E enjte, 28.03.2024, 05:00 PM (GMT)

Kulturë

Odise Kote: Kapedani i Patrës …

E diele, 13.11.2011, 07:44 PM


Kapedani i Patrës …

 

Tregim

 

Nga Odise Kote

 

    …mua e Besmir Kapidanit, na u shfaq si me magji në Limanin e Patrës, ai që s’pritej, barba Jani, kapedani i anijes “Kleopatra”. Trupmadh, nofullgjerë, me flokët e bardhë e të gjatë, krela-krela, zëtyrjelë që ngjante se shponte edhe gurin, detari i vjetër erdhi drejt vendit ku ne ndërtonim skelat e panairit të lodrave për fëmijë, punë që si emigrantë e kishim marrë me akord.

Barba Jani e lëshoi tyrjelën e zërit (kjo ishte përshëndetja e tij) duke u tundur i gjithi si një pemë e stërmadhe. Si një pemë që, edhe lulëzon, edhe ka lënë gjysmën tjetër të rrënjëve të tij përjashta.

Si një pemë buzë rrëpire.

Barba bëri me shenjë për nga taverna aty pranë. Taverna ishte strofkulla e ngrohtë, vendi ku ai nderonte miqtë. Barba Jani nuk kishte shtëpi toke. As grua.

Nuk e di pse.

Deti dhe taverna në breg ishin pasuria e tij.

-…si keni qënë o armatollët* e mi ? – foli duke ngritur zërin, sinjal ky që e lajmëronte kamarierin e tavernës për një shtrim tavoline të madhe.

U ulëm në një nga cepat e tavernës, aty ku dallgët afroheshin gjer tek këmbët e tavolinës dhe stërkalat hera-herës të vinin afër prehërit.

Këtu e ka qejfin Barba. Nuk duron asnjë sekondë pa e prekur detin.

Dhe rri përballë

Dimër –verë, këmisha e tij rri zbërthyer që era t’i hyjë thellë në mushkëri. Lëkura e gjoksit dhe e fytyrës është një, kafe e pjekur.     

Dallgët e bardha përplaseshin në kalatat e betonit e ngjanin si pulëbardha.

Si zakonisht e pyeta kapedanin për punët e detin, për “mucot” e rinj dhe dashnoret e porteve ku ata ankoroheshin.

Kapedani atë ditë ishte bunacë. Kishte nevojë për shoqëri. Ngjante se ishte në kërkim të ngushëllimit.

-…më iku një mike…Maria…iku në të vërtetë…- dhe e ktheu teken e uzos me eks. 

-…kështu e ka kjo jetë…- u përpoqa ta ngushëlloj.

Kapedanit i shkau një pikë lot. Ne nuk e njihnim Marien, por e dinim se kur kthehej nga deti në portin e Patrës, aty  atë e priste Maria. E dashura e tij e vjetër që tani nuk ishte më.

-…ato sytë e saj…- kapedani ktheu dhe një gotë tjetër uzo.

Sytë e Maries ishin si deti në vjeshtë, tha ai. Një jetë m’u lut t’i veja në shtëpi.

Eja, kapedani im, eja, më thërriste.

Eja…

Tani ishin sytë e kapedanit që u njomën me trishtimin vjeshtak.

-…eja në shtëpi – më lutej Maria. Si burrë e grua.

Të ishim të dy, të digjeshim të dy në flakët e zjarrit që ndezëm të dy.

Unë jo e jo.

I hidhja ujë deti zjarrit.

Filipi, babai i Aleksandrit të madh, ai më mori në qafë. Ai më dilte në ëndërr e më thoshte jo.

Në det betohesha se sapo të më zinte këmba tokë do të shtrihesha në shtrat të Maries, dhe sa zbrisja në tokë, më merrte malli për detin. Ka të drejtë Filipi thoja, është mbret. 

Barba Jani fliste për Filipin, mbretin maqedonas të mijëra viteve më pare, sikur ai të ishte diku në Patra, në tavolinën tjetër të tavernës, në parlament apo qeveri.

-…po c’hyn mbreti Filip…- ngriti kokën Besmiri, si të kërkonte një përgjigje më shumë prej detit se sa prej kapedanit.

- …hë,hë,hë…ju e dini se jeni shqiptarë…- vazhdoi barba Jani. Mbreti Filip qe martuar me Olimpian dhe lindi Aleksandrin.

Aleksandrin e madh.

Ai ishte si ne…

Më i madhi i të gjithë kohëve.

Kapedani i ka për zemër historitë dhe unë besova se për të shmangur dhembjen e humbjes së Maries, tani në moshën tetëdhjetëvjecare, atij i falej të ngatërronte kohrat e po na tregonte një nga ato versionet e tij të zakonshme mbi heronjtë dhe perënditë.

