilat mund të përmënden premierat e “Borgjezit Fisnik”, “Les contes d’Hoffmann”, si edhe shumë vepra të repertorit operistik italian si “Traviata”, “La Bohème” etj.

Por ideja për krijimin e një shoqate artistike siç është ”Opera pa kufij” më lindi, në rradhë të parë, si një dëshirë e brendshme për të treguar potencialin e madh artistik të artistëve tanë, i cili realisht ka qënë një befasi e këndshme për publikun zviceran. Kështu, u lidha me kolegët dhe miqtë e mi më të mirë dhe ata u treguan menjëherë të gatshëm për t’iu përgjigjur kësaj thirrjeje.

Me këtë organizim i jeni kthyer nostalgjisë së Tiranës….

-Më se e vërtetë. Ky takim për ne të gjithë ishte si një rikthim nostalgjik në studiot tona të Teatrit në Tiranë, ku punonim së bashku dhe kur filluam hapat e para të karrierës sonë artistike. Të takohesh mbas kaq vitesh me artistë të mirënjohur shqiptarë është një kënaqësi e veçantë.  Eksperienca e punës sonë të përbashkët bëri që ky koncert të montohej me lehtësinë më të madhe dhe për një kohë rekord, gjë që i çuditi të gjitha kolegët tanë të huaj ashtu si edhe spektatorin që asistoi në atë mbrëmje Gala të paharruar. Dëshira ime, mendoj, edhe e artistëve të tjerë që kontribuan në suksesin e këtij aktiviteti, është vazhdimi i tij edhe në qytete të tjera të Europës. Kjo ishte hera e parë që ne u mblodhëm si potencial artistik shqiptar  jashtë kufijve të Shqipërisë dhe patëm shumë sukses e u duartrokitëm gjatë. Unë besoj gjithmonë në realizimin e kësaj ëndrre të madhe kombëtare, shpalosjen e potencialit tonë artistik në skena të tjera europiane, edhe pse nevoiten fonde të mëdha, të cilat jo gjithnjë i kemi në dorë...

Opera pa kufij. Një vizion ku ju përjashtoni pasione apo urrejtje për muzikantët që i përkasin popujve « të përlyer » ?

-Besoj në mënyrë të hekurt në virtytet e kulturës dhe rolin që ka muzika në paqen mes popujve. Ne artistët s’duhet të kemi kufij politikë, ideologjikë, kulturorë apo fetarë, që të na ndajnë. Kjo nuk do të thotë se unë si individ jetoj jashtë politikës, se jam pro apo kundër saj. Por kjo e fundit, nuk mund të ndërhyjë në raportet humane dhe mardhëniet midis popujve. “Pse jo?”, i jam përgjigjur një gazetari në Friburg, kur më pyeti nëse do të pranoja ndonjë solist serb në njërin prej koncerteve tona. “Arti duhet t’i kapërcejë diferencat etnike, ideologjike e fetare dhe duhet të kontribojë në ndërtimin e një bote më tolerante, pa urrejtje dhe hakmarrje, ku të triumfojë vetëm dashuria, paqja, harmonia. Vallë, a s’është kjo muzika e vërtetë?

Në këtë dëshirë për të hequr kufijtë midis kulturave të ndryshme, patjetër që ka ndikuar dhe mikpritja që ju kanë bërë zvicerianët mes tyre ?

-Jetoj prej shumë vitesh në Zvicër. Edhe pse shëtis në rrugë e trotuare të tjera, edhe pse jetoj në një klimë të ndryshme nga ajo e Tiranës, mes njerëzve të tjerë, me një mentalitet të ndryshëm nga i yni, me një korrektesë e ndershmëri  për t’u marrë shëmbull, më duket sikur ndodhem në qytetin tim të lindjes dhe shpesh, Zvicrën e quaj atdheun tim të dytë. E kjo, jo vetëm se më janë hapur dyert e konservatoreve për të ushtruar profesionin tim. Por se tek qytetarët zviceranë kam njohur një tjetër mikpritje, një dashuri e ndjenjë respekti për njeriun e punës, kam njohur modestinë e vërtetë dhe përkrahjen në kuptimin e vërtetë të fjalës, barazinë dhe “rënien” e barrierës së kufijve, nëqoftëse mund ta quaj kështu. Nuk jam ndjerë kurrë e paragjykuar se jam e huaj e vij nga Lindja, nga një vënd i varfër që ka dalë prej një diktature totelitariste gati 50-vjeçare. Madje, kohët e fundit, Partia Socialiste e Neuchâtel-it më vuri në listën e kandidatëve për deputet të qytetit për zgjedhjet e pranverës 2008. Ky respekt dhe konsideratë, me të cilën ky popull mikpritës e vlerëson punën dhe aktivitetin tim, më frymëzon çdo ditë të jap edhe më shumë nga vetja. Mbasi e di, që marr e i jap dashuri të vërtetë këtij populli mikpritës, njerëzish të mirë. Të jetosh mes natyrës së ruajtur me fanatizëm e së bukurës, të asaj që është e thjeshtë dhe e pastër,  të jesh solidar me fqinjin, kolegun, të ndash diçka me tjetrin, do të thotë që të ndërtosh një mur me gurë të fortë, kundër të cilit çdo tundim do të thyhet. Mendoj se tek unë, ashtu si edhe tek shumë shqiptarë të tjerë, që nga fëmijëria na është ngulitur ideja se duke punuar mirë punojmë në rradhë të parë për vetveten, e pastaj për të tjerët. Të jetosh dhe të punosh në emigracion, është një detyrë e përgjegjësi e madhe. Sepse, duke punuar në mënyrë të ndërgjegjshme i shërben modestisht dhe atdheut, me emrin dhe personalitetin që krijon.

