Shpëtim Kastrati: Lulja e burrit

Shpëtim Kastrati

LULJA E BURRIT

- tregim -

Valdeteeee! Valdeteeee! Valdeteeee!

U zgjova dhe ende më kumbonin veshët. Hidhja ujë me të shpejtë në fytyrë, nëpër qafë, fërkoja fort veshët me shputa dhe padashur gulçoja sikur të kisha diçka mbi shpinë.

Plaka më kishte ndjerë që nga dhoma tjetër dhe po më priste në koridor.

-           Të doli gjumi herët? - më tha me një zë të dhembshur.

-           Apo nuk ke fjetur rehat? – pyeti ajo duke sistemuar sendet aty, - e po domosdo

ke ndërruar vend, por do të rehatohesh, dëgjo nënën ti, edhe unë kur shkoj gjëkundi kështu më ndodhë, s’më zë gjumi që s’më zë, po ku ne e ku ju, kur isha e re si ju unë flija edhe mbi shkurret e përrallit, ja atje lart në stane, - dhe tregoi me dorë kodrat sipër që po vezullonin pak nga pak.

Unë ndera dorën të nxirja paketën me cigare, ndërsa ajo duke ma ngjeshur dorën në xhep si të isha fëmijë,- më tha: - mos e ndizë të shkretën, të të bëj një kafe njëherë, ja erdha, - dhe iku duke u tundur si xhinde në majë të gishtave.

Dola në verandë dhe po sodisja detin që dukej sikur ta kishe në pëllëmbë të dorës. Ishte i qetë me disa valëzime të lehta që i jepnin nuanca të papërsëritshme bardhë e blu, sipas përkuljes së valës nga rrezet e diellit që po rrokullisej si lëmsh i stërmadhë mbi mal. Ndjeva nga pas përsëri hapat e lehtë të xhindes – plakë, që butësisht më hodhi krahëve një jelek të leshtë të pastër dhe të lehtë që më ngrohu shpatullat menjëherë.

Mbaje krahëve, - tha ajo si me urdhër – se deti në mëngjes këtu, të jep frymën por

të merr kockën, dëgjo nënën ti, dhe ja erdha se po piqet kafeja.

Pas pak ajo erdhi me tabakanë në duart që i dridheshin lehtë, e la në tryezën e drunjtë dhe u ul skaj meje duke më zgjatur ngadalë filxhanin e kafesë të mbufatur në shkumë dhe një gotë të vogël me raki.

-           Pije dhe këtë, është nga e plakut, këtu e dhjetë vjetë të shkuara e bëri i shkreti,

po unë e kam fshehur ca nga kjo, se e pinë djemtë, dhe e ruaj ja për miqë si ti, ja të paça, -

dhe e toku gotën me mua dhe tha:

- Nuk i gjendet dermani kësaj dynjaje, u ropatëm gjithë jetën, i bëm këto shtëpi, ja

dhe të djemëve atje tej, kur i mbaruam më vdiq plaku, këtu e dhjetë vjetë të shkuara, ishte

gojëëmbël i shkreti dhe punonte, punonte shumë, pastaj më ikën dhe djemtë, me kuç e me

maç, në kurbet, të gjithë janë në Greqi, më morën edhe mua nja dy herë atje, por ika, e di

ç’u thashë: - ju ndaç hajdeni ndaç rriji (rrini), unë do shkojë të rri me plakun, kështu u thashë, dhe erdha dhe nuk u shkoj më atje, ja shikoje vend më të mire se këtu nuk kanë për të gjetur, po ec e thuaju, por le të rrinë, do të vijnë një ditë, do të vijnë se s’bën, dëgjo

nënën ti, nuk bëhet vendi jot hasha, ja kështu. -  Dhe duke psherëtirë vazhdoi, - as që të pyeta nga vjen, e ç’soj je, por që je sojli dukesh, se më rri rëndë – rëndë si këta burrat tanë këtu, që ta marrësh vesh ti, - dhe më shtyu lehtë me bërryl – ja i shohin gratë si shtrembër, se çoç janë, dhe vetëm në dyshek hargalisen me to, por edhe ty ama, s’të kishte gënjyer syri, e kishe gjetur si thëllëzë mali, sa e pashë më ra si hëna e marsit që  del këtu, s’më gënjen syri mua, dëgjo nënën ti, dhe ma mba’ me kimet, se nuk dëgjon ajo tani, se nuk është mire t’ia themi në sy, mbaje mirë, se kështu janë gratë, dëgjo nënën ti, sa më shumë t’i duash aq më shumë përvëlohen pë ty, ja kështu. Po e di ç’keni ju, sbrisni

poshtë në det, se për atë keni ardhur dhe tani është koha për të shkuar dhe kur të doni kthehuni, unë këtu jam. Tu gatuaj gjë për drekë? Kam raki po edhe verë nga ajo e plakut,

këtu e dhjetë vjetë të shkuara, dëgjo këtu, ç’të hani e ç’të pini këtu, nuk i keni në hesap

(llogari), unë nuk përtoj të gatuaj dhe gatuan mire nëna, do t’i provosh e do të lëpish gishtrinjtë, ja kështu.