Sepse kam edhe një si bindje të verbër se të gjithë grekët që kam njohur, jetojnë aktivisht me mitet e legjendat dhe në kohët e sotme moderne. Madje edhe në bisedat më të thjeshta e të përditshme ata u drejtohen perëndive, miteve, legjendave si të jenë njerëz të gjallë, të dashur, komshinj që gjenden diku rrotull ujrave të Greqisë.

-…ja dhe Filipi, mbreti, nuk e besoi kurrë Olimpian kur e gjeti me një gjarpër në shtrat. Ju e dini apo jo…- pyeti kapedani për t’u bindur se po e ndiqnim.

Kurrë nuk e besoi Olimpian për gjarprin e shtratit.

Të gjithë i bindi Olimpia se gjarpëri ishte perëndia, vec Filipin nuk e bindi dot.

As mua nuk më ka bindur kurrë.

Ajo “kurrë” që shqiptoi, qe më e pabesueshmja fjalë që ai mund të shqiptonte. 

Në zërin e tij për herë të parë dallova peshën e një pendese të fshehur 

Të thellë.

Gërryese.

Pendesën që kurrë nuk do të shpallej me zë të lartë.

Ajo do të rrinte aty, e strukur, brenda eshtrave të mëdha të kafazit të tij, në gjoks, në folenë e mistereve e gjërave më të fshehta të jetës.

-…perëndia e gjarprit…- fola unë dhe nuk e di se pse më erdhi keq për këtë keqkuptim mijravjecar që i kish thyer zemrën Kapedanit.

Kapedani më pa me ato dy sytë e tij jeshilë, të thellë e të mëdhenj si guva deti dhe sepse mendova se edhe brenda tyre rrinin të fshehura e të ngërthyera cuditshëm mijëra episode të të gjithë kohëve, të antikitetit, të mesjetës, të perëndive, zotave, episode të sotme, të vdekurit e gjallë, të gjallët e vdekur, të nëntokës dhe të jetëve që ende nuk kishin ardhur. Një materje tragjike që vec ato sy kapedani mund ta mbanin të përqëndruar në ato përmasa brenda zgavrave të tyre.

-…po Alekasandri i madh u martua, madje shumë herë…- e cyta bisedën më tej.

-…e di ti kë kish mësues Aleksandri i madh ?! – më pa vëngër si të kisha bërë ndonjë gabim të pafalshëm.

Ngrita supet.

-Aristotelin, Mësoje… Aristotelin !

Atin e dijës.

Aleksandri i madh e deshi femrën, tha mendueshëm pasi piu një gllënjkë tjetër me uzo. Por ai qe mbret, mbret mbi mbretërit.

Aristoteli nuk e dinte kur i dha të lexonte Aleksandrit Iliadën. Bashkë me Iliadën do t’i jepte edhe ëndrrën e fshehur për pushtime.

Pushtimet e botës.

Pushtimet dihet që e bënë dhe vrasës.

Vrasës të adhuruar. Si gjithë mbretërit e perandorët.

-Por unë jam Kapedan…- tundi mendueshëm krelat e bardha të flokëve dhe midis tyre hynte butësisht era e detit sikur kinse dëshironte t’i freskonte mendimet brenda kafkës.

- Nuk jam mbret…jam Kapedan…- shpërtheu barba Jani.

U ngrit në këmbë dhe iu drejtua detit. Jam kapedan, kapedan…kapedan

Kapedan…kapedan…kapedan, dhe për herë të parë kjo fjalë e shqiptuar nga barba Jani, aty në tavernën e Patrës, ndryshe nga herët e tjera më ngjau si e butë, tokësore, e ngrohtë, e prekshme, larg atij vegulli përfytyrues mbi ngjarje e histori të ashpra e të cuditshme deti.

Ndoshta kjo vinte ngaqë kish vdekur Maria.

Maria e barba Janit.

Dashuria e tokës.

Ajo që ishte varrosur në tokë.

Atë ditë.

Në kodrat e atij qyteti grek.

Në Patra. 

Barba Jani po e ndante dhembjen e tij me ne. Sapo ishte kthyer nga varrimi.

Me barba Janin kemi miqësi të ngushtë. Miqësi detarësh, sic pëlqen ta quajë Besmiri. Historia e miqësisë tonë me kapedanin është pak e cuditshme. Jemi njohur në anijen “Kleopatra”, kur unë dhe Besmiri nisëm punë si marinarë të rinj, më saktë si “muco”. Ishte prill 1991, fill pas përmbysjes së regjimit komunist në Shqipëri, dhe unë e Besmiri pasi “kapërcyem” telat me gjemba të kufirit shtetëror, ishim ndër emigrantët e parë që mbërritëm në Greqi.

