Flet “Artisti i Merituar” Bujar Asqeriu: “Takimi me Bekim Fehmiun, një ditë e veçantë në jetën time”

Ja si refuzoi kompaninë më të madhe filmike se i thanë të ndërronte emrin

Nga Albert ZHOLI

Kur e keni takuar Bekim Fehmiun?

Ka qenë viti 2001. Isha me një mikun tim në Pallatin e Kongreseve për të prerë dy bileta për Koncertin e madh që drejtonte Vera Grabocka. “Unë e dua Shqipërinë”. Në këto ambiente takova dhe aktorin  e mirënjohur Timo Flloko. Duke ecur Timua më thotë që kishte lënë një takim me Bekim Fehmiun në hotel “Rogner”. Më tha,- hajde dhe ti. Për një moment hezitova. Ngela. Nuk dija ç’ti thoja. Jo se s’doja të shkoja, por më dukej një takim i befasishëm me një aktor të madh, që je rritur me imazhin e tij dhe për të qenë si ai. Pra më kapën emocione si kapin artistët kur luajnë role. Ky emocion erdhi vetiu, pasi gjithë ai respekt që ke akumuluar në vite me ëndrrën se a do ta takoj, vjen një moment dhe ëndrrën e ke fare pranë. Timua e pa këtë hezitim dhe më thotë, mos ngurro, është njeri i thjeshtë dhe shumë i dashur. Mos ki mendje tjetër. Ky takim ka qenë dhe mbetet një ndër ditët më të shënuara të jetës sime. Artistët gjithmonë veçojnë takime të tilla si pika kulmore jetësore pasi aktrimi të krijon dhe kulte në subkoshiencë pavarësisht se, thuhet se duhet thyer formati i kulteve.

Cili është roli që ke fiksuar më shumë nga rolet e Fehmiut?

Roli tek filmi "Odiseja". Një film i papërsëritshëm për mua. Një film që edhe sot zot ta luajë aktor në të tilla përmasa. Kur mora vesh se ai që luante këtë rol ishte shqiptar krenohesha ngazëllehesha. Dhe brenda meje figura e tij mori përmasat e një heroi.  Pastaj dhe filmat e tjetër si "Aventurieri", "Rruga", "Vitet e nxehta", "Dezertori", nuk kanë qenë më të pakta në mënyrën e realizimit që përbëjnë kryeveprat e roleve të tij, që tashmë njihen në gjithë botën. Këta filma të tij hollivudianë tashmë kanë marrë përmasa epokale dhe unë ndjeja një admirim për figurën e tij që me kalimin e kohës rritej çdo ditë.

Vendosët të shkonit ta takonit?

Pas shumë mëdyshjeve shkova. Ishte këmbëngulja e Timos sesa vendosmëria ime. Emocionet dhe ndjenja e kompleksitetit s’na ikin ndonjëherë ne shqiptarëve. Duhet të vish ta takosh sepse do njohësh një njeri ndryshe shumë komunikues, të hapur këmbëngulte Timo Fllokua. Vendosa të shkoj së bashku me mikun tim nga Vlora dhe me timon. Hymë në “Rogner” dhe që tej e pashë të ulur në një tavolinë jashtë në natyrë te lulishtja e “Rognerit” së bashku me dy burra. Sa pa Timon, Bekimi u çua në këmbë dhe e përqafoi. Pastaj më prezantoi mua. Ah, po, ta kam dëgjuar emrin tha duke më përqafuar dhe mua. Kishte një përqafim shumë miqësor dhe akoma me emocion kur më tha e kam dëgjuar emrin tuaj. Pa u ulur mirë ai u suall si zot shtëpie duke i folur kamerierit të na servirte. Fliste qetë. Ëmbël dhe me shumë kujdes.

Si vazhdoi biseda dhe çfarë do veçoje në bisedë?