Faleminderit! – i thashë unë me mirënjohje dhe i putha duart, - për sot kemi porositur në restorant atje poshtë, do kemi rast, se ne do të jemi dy javë këtu.

Mirë, si të doni, - tha ajo me dhemshuri – ditët që do të rrini këtu, unë jam me ju,

edhe kur të jeni atje poshtë unë me zemër e me shpirt jam me ju, - dhe psherëtiu – mire,

ju keqen nëna, shkoni tani, dhe hap sytë ma ruaj thëllëzën atje poshtë, se të rrëmben ky det.

Ditën e tretë plaka mezi na kishte pritur, kishte pjekur nga një zog pule për të tre, po përgatiste meze dhe ëmbëlsira me mjaltë dhe fluturonte në guzhinën e gatimit duke pëshpëritur me vete.

Sa na vuri re që u afruam u ndez gjithë gaz si deti atje tej që vetëtinte nga shkëlqimi duke perënduar dielli, si në këto anë.

-           Ja që ju dashkan vjerrat, të dyve, pëllumbat e nënës, sot keni ngrënë apo nuk

keni ngrënë, do të ham bashkë aty në verandë, ja kështu, shkoni ju, launi, shplauni, se i rregullon nëna këto, ja për dhjetë minuta do të jenë gati.

-           Të ndihmoj edhe unë diçka? – i tha ime shoqe.

-           Shko ti shko, rregullohu, dhe mu bëj si nuse sonte, - dhe e shtyu me bërryl për

nga dera se i kishte duart e zëna, - dhe ti, -  më tha mua, - shko hiqi ato poture se më

dukesh si çilimi. Shko vishu si burrë, - tha duke qeshur.

Kur dolëm në verandë, ajo e kishte mbushur tryezën e drunjtë plot me të gatuara të ndryshme, kishte nxjerr edhe verë edhe raki nga e plakut, limonadë që e kishte bër vet,

rrushë të thatë, palafiqë, ullinjë të ujdisur (siç thoshte ajo) që i ruante për miqë, mjaltë nga kosheret e sajë e plot të gatuara të tjera që na i thoshte me emrat e zones por që nuk më kujtohen tani.

Ja si pëllumba jeni bër të dy, - tha duke qeshur – mbasi zumë vend rreth tryezës,

ajo u ngrit pakëz, seç mërmëriti dhe foli si me të lutur, -  hani çfarë të doni, pini çfarë të

doni, të gjitha këto nëna i ka bër për ju, të gëzojmë së bashku, hë ju past nëna juve! -  Dhe

ngriti gotën e verës për të uruar.

Ti, pi ç’të duash, - më tha mua – verë apo raki, njësoj janë, të plakut, i kam ruajtur

që kur. Po ti, bijë e nënës, nuk do të pishë një gotë verë? – iu drejtua time shoqeje me çininë e verës në dorë.

Jo, faleminderit, unë do të pi pak limonadë, - i tha ime shoqe disi e turbulluar.

Mirë, ç’të duash ti, nëna e ka bërë, të bëftë mirë, hajt mbushe gotën, është nga

portokallet tona me pak limon, ashtu si di ta bëj unë. Po ti ç’më rri, hidhi të shkretës, ç’do

të pish? – më tha me gotën në dorë.

Edhe unë do të pi verë, sonte – i thashë me të qeshur.

Pije, se më të mire s’ke ku e gjen, hajt ju paça! – dhe toku gotat me ne.

Kishte rënë nata dhe qielli ishte i ndezur prush nga yjet. Deti ishte i qetë, i paqtë dhe deri diku bashkohej me qiellin dhe prushonin të dy. Aroma e agrumeve dhe ullinjëve

vinte e freskët dhe sikur të ledhatonte mushkritë dhe indet e gjakut. Hëna e ndritshme e vakët dukej se kishte ngecur në një kreshtë dhe më rrinte mu përballë dhe që atje tej sikur

më qeshte. Unë pothuajse isha i shkëputur nga biseda që po bënin të dy gratë, për mëse dy orë, dhe e hidhja vështrimin sa në mal e në det, sa në det e në qiell e pastaj në hënën

kureshtare që shfaqte dritën e sajë si me frikë nëpër kreshtat e rrëpirat e malit. Pas pak,

ime shoqe, pak e ndrojtur dhe duke falenderuar plakën për të dhjetën herë për darken e

shijshme dhe të lezetshme, i mori leje plakës që të shkoj të mbështetej se ndihej e lodhur.

