Halil Haxhosaj: Shfaqje e ndërtuar mbi figurën

SHFAQJE E NDËRTUAR MBI FIGURËN

Azem Shkreli: “Varri i qyqes”, dramë, regjia: Drita Begolli, interpretoi: trupa e Teatrit Profesionist “Istref Begolli”, Pejë.

Nga Halil Haxhosaj

Në sallën e Teatrit Profesionist “Istref Begolli” të Pejës u dha premiera e dramës “Varri i qyqes” e Azem Shkrelit me regji të regjisores Drita Begolli dhe në interpretim të aktorëve: Safete Rogova, Nimon Muçaj, Selman Lokaj, Selman Jusufi, Sylë Kuçi, Nexhmije Selca, Labinot Lajçi dhe Armend Ismaili. Poashtu në këtë premierë kontribuan prapa skenës edhe Kapllan Nikçi me fyell e kavall dhe vajtoret: Remzije Shala, Raze Nikçi dhe Gjyke Zekaj.

Shfaqje e ndërtuar mbi figurën

Shfaqja “Varri i qyqes” i vënë në skenë nga regjisorja Drita Begolli sipas tekstit dramatik të Azem Shkrelit, ishte një pasqyrim paksa ndryshe nga teksti shkrelian, i konceptuar nga regjisorja Begolli. Ky konceptim kishte për qëllim shtrirjen, ambientimin, por edhe synimin që teksti i dramës të ambientohet në këtë kohë, e pse jo edhe në këtë hapësirë, duke u aktualizuar me pasojat e luftës së fundit çlirimtare të Kosovës të udhëhequr nga UÇK-ja dhe duke u ambientuar në trevën e Rugovës dhe Pejës, në veçanti. Kjo veçanti ka anën e mirë, por edhe paksa tjetër, sepse artistikisht bën një tkurrje që nuk ka dhe cungon shtrirjen e një hapësire paksa më të gjerë sikur që e ka teksti i dramës së Azem Shkrelit. Por, mbase dhe kjo gjë nuk duket dominonte dhe e patejkalueshme, sepse aktorët, me veprimet e tyre e gjeneralizojnë këtë element tjetërsoj.

Regjisorja Drita Begolli, e begaton konceptin e saj, duke e ndërtuar shfaqjen mbi figurën, e cila është tejet domethënëse, madje edhe konceptuale dhe funksionale. Mundësinë e këtij koncepti, ia shton më tepër, por edhe suksesshëm paraqitja skenografike e mjeshtres Iliriana Loxha Basha. Skenografia është plot invencion dhe figuracion artistik duke paraqitur një vegje, lëmshet e madhësive dhe ngjyrave të ndryshe që figurativisht përkojnë dhe dakordohen suksesshëm me tekstin dhe figurën e shfaqjes. Kështu vegja bëhet qendër e ngjarjes duke u shndërruar në figurë, metaforë e simbol, duke u bashkuar me simbiozën e penjve dhe lëmsheve. E tillë ishte jeta jonë e bërë lëmsh në histori, edhe e personazheve të shfaqjes së regjisores Drita Begolli, por edhe e vetave të dramës së Azem Shkrelit. Ky binom figurativ bashkëvepron, por edhe bashkëfunksionon aq mirë dhe aq lehtë sa që edhe aktorët Safete Rogova dhe Nimon Muçaj, interpretojnë në mënyrë tejet brilante rolet e Marisë dhe të Gjergjit. Këtu duhet përmendur disi të dalë nga figuracioni skenën e policëve, militarëve serbë dhe udhëheqësve të tyre, e cila del paksa nga rrjedha figurative nga klithmat, çjerrjet, por edhe maltretimet.

Andaj, koncepti regjisorial i Drita Begollit, edhe pse nuk e lexon në mënyrë besnike tekstin e dramës “Varri i qyqes” të Azem Shkrelit, shtrihet mbi figurën letrare të tekstit dhe arrin të bëhet dallues, pse jo edhe koncept i pavarur i regjisores së shfaqjes, që në natën e premierës kishte shtrirje, frymëmarrje, dramaticitet, por edhe rrjedhë dhe funksion të duhur dramatik. E tëra kjo arrihet vetëm me punë dhe përkushtim të madh dhe kështu pasqyron edhe talentin e kësaj regjisoreje, që në të ardhmen do të bëjë regji edhe më të suksesshme, sepse do të krijojë stilin dhe mënyrën e saj moderne e kreative.

Aktorët dhe interpretimi i roleve

Barrën, apo rolet kryesore të shfaqjes “Varri i qyqes”, i bartin Safete Rogova, Marija dhe Nimon Muçaj, Gjergji. Bagazhi i interpretimit të roleve të këtyre aktorëve është i madhe, madje edhe i begatshëm. Edhe S. Rogova, por edhe N. Muçaj, gjatë karrierës së tyre aktoreske në teatrot e Prishtinës dhe të Gjakovës kanë bërë role të mira, por roli i Marijes (Safete Rogova) dhe i Gjergjit (Nimon Muçaj), jo vetëm që janë brilantë, por edhe do të mbahen në mend për kohë të gjatë. Madje, ky tandem aktorësh e barti barrën kryesore mbi supet e veta dhe ia doli me sukses.