As e prisja që do të më iknin  emocionet menjëherë. Bekimi i madh u suall sikur të ishim njohur prej vitesh dhe pse s’kishim as disa sekonda që ishim njohur. Gjigand në skenë kaq i thjeshtë në takim, s’po u besoja syve. Në sytë e tij pashë një lumturi, një qetësi. Kjo ndoshta nga fakti  se ai ndodhej në Shqipëri që dashurinë për të se ka fshehur kurrë. I foluri i tij  më ka bërë shumë përshtypje. Jo i foluri si tonacion, si përzgjedhje gjuhe, por në të folurën e shqipes. Ai e ëmbëlsonte shqipen aq mirë, e artikulonte aq bukur sa dukej sikur donte të thoshte, më dëgjoni, e flas shqipen si ju, ne jemi vëllezër dhe s’na ndan asgjë. Në gjithë ato momente bisede ai këtë donte të nxirrte  në pah, këtë donte të evidentonte që shqipen e kishte ruajtur si visar të rrallë se shqipja është për të gjëja më e shenjtë në jetë, pasi dhe i ati i tij ka qenë një patriot i madh.

Po me bashkëshorten a u takuat?

Po. Kur ne ishim në kulm të bisedës vjen bashkëshortja e tij, një grua e mbajtur shumë fisnike. Branka Petric quhej bashkëshortja me të cilën kishte dhe dy djem. Ajo na takoi me një buzëqeshje duke treguar afinitet. Aty pashë një çift ideal në mënyrën e komunikimit dhe në pamje. Branka u tregua shumë e dashur sikundër gratë shqiptare në respektin e miqve. Kur shihja atë çift se mendoja kurrë që si mund të ketë mllefe dhe inate mes shqiptarëve dhe serbëve. Tek ata pashë se arti është universal, është mjeti më i bukur komunikues mes njerëzve, është një vlerë e pazëvendësueshme në mirëkuptimin mes racave, besimeve fetare, kombësive, që nuk bën dallime dhe i afron shumë njerëzit. Të dy ishin shëmbëlltyrë e mirëkuptimit dhe e bashkëjetesës harmonike.

Ku u ndjetë ngushtë në bisedë?

Kur unë i drejtohesha për diskutim i thosha profesor. Ai kur më dëgjoi më thotë me takt. Të lutem mos më thuaj profesor, se ne jemi kolegë. Kjo fjalë më tingëlloi kaq bukur. Më tingëlloi kaq e afërt. Dhe këtë ta thotë vetë Fehmiu i madh kur në jetën  e përditshme njohim njerëz që duket se kanë kapur qiellin me dorë. Ishte një fjalë magjike për mua, e cila më stepi për një moment. Sugjestioni i figurës së tij kishte bërë efektin e vetë dhe fjalët e respektit rridhnin vetiu nga goja ime. Ai tek unë ishte kthyer në një mit.

Ju folët për një skenar. Përse bëhej fjalë në këtë skenar?

Ah, po. Ne diskutuam për një skenar për një film me mafien. E diskutuam të tre Bekimi, Timua dhe unë. Në këtë skenar ai ngulte këmbë dhe argumentonte se nuk janë shqiptarët organizatorët e mafies aq më tepër të mafies italiane. Kurrsesi theksoi ai nuk mund të jenë shqiptarët kryetarë të Mafies, kur ajo ka vite që është e organizuar dhe vepron kur shqiptarët ende ishin të rrethuar me tela me gjemba. Pashë se ishte një mbrojtës i flaktë i racës tonë, i racës së tij. Ne kemi gjynahet tona, por sot të tjerët na etiketojnë dhe na faturojnë gabime që si meritojmë dhe që as i kemi çuar në mend. Fliste me një dashuri të madhe për Shqipërinë dhe shqiptarët. Në atë ambient në “Rogner” mes gjelbërimit dhe miqve shqiptarë ai dukej i sigurt, i lumtur, i hapur. Shumë herë ai hidhte sytë nga gruaja e vetë dhe  dukej sikur i thoshte a e sheh sa bukur është këtu. Shiko sa njerëz të mirë janë këta që na takojnë.  Krenaria e tij që ishte shqiptar dhe krenar për origjinën ishte evidente. Por pashë dhe një tërheqje kur fliste për rolet

Ç’do të thotë tërheqje…?

Aty mendova dhe përforcova fjalët që ishin përhapur se ai s’do të shkelte më në sheshet e xhirimit. Nënkuptohej qartë ky divorc i tij me skenën tek fjalët e tij. Ishte në kontradiktë me pamjen e bukur, me qëndrimin, me vështrimin e qartë dhe fizikun që e tregonte elegant, rrinte në karrige drejt si shtizë, e theksoj si shtizë. Kishte shumë kulturë dhe informacion të madh për kinematografinë europiane dhe atë amerikane. Dinte çdo gjë të re dhe fliste me saktësi dhe me kompetencë. Ai jetonte çdo minutë me të rejat e kinematografisë. Kujtesa e tij më habiste. Ishte aristokrat deh në tavolinë..