Me Besmirin, durrsakun simpatik, u njoha pikërisht gjatë rrugës për të kaluar ilegalisht kufirin. Këto njohje shpesh, janë më të rëndësishme e jetëgjata se vite të tëra jete. Janë prova të zjarrit, prova kur jeta ecën nëpër shiritin e hollë të ujdhesës buzë greminës. Prova ku jeta ballafaqohet me vdekjen.

Si durrsak i sprovuar, e meqë ndanim të njëjtën shtëpi me qera, ishte Besmiri ai që propozoi të provonim të gjenim punë në port.

Dhe patëm fat.

Gjetëm anijen e barba Janit, Kleopatrën.

“Kleopatra” qe një anije gërdallë transporti, si lëvozhgë arre, që i binte Mesdheut kryq e tërthor. Anija e kishte bazën e vet të furnizimit në Patra, një nga qytet-portet më të rëndësishme greke.

Me Besmirin, dursakun që dinte pesë fjalë greqisht, nisëm punë në castin kur anija po merrte një ngarkesë për në Bari dhe sipas urdhërit të kapedanit, na duhej të punonim gjithë ditën. Ama punë o punë, sa të thërrmoheshin kockat nga lodhja. Por ama në mbarim të saj, merrje hakun. Në dorë. Pa fjalë.

Kjo ishte dhe dita e vërtetë e njohjes me barba Janin.

Krejt e vecantë.

Sic tregova, anija po ngarkohej me ngut për në Bari, për në bregun tjetër të detit, në Itali. Barba Jani lëvizte lart e poshtë anijes gjithë nerva duke kontrolluar e ulëritur që të shpejtohej ngarkimi.

Kur është në kuvertë apo në kic, barba Jani është si një zot, si një perëndi antike.

Flokët e gjatë të lagur nga kripa e detit dhe këmisha ngjitur pas trupit sec i marrin një shkëlqim dhe fuqi që një zot e di se nga buron.

Detëri !

Të lodhur në kulm, të pangrënë nga e gjithë dita, mua po më kuputeshin gjunjët. Edhe Besmirit po i ndodhte e njëjta gjë. Po më merren mendtë, mërmëriti shkurt dhe piu disa gllenjka me ujë nga pagurja që e mbanim gjithnjë me vete për shkak se djersa e aroma e detit na e shtonte kripën në buzë.

Kishte rënë muzgu, një muzg plumb i errët varur si një pelerinë ushtari supeve të horizontit mbi det, kur nisën dhe pikat e para të shiut. Shiu në këto caste është mallkim. Për fat ishim në fund të ngarkesës dhe furtuna nuk kishte vrullin e duhur për të na përplasur në det apo nëpër cepat e limanit.

Barba shante e ulërinte, lëvizte sa në njërën anë në tjetrën duke bërë thirrje për të lëvizur krahët.

Vec ta shihje !

Furtuna po lëshohej shtruar duke zaptuar ngadalë me pikëla të mëdha shiu e breshëri gjithë limanin. Era po frynte paq! Erë deti në prag furtune !

Anija, ajo strukturë druri, mitesh e shpirtrash deti nisi të lëkundej lehtë, kur mua, ca nga lodhja, ca nga të pangrënët, m’u shkrep të vjellët. U mbajta për të mos rënë pas një litari duke nxjerrë zorrët në det, dhe pastaj shplava gojën.

Shihja mjegull.

E kisha humbur durimin.

Lodhja, uria e ditës dhe puna me këtë orar të stërgjatur po më goditnin në kokë si cekan. Besoj se e njëjta gjë po ndodhte edhe me Besmirin. Po ngarkonim ende, kur unë nuk durova më. Shante kapedani, shaja dhe unë.

Shqiptarisht. Me libër shtëpie. Vendce !

Fillimisht nëpër dhëmbë, pastaj me zë të lartë. 

Shaja shqip.

Pas meje dhe Besmiri.

Na ngjante se cliroheshin nga lodhja.

Nga “padrejtësia”.

Nga shfrytëzimi “barbar”.

Se ishim të huaj.

Shqiptarë.

Emigrantë.

Pa të drejta.

Skllevër.

Njerëz të humbur.

Pa zot. 

-Pusho, – foli pas pak nën zë Besmiri. -Më duket se Barba kupton.

Kapedani qe afruar pranë nesh.

-Ehu, – thashë dhe vijova duke shfryrë si një kalë.

Vazhduam dhe ndonjë orë të mirë punën derisa anija u “mbush”, u ankorua në kalatën e vet, për të mos u përplasur nga furtuna që kishte mbërritur.

Të nesërmen “Kleopatra” do të dilte në det të hapur. Do të ikte për në Bari.