-           Shko, e mirë e nënës, shko, si të duash ti, se nuk të mbajnë shpatullat ty si të

këtyre, - dhe më rrahu shpatullat, - ja dhe ne do të pimë edhe pak verë dhe erdhëm, ja mbas teje, shko, bijë e nënës!

Ime shoqe tha  “natën e mire” dhe shkoi. Për pak minuta mbetëm në heshtje, por ajo u kujtua për të mbushur gotat dhe duke hedhur verë tha:

-           Ke marr grua të mire, si pëllumbeshë i qëndis fjalët, dëgjo nënën ti, t’ia dish

kimetin, hajt të paça, - dhe toku gotën me mua.

-           Ti se ç’ke humbur sonte, - mu drejtua përsëri – të mundon gjë, apo s’të rrihet

me plakën tani se të shkoj nusja?

-           Jo, jo për nusen, - i thashë – diçka më mundon.

-           Uaaa! Të keqen nëna ty, ç’të ka gjetur?! Ndonjë lajm i keq nga njerëzit e tu a

të nuses ? – tha ajo duke mbledhur të dyja duart grusht mbi gjoks.

Jo, - i thashë – asgjë andej, janë të gjithë mire, sot fola në telefon. Më mundon diçka, por do ta them.

-           Hë të shkretën, nxire se më ngrite leshtë e kokës përpjetë, - tha duke ngritur

duart lart mbi kokë.

-           Që kur kam shkelur këtu, - nisa unë duke belbëzuar – se ç’më bëhet një zë

natën.

-           Ehëë, e di, të zuri dhe ty, po çoç do të kesh dëgjuar ti, ndaj të bëhet ashtu?

- tha ajo si me mëdyshje.

-           Po, - i thashë – kam dëgjuar disa histori nga këtu, më parë kam jetuar disa

kohë këtej.

-           Epo, ndaj … - tha ajo duke e shkëputur zërin dhe vazhdoi:

-           Po hë si të bëhet, ai zë?!

-           Po ja, - i thashë – s’di si ta them, sikur thërret dikush; Valdeteee! Valdeteee!

Valdeteee! Dhe më oshtijnë veshët pastaj.

-           E di tani, e di, - tha ajo si e menduar dhe uli kokën. U shkëput pak nga fjalë e

sajë dhe mu drejtua:

-           Por … , po ta them, mos të ligështon më shumë? – dhe heshti.

-           Të lutem, - i thshë unë – ma thuaj, më mire kështu, unë di shumë histori të

tilla dhe të paktën do të më lehtësojë.

-           Ja, këtu sipër rri, korba, - tha ajo si e menduar dhe drejtoi dorën mbi shtëpinë

e sajë.

Ishte një shtëpi pak më e vogël, pak më e ulët dhe sikur e kishte përdredhur mali.

-           Por ajo nuk thërret natën, - tha me vendosmëri dhe duke më pare drejt e në sy,

- por ty të bëhet ashtu se çoç ke dëgjuar, por do ta tregojë nëna ty, -  dhe heshti për pak.

-           Kishte një burrë të zotë, - nisi të tregojë ajo – dhe vetëm atë vajzë kishin,ai

ndiqte peshkun, ja atje nëpër det, - dhe tregonte me dorë detin që ishte poshtë, - një ditë

ai shkoi larg, që ndiqte peshkun thashë, nuk kishte burrë më të zotë se ai për detin, por deti atë ditë u prish, - psherëtiu ajo – u nxi, u sterrua  dhe dallgët hidheshin mbi shkëmbinjë sikur donin t’i përpinin. Zbriti korba poshtë tek unë, ajo këtu sipër, - dhe bëri me dorë nga shtëpia e sajë.

–          Do t’ja dal? – më tha.