Përse në tavolinë?

Sepse njëri nga djemtë që e gjetëm të ulur si duket donte të ikte dhe thirri kamerierin dhe pagoi. Bekimi u vrenjt. I lëvizën nervat në fytyrë. Reagoi duke i thënë mos më ofendo. I dukej vetja si zot në shtëpinë e tij. Ishte tipik kavalier. Këta janë mysafirë tek unë,- i tha djalit. Ishte një gjest xhentëlmenësh që mund ta bënte vetëm një xhentëlmen si Bekim Fehmiu. E kam ndjerë veten me fat që jam ulur dhe kam biseduar disa orë me aktorin e madh të gjakut të arbrit që nuk e mohoi asnjëherë origjinën dhe që e fliste aq bukur shqipen. Unë kam ëndërruar t’i ngjaja atij, por jam ndjerë i lumtur që e takova atë. Është një ndër takimet më të bukura të jetës time, pasi me rolet e tij jam frymëzuar, ato role kanë shërbyer si katalizator në rrugën time të vështirë, por edhe të bukur të aktrimit.

Refuzimi i madh

Kur na tregoi për këtë refuzim u ngrit dy tre herë nga vendi. Si duket kishte siklet kur e kujtonte. Kjo ishte sinteza  e bisedës. Pra, një refuzim që s’e ka bërë asnjë aktor deri më sot  Aktualisht në Hollivud ka shumë aktorë që kanë emra artistik apo kanë ndërruar emrat në anglo-saksonë. Kështu ndodhi dhe me të madhin Bekim Fehmiu kur e ftoi kompania më e madhe filmike në botë “Paramaount picture” për të bërë kontratën më të madhe të jetës së tij artistike. Kërkesa e kësaj kompanie gjigande ishte që Bekimi të modifikonte emrin apo ta ndryshonte emrin me një emër artistik me aromë anglo-saksone.  Kur po thoshte këtë kërkesë ai u ngrit në këmbë, duke na thënë: Unë ju drejtova atyre duke ju thënë shkoqur emri im është Be-kim Fe-hmi u, duke ua shqiptuar në rrokje. Unë do të mbaj vetëm atë emër që më ka vendosur nëna dhe baba im. Kur na deklaroi këtë në mënyrë solemne sikur u lehtësua dhe u ul i qetë duke soditur lulishten e “Rognerit”, ku si duket natyra shqiptare e relaksonte shumë.

Jeta

Bekim Fehmiu ishte një aktor shqiptar nga Kosova. Lindi në Sarajevë, Bosnja dhe Hercegovina më 1 qershor 1936 dhe vdiq më 15 qershor 2010 në Beograd, Serbi. Rrjedh nga një familje e njohur gjakovare. Babai i tij, Ibrahim Fehmiu, ishte patriot i shquar, njëri ndër mësuesit e gjeneratës së parë në Kosovë dhe propagandues i madh i arsimit në gjuhën shqipe. Fehmiu u bë i famshëm me filmin "Mbledhësit e Puplave", në vitin 1966. Deri në atë kohë, ai kishte studiuar dhe ishte bërë i njohur nga shumë shtëpi filmi nëpër botë. Ai është aktori i parë shqiptar i filmit dhe i teatrit, i cili ka luajtur me sukses në filmat dhe skenat e gjithë hapësirës së ish-Jugosllavisë. Ka qenë një nga personalitetet që ka lënë gjurmë në kinematografinë ballkanike, por mbi të gjitha, ai është i madh për kontributin artistik në kinematografinë botërore. U martua me Branka Petric dhe kishte dy djem. Shqipërinë e ka vizituar në vitin 1972 dhe nuk e ka fshehur kurrë mallin që kishte për të. Në të gjithë hapësirën ballkanike është gati në përmasat e një miti. "Njeriu nuk duhet të fajësojë për diçka që i ndodhë as babanë as vëllezërit, as fqinjën, as perënditë, por vetëm veten. Njëra nga tragjeditë tona lidhet me atë, që duke jetuar për shekuj së bashku nuk kemi mësuar nga njëri- tjetri, por dhe kur e kemi bërë këtë kemi mësuar vetëm të keqen",-shprehet ai. Fehmiu u gjet i vdekur në apartamentin e tij në Beograd më 15 qershor 2010. Sipas deklarimeve të para del se ka kryer vetëvrasje. Ministrja e Brendshme e Serbisë Ivica Da?i? tha se Fehmiu u gjet i vdekur në apartament dhe revolja ishte e regjistruar ne emrin e tij. Ai ishte 74 vjeç.

