Lëvizje shahu mes Obamës dhe Ajatollahëve të Iranit, ndërkohë që republikanët duan luftë të hapur

Nga “The Economist”

Me përjashtimin e shndritshëm të kandidatit për president Ron Paul, shumica e republikanëve të cilët dëshirojnë të bëhen president pajtohen në një gjë: Barack Obama ka qenë i butë ndaj Iranit. Mitt Romney e quan Iranin “kërcënimi më i madh që jemi duke u përballur” dhe akuzon zotin Obama për një dështim të mjerë në kuptimin e rrezikut. Newt Gingrich, i cili shpenzon shumë kohë duke kujtuar votuesit në anashkalimin e rolit të tij deri më tani (së bashku me Ronald Reagan, Margaret Thatcher dhe Papa Gjon Pali e II), në rënien e perandorisë sovjetike, duke thënë se si president ai do të vërë së bashku një plan të ngjashëm për rrëzimin e regjimit në Teheran.

Rick Santorum, i vendosur në trungun e qytetit me mulli të vjetër të New Hampshire, largohet nga ekonomia duke njoftuar votuesit për rreziqet e teologjisë Shi’ite. Ai dhe z. Gingrich ranë dakord me kryeministrin izraelit, Benjamin Netanjahu, që udhëheqja e pranishme e Iranit do të kuptohet jo si një aktor racional, por si një kult apokaliptik vetëvrasës i cili, nëse ndërton një bombë bërthamore, nuk do të kufizohet nga logjika e zakonshme e parandalimit. Z. Santorum premton se nëse ai bëhet president dhe Irani nuk është dorëzuar, ai do të fillojë bombardime. Fokusi republikan në Iran kuptohet në dy nivele. Së pari, Irani një rrezik i pakontestueshëm. Ai po lëshon kërcënimet kundër luftanijes amerikane në ngushticën e Hormuz. Ai po zhvillon mundësinë për të bërë një bombë bërthamore. Irani ka shpenzuar vite duke injoruar udhëzimet e Kombeve të Bashkuara për të ndaluar pasurimin e uraniumit. Ai thotë se dëshiron që Izraeli të zhduket. E dyta, Irani është një problem i sigurisë kombëtare që zoti Obama ka dështuar për ta zgjidhur deri tani. Ai mund të ketë vrarë Osama Bin Ladenin, asgjësuar al-Kaedën dhe ndihmuar për të shpëtuar botën nga grotesku i Muamer Gedafit tw Libisë, por dora e tij u shtri deri në Iran tre vjet më parë dhe ishte në fund të një takimi  me grushte. Këtu të paktën, armiqtë në shtëpi kanë arritur në përfundimin, se është një fushë në të cilën ai mund të akuzohet në mënyrë të sigurtë ajo e "pajtimit". E megjithatë kjo është një zgjedhje e çuditshme e fjalës-nëse ju besoni se akti i të  folurit për një armik është i barasvlershëm me pajtimin, një pikëpamje që do të kishte habitur të shenjtin Regan gjatë bisedave të tij të gjata me Mihail Gorbaçovit në vitet 1980.

Kjo është një fjalë veçanërisht e çuditshme duke dhënë një presion të pashembullt, Obama bindi metodikisht botën për të aplikuar në Iran. Ky presion, më të vërtetë, nuk e ka arritur ende qëllimin e tij: Irani vazhdon në mënyrë të barabartë, metodikisht për pasurimin e uraniumit. Por zoti Obama, i cili këmbëngul se ai nuk do të lejojë që Irani të fitojë armë bërthamore, duket sikur po përpiqet se çdo të thotë një luftë e shkurtër (përfshirë, thonë disa, sabotazhin, cyberwar dhe vrasjen e shkencëtarëve) për ta ndaluar atë. Dhe në qoftë se gjithçka tjetër dështon, lufta mund të vazhdojë. Ai ka bërë një pikë ku thuhet se "të gjitha opsionet" mbetet mbi tryezë.