–          Hiç mos ki merak, - i thashë unë – do t’ja dal që ç’ke me të, është burrë që ia

di detit ai, edhe inatin e detit e di, - heshti pak – priste që t’i vinte korba, por që nuk ishte e thënë ashtu, ai nuk erdhi më, e përpiu deti dhe nuk e nxori më. Mbeti korba vetëm me vajzën, sa ishte e shkreta vajzë atherë, 12 – 13 vjeçe, e shkonte e kulloste bagëtinë, i doli

krah së jëmës, se s’kish korba tjetër, kush do e ndihmonte? – dhe psherëtiu përsëri. -

Pa po rritej çupa, thua ti, e të mori një nur, ja si hëna atje, - dhe tregoi hënën sipër që shndriste e mrekulluar mbi mal, - mbetën djemtë, - vazhdoi ajo – rrëzë mureve e rrëzë gërxheve që ta shihnin kur shkonte, aq e bukur ishte. E i them një ditë, korbës atje, jepe moj çupën, i thashë, jepja ndonjërit nga djemtë, mos e merr në qafë se është si yll në fshat. Dua ta jap, më tha, se ç’të mbetet për mua, atje e ka dhën zoti, por ata që e kërkojnë

nuk janë të soit si e dua unë. – Psherëtiu dhe duke hequr tha: - I dhimbsej korbës, e kishte të vetme dhe si drita e hënës, dhe donte ta jepte në derë të mirë, korba. Në këto anë, mor bir, - belbëzoi si zog i mekur – janë ca zakone që nuk rrëzohen, qëndrojnë si lisat atje në mal. Bëhet një lule këtej, që ta dish ti, vetëm nëpër shkëmbinjë bëhet e shkreta, sa thonë dhe pleqtë këtej; “Që ajo lule bëhet, ku nuk shkel dot edhe këmba e dhisë”. Por djemtë e zotë e gjejnë atë, atje lart nëpër shkëmbinjë dhe ja falin asaj vajze që duan, duke u treguar edhe të zotë, por edhe që e duan atë edhe duke rrezikuar. Edhe plaku im, atherë kur ishte i ri e gjeti atë lule dhe ma solli, e ruajta tridhjetë vjetë në sëndyk, e nxora një ditë e i thashë: ja tek e kam lulen që e gjete atherë dhe ma solle. Pa bjere këtu, më tha, ja dhashë dhe ai me ta marr dhe e hodhi në zjarr. Ç’bëre, i thashë, pse e dogje? Ç’e deshe, më tha, unë s’jam më i zoti për të. Unë po e ruaja si shpirtin tënd, i thashë, e ti ma dogje? Shih, se je djegur dhe ti dhe unë, dhe ma preu e s’foli më. Ç’të bëja, e tij ish, ashtu desh e ashtu bëri, ç’ti thosha? Por që ta kisha llafin, edhe kjo e gjora vajzë, priste një nga djemtë t’i sillte atë lule, djemtë e donin, por nuk e gjente dot njeri me korbën aty, ajo e shkreta nur e mbi nur hidhej, nga viti në vit. Një ditë shkon e të ngjitet përpjetë, askush nuk e dinte, as korba aty, e të qepet shpat më shpat për ta gjetur vet atë lule … - heshti, e  shkëputi zërin dhe psherëtiu, - gjer tek Shkëmbinjtë e Zinjë kishte shkuar që nuk kishte qënë asnjë nga

djemtë atje, e kishte gjetur atë lule thonë, ata që e kishin parë, lule siç ishte edhe vet ajo, kushedi cilin nga djemtë kishte ndërmend e shkreta, se asnjë nga djemtë s’mund t’i fliste asaj, po sytë do i ishin lënduar gjëkundi që u ngjit deri atje lartë, ku nuk shkoi askush tjetër, dhe kur thirri korba aty, që çupa nuk ishte kthyer në shtëpi, shkuan të gjithë djemtë ta kërkonin dhe ai që do ta gjente do ta kish marrë, por … - Ajo heshti për pakëz, e hodhi vështrimin mbi det, pastaj ngadalë nëpër brigjet dhe shpatet përrreth, psherëtiu thellë, e sikur t’i dilte zëri si nga një hon tha:

-           Vetëm kur e gjetën poshtë në greminë, të shkretën, të gjakosur e sakatosur që

kish rënë nga shkëmbinjtë, lulen e mbante në dorë, s’kish kush t’ia hiqte, ashtu e çuan edhe në varr me lule në dorë, dhe e di ç’thonë; tani ajo lule del njëherë në vit mbi varrin e sajë dhe kur e shohin gratë ajo ndizet e shkëlqen, kur shkojnë burrat aty ajo fshihet nëpër dherat e varrit.

-    Heshti përsëri , psherëtiu, dhe sikur u kujtua dhe më tha: - Sa të jesh këtu,

mos ja trego këto nuses, se kushedi si i bëhet, dëgjove ç’të thashë, - këmbënguli ajo.

-           Të jap fjalën, - i thashë unë – që sa të jem këtu, nuk do t’ia them askujt.