Aktrimi

Rolet e tij në "Prova speciale", "Odiseja", "Aventurieri", "Rruga", "Vitet e nxehta", "Dezertori", përmenden si kryevepra. Nga filmat e para ka qenë "Ko puca otvorice mu se", "Vitet e nxehta", "Protesta", "Eskadrionet e partizanëve" dhe "Të kuq dhe të zinjë". Ai ka bashkëpunuar me John Huston, Olivia de Havilland, Ava Gardner, Robert Shovv, Dirk Bogart, Sharl Aznavur, Irene Papas, Claudia Cardinale etj..  Ka interpretuar në shqip, serbisht, maqedonisht, turqisht, në gjuhën rome, në spanjisht, anglisht, frëngjisht dhe italisht.

Lamtumirë teatër!

Bekim Fehmiu është një nga artistët më të mëdhenj shqiptarë. Nga viti 1987, kur në mënyrë demonstrative braktisi shfaqjen "Madame Kolontine" të Anete Playel, ku luante Leninin dhe Stalinin, në teatrin jugosllav të dramës, ai i dha lamtumirën aktivitetit artistik në Jugosllavi.

"Shkëlqim dhe frikë"

Pas disa kohësh mori dhe vendimin për t'i dhënë fund karrierës edhe në aktivitetet artistike botërore. Pak kohë më parë në Jugosllavi është botuar libri me kujtime i Bekim Fehmiut, "Shkëlqim dhe frikë", në të cilin përshkruhet periudha që nga lindja e tij në Sarajevë, duke përfshirë gjithçka deri në vitin 1955, kur u pranua në teatrin e dramës së Prishtinës.

Filmografia

Cuore e la spada, Il (1998) (Film televiziv) si Gormond

Gengis Khan (1992)

Disperatamente Giulia (1989) mini serial televiziv si Armando Zani #2

Bambino di nome Gesù, Un (1987) mini serial televiziv si Joseph

Poslednja prica (1987) (Film televiziv)

Crveni i crni (1985) si Da Giozo

Sarâb (1982) si Vlsdar

Voce, La (1982)

Siroko je lisce (1981)

Veçhi e i giovani, I (1979) mini serial televiziv si Aurelio Costa

Partizanska eskadrila (1979) si Majori Dragan

Stici pre svitanja (1978) si Esad Ljumi

Specijalno vaspitanje (1977) si Trajnuesi Zarko Munizaba

Black Sunday (1977) si Mohammad Fasil

Disposta a tutto (1977)

Salon Kitty (1976) si Hans Reiter

Permission to Kill (1975) si Alexander Diakim

Pavle Pavlovic (1975)

Kosava (1974) si Adam Milovanovic

Deps (1974) si Deps

Gioco della verità, Il (1974)

Cagliostro (1974) si Count Alexander Cagliostro/Giuseppe Balsamo

Testimone deve tacere, Il (1974) si Giorgio Sironi

Ultima neve di primavera, L' (1973) si Roberto

Libera, amore mio... (1973) si Sandro Poggi

Paljenje rajhstaga (1972) (Film televiziv)

The Deserter (1971) si Kapiteni Victor Kaleb

Klopka za generala (1971) si Doktor

The Adventurers (1970) si Dax Xenos

"Odissea, L'" (1968) mini serial televiziv si Ulysses/Odysseus

Prljave ruke (1968) (Film televiziv)

Uzrok smrti ne pominjati (1968) si Mihajlo

Skupljaci perja (1967) si Bora

Protest (1967) si Ivo Bajsic

Tople godine (1966)

Vreme ljubavi (1966) si Milija

Morgan: A Suitable Case for Treatment (1966)

Roj (1966) si Halil Beu

Devojka (1965)

Klakson (1965)

Ko puca otvorice mu se (1965)

Neprijatelj (1965)

Pod isto nebo (1964)

Sasa (1962) si Maric

Opstinsko dete (1953) si Shitës gazetash