Maria e Safete Rogovës, në natën e premierës së shfaqjes ishte një figurë që paraqiste të gjitha poret e një nëne që kishte përjetuar gjithçka gjatë luftës, por megjithatë ishte gjallë, sepse jeta nuk e kishte lënë në mëshirën e fatit të keq. Ajo nuk kishte çka të tregonte, madje as të rrëfente. Ajo ishte shndërruar në qenie të cilës iu kishte nëpërkëmbur dhe humbur gjithçka. Dhe mbi të gjitha këto, ajo ende ishte gjallë, e kishte pritur lirimin e burrit të saj Gjergjit nga burgu, për t’ia rrëfyer të gjitha. Dhe rrëfimet e Marisë të Safete Rogovës nuk ishin patetike, as të interpretuara vetëm sa për skenë, por ato ishin ndjenjë, përjetim, interpretim artistik e ndijesor sa që dukej se bashkëdyzimi rol dhe aktore atë natë bëheshin një. Unifikoheshin dhe rridhnin shlirshëm, por edhe me lirizëm përjetues. Andaj, depërtimi tek shikuesit ishte i thellë, që, mbase, në ndonjë ulëse të sallës, ndër spektatorët e shumtë të natës së premierës, gjendej ndonjë nënë që kishte ende të gjalla përjetimet e veta nga lufta e fundit e Kosovë. Tonaliteti i rrëfimit të aktores S. Rogova dilte nga thellësitë e saja dhe kurorëzohej suksesshëm te spektatori i sallës. Edhe diçka: Ecja e saj nëpër skenë ishte aq e mirë, aq artistike, aq natyrale dhe e lehtë sa që nuk hetohej fare bagazhi i moshës së saj. Të gjitha këto vlera ishin prezente në rolin e Marisë te Safete Rogovës në shfaqjen “Varri i qyqes” me regji të Drita Begollit.

Edhe aktori Nimon Muçaj ishte në fahun e vet të interpretimit dhe të përvojës aktoreske në skenë. Ai ishte i mishëruar tërësisht me rolin e Gjergjit, andaj shpesh dukej se nuk ishte aktori Muçaj në skenë, por personazhi Gjergji. Këtë e arrijnë vetëm aktorët që punojnë me përkushtim dhe zell, por që të gjitha këto i gërshetojnë edhe me përvojën e tyre. E këto i shfaqi edhe Nimon Muçaj në natën e premierës në Teatrin e Pejës. Ky aktor këtë mishërim me Gjegjin nuk e kishte artificial, por natyral, madje edhe lirik. Shpesh, në disa skena ai dukej se thellohej në rol sa që asgjë nuk hetonte, madje as që ndinte përveç rolit që interpretonte. Edhe ngritjet e zërit nuk i dilnin patetike, madje as çirrje, por ato ishin tejet funksionale dhe artistike.

Edhe pse ky aktor më tepër korr sukses me interpretime të roleve epike e historike, sonte tregoi, shpalosi dhe skaliti aftësitë e tij prej një aktori tjetër. Përveç një diksioni të qëlluar dhe tejet të shtrirë e funksional, Nimon Muçaj bëri edhe shpërfaqjen e të gjitha nuancave të figurës së Gjergjit, e cila del komplekse dhe plot mozaik. Por, asnjëra nga to nuk e hutuan këtë aktor. Prandaj edhe Nimon Muçaj bëri një interpretim që shkëlqeu dhe që do të mbahet në mend në karrierën e tij aktoreske.

Edhe rolet e tjera të aktorëve Selman Lokaj, Selman Jusufi, Sylë Kuçi, Labinot Lajçi dhe Armend Ismajli ishin në nivelin e interpretimit dhe përkonin mirë me detyrën e ngarkuar nga regjisorja Drita Begolli. Skena e këtyre roleve kishte një veçanti nga tërësia e shfaqjes, por ishte bërë ambientueshëm nga regjisorja, sepse ata komunikonin në gjuhën serbishte e jo në gjuhën gjermane siç është në tekstin e dramës së Azem Shkrelit. Por, edhe pse kjo gjë dukej paksa e vrazhdët dhe e dhimbshme për spektatorin, ajo u zhvillua shpejt, me një dramatikë të drejtpërdrejtë, por disi rrëshqiti mirë e pa ndonjë “gaf”.

Edhe skena e fundit e shfaqur në ekran si xhirim doli paksa tjetër dhe dukej vetëm si një shënim teknik. Madje edhe pse u shfrytëzua si përfundim doli nga ndërtimi figurativ i shfaqjes sepse mori shtrirje dhe kahe tjetër.

Në nivelin e shfaqjes, por edhe në suksesin dhe realizimin e konceptit regjisorial të Drita Begollit ndihmuan edhe koreografia, muzika, kostumet, muzika e sidomos dritat. Secili prej këtyre elementeve ishte një harmonizim i mirë dhe i lehtë që kurorëzohej dhe shtrihej pajtueshëm gjatë tërë rrjedhës së shfaqjes. Madje, në disa raste, por edhe momente të caktuara shndërrohej në figurë dhe përkonte me konceptin e regjisores dhe funksionalizohej me sukses. Duhet potencuar këtu shtrirjen e penjve nga vegja deri në pafundësi të skenës që shndërrohej në figurë të ylberit, rrezeve të dritës, stazave të gjata, urave të ardhmërisë, etj.

Dhe krejt në fund mund të konstatohet se shfaqja “Varri i qyqes” i regjisores Drita Begolli, sipas dramës me të njëjtin titull të shkrimtarit Azem Shkreli, është ndër realizimet më veçanti dhe ndërtimin regjisorial mbi figurën. Kjo shfaqje, pra ky realizim teatror, i Teatrit Profesionist “Istref Begolli” të Pejës, është një arritje e madhe, madje e suksesshme dhe ndër më të mirat që janë shfaqur deri tash në skenën e tij.