Sigurisht, zoti Obama ka bërë gabime. Ndërsa premtoi se të gjitha opsionet janë në tavolinë, ai i ka lënë sekretarët të njëpasnjëshëm të mbrojtjes të thonë se bombardimet në Iran do të ishin  të kota dhe të rrezikshme, gje që mund të jetë e vërtetë, por mesazhi përsëri mjegullon. Ai gjithashtu vonoi reagimin e tij ndaj demonstratave popullore që pasuan zgjedhjet mashtruese presidenciale të Iranit në qershor të 2009. Duke punuar shumë për të filluar një dialog me udhëheqjen e Iranit, dhe duke llogaritur se lëvizja e Gjelbër nuk do të jetë në gjendje të rrëzojë qeverinë, ai ishte i ngathët në denoncimin për shtypjen e protestave. Kjo dukej e dobët. Por pretendimi republikan se kjo mundësi e shpërdoruar në rënien e regjimit është e diskutueshme. Në kontrast, në Egjipt, ku Amerika kishte ndikim në të dy Hosni Mubarak dhe ushtria që kishte ndihmuar në pajisje, ai nuk kishte asnjë influencë serioze në terren në Iran, dhe mbështetja e saj me gojë mund të ketë dëmtuar besueshmërinë e vetë popullit që po përpiqej të ndihmonte. Kriza e brendshme të Iranit paralizoi edhe vendim-marrjen në Teheran dhe vrarë kështu ndërtimin e marrëveshjes së besimit marrëveshje që mund të ishte krijuar më shumë kohë për diplomacinë bërthamore. Ideja për Iranin ishte për të transportuar 1.200 kg uraniumin me pasurim të ulët jashtë shtetit për të prodhuar lëndë djegëse për një reaktor kërkimor, duke i lënë vendin për një kohe me një rezervat shumë të vogël me të cilin do të bëjë një bombë. Pas zgjedhjeve kjo ide u bë shumë e nxehtë për regjimin për tu trajtuar, sidomos pasi një nga udhëheqësit reformator, Mir Hosein Musavi, e denoncoi atë si një "dorëzim" ndaj të huajve. Turqia dhe Brazili ringjallën marrëveshjen në pranverën e vitit 2010, por deri atëherë stoku i Iranit ishte rritur dhe z. Obama ishte në një pikë të re udhëzuese, duke vështirësuar fitimin e sanksioneve të  rezolutës nëpërmjet Këshillit të Sigurimit. Pas punës që ai kishte investuar në sjelljen e Rusisë dhe Kinës në bord për rezolutën e re, presidenti duket se ka vendosur që ai nuk mund të rrezikojë duke i lënë sanksionet zbuluar.

Pse mos ta provojmë përsëri? – Ndërsa Republikanët e akuzojnë atë për qetësim me Iranin, Obama përballet me kritikët e drejtimit të kundërt të cilët thonë se gabimi i tij më i madh ishte që tërhoqi dorën e shtrirë shumë shpejt. Në një histori të plotë, të re të angazhimit të presidentit me Iranin, Trita Parsi, themeluesi i Këshillit Iranian Kombëtar Amerikan në Uashington, DC, i vjen keq për dështimin e Obamës për të pranuar propozimin nga Brazili dhe Turqia . Duke zgjedhur të ndjekë diplomacinë dhe presionin në të njëjtën kohë, ai vë bast të gjithë diplomacinë në një listë të vetme me zare, dhe kur kjo nuk të çon askund, ngelet vetëm me presion-e cila mund mund të dështojë në kohë. Nëse diplomacia ka mbaruar së paturi sukses, Z. Parsi thotë se, Amerika nuk duhet të tërheqë në shenjën e parë të papajtueshmërisë iraniane apo opozitës së kongresit, dy prej të cilave janë të pashmangshme. Problemi, përfundon ai, është se armiqësia 30 vjeçare midis Iranit dhe Amerikës nuk është më një fenomen ", ajo është një institucion". Brenda dy vendeve, akuzat e pajtimit janë bërë pjesë e institucionit. Obama ende nuk ka "dështuar" në Iran: Irani u rrit  fort në shikimin e Xhorxh Bush dhe është rritur më shumë i izoluar në të. Ndër të gjitha opsionet që duken ende në tavolinë mund të këtë një tjetër që shkon për diplomaci. Por koha është e shkurtër, dhe asambleja votuese republikane e kësaj jave nga New Hampshire do ta ketë të vështirë ta provojë përsëri derisa sezoni i zgjedhjeve të Amerikës të ketë mbaruar.