Më pëlqen fakti që ju e përmendni gjithnjë se jeni shqiptare ?

-Është një krenari, jo vetëm të thuash se je shqiptar e i përket një kombi me histori e sakrifica legjendare, por edhe kur flet për identitetin tënd, për të kaluarën si edhe për kushtet dhe rrethanat që kanë ndikuar në formimin e personalitetit tënd. Çdo origjinë  dhe kulturë e re e pasuron bashkëjetesën e komuniteteve të ndryshme, kudo që ndodhen. Ne marrim e japim dhe jeta bëhet gjithnjë e më e bukur e më e begatshme. Këtë gjë e kam mësuar së pari në Zvicër dhe dua ta përcjell edhe më tej. Mes artistëve dhe njerëzve të emancipuar, mendoj se kufijtë e vërtetë nuk egzistojnë. 

Emri juaj i njohur bën që kësaj shoqate ti ofrohen emrat të njohur zviceranë artistësh e politikanësh. Mund të përmendim disa prej tyre ?

-Janë antarësuar figura artistike nga më të njohurat në Zvicër, ndër të cilat dua të përmënd regjisorin e madh italian Gino Zampieri, bas-baritonin Charles Ossola, piktorja e mirënjohur Anne Monier, etj. Po ashtu, figura politike si  P. Aubert, G. Ory, etj. që e kanë ndihmuar këtë shoqatë që në hapat e parë të krijimit, si edhe kanë përkrahur çdo inisiativë të saj.

Le të flasim më qartë për projektin e krijimit të kësaj shoqate.

 - Si fillim, ideja e krijimit të shoqatës « Opera pa kufij » lindi si një dëshirë për të ofruar koncerte dhe çfaqje me cilësi të lartë, por ideja e bashkëpunimit me artistë të shquar shqiptarë, zviceranë, e të ftuar nga vënde të tjera, na mundësoi të shpërndanim edhe një mesazh tjetër, një mesazh dashurie, paqeje e bashkëpunimi, në një kohë që urrejtja dhe ultranacionalizmi mes popujve të ballkanit, mund të them se është bërë gangrenë. Kjo ishte edhe arsyeja që ky mesazh u prit me mjaft entuziazëm nga spektatori, shtypi e mediat zvicerane.  Në koncertin tonë të parë, përveç sopranos Inva Mula, bas-baritonit zviceran Charles Ossola, tenorit të madh turk Pekin Kirgiz, ishin edhe emra të tjerë të njohur si Frano Lufi, Mariana, Leka, koreografi dhe balerini Enkel Zhuti, Francesca Matrundola, Anastasia Faradjev, Fabrizio Raviola, etj.

Brënda kësaj inisiative fshihet edhe një qëllim i madh, atëherë ?

-Them se po. Çdo bashkëpunim interkulturor është një mesazh paqeje dhe dashurie,  në një moment kur tensionet janë gjithnjë e më të forta në mbarë botën e sidomos në Ballkan. Vullneti ynë i mire, është një shëmbull për të treguar se arti na i jep mundësitë t’i kapërcejmë këto kufij etnikë apo ideologjikë, të harrojmë urrejtjen e hakmarrjen, për të shpresuar në një botë më tolerante. Në një nga koncertet tona patëm arie, duete e skena nga opera “Rigoletto” e G.Verdit, që është mbështetur në dramën e Viktor Hygo-së, e cila trajton temën e hakmarjes, që të çon vetëm në fatkeqësi. Pra, mesazhi i këtij koncerti ishte demaskimi i kësaj ndjenje, që nxit konfliktet, luftrat tragjedinë e mbjell urrejtjen. Ky bashkëpunim artistik i yni tregoi edhe kësaj radhe se vetëm me dashuri, mirëkuptim, tolerancë e pa paragjykime mund të realizohen gjëra të mrekullueshme dhe të kontribohet në një mirëkuptim edhe më të madh midis popujve¨!

Do ta përhapni këtë mesazh në gjithë botën?

Jam një pikë uji në oqeanin e madh që quhet botë, por kjo s’do të thotë se demoralizohem. Unë jam e bindur se çdo shqiptar është një mesazher i vërtetë paqeje, mbasi populli ynë e ka dhënë shëmbullin gjatë gjithë historisë së tij se, e do dhe e ruan me fanatizëm atë. A s’ishte Nëna jonë e Madhe Terezë dëshmia dhe simboli më i madh i Paqes në shekullin e XX-të ? A s’ishte Rugova « Gandi i Ballkanit » dhe rezistenca e popullit trim kosovar një dëshmi e tillë ? Paqja është një dashuri pa kushte dhe si e tillë ajo mund të sjellë vetëm lumturi. 

Ndërkohë, viti 2008 do të ketë për ju edhe një projekt shumë të rëndësishëm. A mund ta detajojmë?

-Është një koncert i madh humanitar që parashikohet të realizohet në 2008-2009, në mbështetje të një fondi të ri për fëmijët handikapatë të Zvicrës franceze. Kësaj radhe, mendoj të kemi të ftuar të mëdhenj si Bekim Fehmiun, Gina Lollobrigiden, Carla Fraçin, Ismail Kadarenë, Andrea Bocellin, Gedeon Burkhard-in dhe Roger Federer-in.

Mendoj se edhe për ne shqiptarët ka ardhur koha, jo vetëm të ndihmojmë vetveten e të presim ndihma nga të tjerët, por edhe të kontribojmë dhe të përpiqemi t’u japim ndihma popujve të tjerë.