Mbrëmja me shiun si litarë po kacavirrej keqas mbi direkët e anijeve dhe kalatat e portit. U lamë shpejt e shpejt dhe zbritëm në platformë, kur dëgjojmë zërin tyrjelë të Kapedanit që na thërriste.

- …file…file…-dhe një fërshëllimë si kamzhik. Na ftoi në tavernën ngjitur molit.     

Shkuam pas tij, kokëulur, si dy fëmijë të zënë në faj. Barba ia bëri me kokë kamarierit dhe ai solli shpejt e shpejt tre uzo dhe peshk të tymosur.

-Jamas …- uroi Barba dhe ktheu gjysmën e gotës.

-Jamas …- mërmëritëm ne nëpër dhëmbë.

Barba nxorri nga gjoksi një kuletë lëkure (kështu e mbante ai që të mos lagej nga ujërat e deteve) dhe nisi llogaritë. Na pagoi për tetë orët e punës, pastaj për orët shtesë, pastaj shpërblim për shpëtimin e anijes nga furtuna, për drekën që nuk e kishim ngrënë dhe në fund…Në fund…

-…ju klifsha nëna, hë, hë…nëna…kleftë të vexhël…mua shavët ju…?

- foli gjysëm shqip e gjysëm arvanitshe, dhe pastaj ia këputi një të qeshure të madhe sa iu shkul kocka e gjoksit.             

-…merni qelqa, gëzuar …- Barba Jani e ktheu me fund dhe mua më ngjau se lëngu i uzos nuk zbriste poshtë, por kolovitej në lukthin e tij që ngrihej e ulej nga gazmendi.

Gazmendi i Kapedanit tundi tavernën. 

-Ti di shqip…dhe ne kujtuam…na fal, kapedan ,– lëshova një gjysëm zëri të penduar dhe u ndjeva dyfish në turp.

Në atë cast të magjishëm si shkrepëtimë deti e qielli, m’u shfaq qartazi para sysh Cabej, Eq’rem Cabej, po, po. mëndjendrituri ynë, që diku kish spjeguar se fjala shqiptar nuk vinte prej zhgabonjës, prej shpendit sic thuhej lart e poshtë, por prej fjalës shqiptoj – shqiptim.

Shqiptoj e dy qënie njerëzore merren vesh me njëri-tjetrin, pastaj me atë gjuhë meren vesh dhjetra, qindra, mijëra të tjerë anëkënd ku gjenden.

I bekuar gjer në amëshim, o Eq’rem Cabej !  

-…jam arvanitas mori dreqi…- lëshoi tryelën e ngjirur Kapidani - pse ul syri mori …ja shaj…dhe un’  lodhem….ju klifsha nënë…

Pimë atë natë uzo me peshk të tymosur me kapedanin e anijes “Kleopatra”, barba Janin, detarin e vjetër nga Arta.

Deri në të gdhirë.

Pimë uzo me histori, uzo me rrëfenja, uzo me lindje e perëndime dielli, me të dashura e tradhtare të përjetshme, uzo me brenga shpirti e erë deti, pimë Arvanitëri.

Arvanitëri !

Arvanitëri, atje në tavernën e Patrës, ku një llaternë cirrej gjithë natën si djallushkë. Ndërsa deti gjëmonte.

Ah, deti i kapedan Janit.

Gjëmonte.

Dridhej thuaj.

Nga furtuna.

Apo nga brengat tona.

Nga miliona arsyet tona shqiptaro-arvanitase. 

Ne gëlltisnim helmet e marazet e dymijë vjetëve.

Tretjen e shekujve.

Mahitjet e gjuhës.

Harresat e pafalura.

Me uzo e peshk të tymosur në tavernën e Patrës.

Me barba Janin, kapedanin e madh të deteve. 

Kur u ndamë, se kapedani flinte në anije, me zërin e thatë e të cjerrë si tyrjelë më thirri fort në vesh si një amanet që të mos e harroja për gjithë jetën :

-…mos haro armator*… Historia nis gjithmonë me një gënjeshtër të madhe.

Për të fshehur të vërtetën e pathënë që rri pas portave të mbyllura hermetikisht …

 

Armator* - burra që luftonin maleve në Greqi. Të pabindurit.



(Vota: 1)

Komentoni
Komenti:


Gallery

Pëllumb Gorica: Magjia e bukurive të nëntokës sulovare
Fotaq Andrea: Një vështrim, një lot, një trishtim – o Zot sa pikëllim!
Pëllumb Gorica: Grimca kënaqësie në Liqenin e Komanit
Shkolla Shqipe “Alba Life” festoi 7 Marsin në Bronx
Kozeta Zylo: Manhattani ndizet flakë për Çamërinë Martire nga Rrënjët Shqiptare dhe Diaspora