E premte, 29.03.2024, 01:33 PM (GMT)

Kulturë

Fotaq Andrea: Mbijetesë - 10 miniskenarë të jetës shqiptare...

E hene, 18.07.2011, 07:01 PM


Mbijetesë -

 

10 miniskenarë të jetës shqiptare,

montazhe paralelë, para e prapa

 

Nga Fotaq Andrea

 

1. Nxiton, çalon, shpejton, vrapon, fluturon. Në punë, oburra në punë! Bastun i Besimit kërcet, ora 7.30, është vonë, shumë vonë, dhe ka rrezik t’i zihet vendi, vendi i rrogës mujore të lypjes…

 

2. Ngri-het… me zorr nga krahët e së shoqes shqi-tet… shtri-qet… drejt banjës zvarri-tet… Orën sheh … te-të… zbret shkallët, rruar, parfumuar, kostumuar…“Gjees”,“gjes”, përshëndet shoferin që e pret, dhe hijerëndë, një “Slims” ndez me një të shkrepje të thatë  çakmaku… Nxjerr celularin…çapitet… Çapin rëndon në ecejakë të shkurtër… Urdhëron me zë të prerë … ngulmon vëmëndjen e miletit të tërheqë… Dhe makina më në fund rrëshqet me atë zvarranik mbret…

 

3. Ja, ja Sanija, Sanije tironsja mu para shtëpisë, mes pallateve. Me bisht të fshesës në dorë, dy qenë në koit godet. U bie në kokë, në shpinë, në seks. Qentë ulërijnë, po s’shqiten dot. Sanija sokëllin, vijon t’i godasë. Mjerisht, bushtër e vet mirë e ka ngrënë - kështu na qenkish thënë! Njerëzia qesh, fëmija qesh, dhe Sanija godet, bërtet, a thua i është marrë nder i vet. - Kërthizën përjashtë, dy femna moderne kalojnë aty… të turpëruara…

 

4. Mbi një kanal me ujë qelbëror dhe me ndotësinë e pështirësinë më të përkryer - e keni mu përballë gërmadhave të Kombinatit të Tekstileve - një kioskë që shet biskoturina, patatina, amarete e molto, po edhe bukë e ç’nuk, dhe… një kolopuç katër-pesë vjeç i lumturuar sa s’ka, që biskota tek ha, ushqen me copëzat e tyre pesë a gjashtë anëtarë nga familja e ratatusëve, zotërinjtë e nderuar minj të kanaleve. Duke u falë fëmija buzëqeshje aq çiltër e ëmbël, duke i falë minjtë çaste kënaqësie …

 

5. Mbi trotuar, një rom po flet me celular, dhe mua cmira më ngacmon. Ja që unë vetë s’kam. Po ja që  kam celularistin disa hapa para meje në udhën e përbashkët. E dëgjoj si flet, flet e flet dhe habitem ku i gjen njerëzia tërë ato para. Edhe me celularë, edhe me lista për ushqime! “Po, po, më prit, erdha… jo, oré jo… ec më mo, kush pjerdh për të… Posi, posi… Ene po s’i shiti ai, do t’ia jap një tjetri…Ç’ke o ti, bashkë do i ndajmë paret… As mos e rruuuj…” Dhe flet e flet në celular, aq sa unë e pandeh për vetë bossin e madh të “Gabit”. Megjithëqë veshur keq. “Kanë mësuar të jenë të fshehtë e modestë, si në Perëndim, thashë me vete, ndryshe nga ata bossa shqipo shqeto që varin zinxhirë të trashë floriri në qafë për t’u kapardisë”. Dhe vijoj ta ndjek tjetrin pas, gjer te ura e Lanës…

 

6. Një nëne, një nuse (a vajzë e saj) dhe dy fëmijë, (djalka 6-7 vjeç dhe çupka 4-5 vjeç), duke kaluar përpara rajonit të policisë për të shpënë fëmijët e veshur bukur e pastër në shkollë a kopsht. Djalka çapkën, disi i përkëdhelur, me sa duket i kundërshton gjyshes, e cila, atë hop, nuk ngurron të pyesë policin aty pranë:

- Po kur bëjnë gabime fëmijët, çfarë i bëni ju këtyreve që janë t’ këqinj? - dhe tregon me gisht nipollin e saj, i cili vrënjt vetullat mbi një vështrim serbes…

- I fusim në burg, hajde këtu ti! - ia pat polici me ton serioz, duke bërë një hap kërcënues para djalkës…

 

7. Disa pensionistë nga Liqeni Artificial hahen e grihen, me zë të lartë, për… politikë: - Ku ka si “N...-ja”, as që krahasohet me “B...-në”. - E oré, se të gjithë njësoj janë. - Duam një dorë të fortë neee, një Ataturk. - E pse s’thua, mor ditëzi, një Enver siç e kishim! - S’bëhet jo, pa gjak! - Ik, oré, ti, na tregon gjakun! Ju, komunistat, gjak përherë doni! - Posi, posi, na e mbushe mendjen! Pse, ç’po bëhet në Irak, a s’po derdhet gjak? - Patjetër, kur s’ka demokraci, terrorizëm do ketë. - Boll ore na çave dërrasa, gjithnjë me formula ti. Duhet vetëm qeveri e ndershme dhe demokraci e vërtetë, asgjë tjetër! - Për ideale na fliske ti, o mik, i  njohim edhe ato! - Ideale s’ka më, ka pragmatizëm, vetëm pragmatizëm. - Ahere, me që s’ka ideale, mut do ketë, si tani! - Jo oré, jo, se duhen ligje, ligje! - Po, po, ligje tenderash e liçencash si këto, që mbushin xhepat e çunit tat!…- Ti shif dhëndrin tënd, s’ke gojë të flasësh!…

 

8. Në çdo lokal të Tiranës, një raki e mirë, nga ajo “e nxjerra vetë”, dy bërxolla dhe një panine që kapërdihet po s’përtypet, mund të jenë një drekë jo e keqe për të thyer monotoninë e një supe a paçeje, apo të një tasqebapi a tave dheu. (Pilafi me kos, s’di pse më duket i largët, më kujton hajen e parapëlqyer të Ali Pashës!) Jam duke ngrënë në lokalin e një miku tim të mirë, mbushur tërë tym që del nga zgara e prushtë plot qofte e biftekë. Erën e këndshme primitive sikur ma ka ënda. Por jo vetëm mua, po edhe një bushtre rruge me mamëlonë të gjatë, thatuqë, të varur, që ngulet para derës së lokalit të vogël, tre-katër hapa larg meje. Më vështron me shikim zhbirues lutësor, me sytë e një pafajshmërie qiellore…

 

9. Ja dhe një gjë, e zakontë dhe e pazakontë njëkohësisht : një fëmijë 5-6 vjeç që nxjerr bukën e përditshme të gojës për prindërit e tij. Është i veshur mirë, me xhup të pastër, këpucë me qafa, shall e kokore, se bën freskë një mëngjes të diele të zymtë nëntori lokaleve të Tiranës. E ndjek me vështrim se si nder profesionalisht tavolinë më tavolinë fishekë me bajame të pjekura, jo me lutje, por me çiltërsinë sa foshnjore dhe mjeshtërore. Blej dy fishekë dhe i them: “Këtë e kam blerë për ty, është tëndja, haje ti, po të qeras!” Nuk më kupton dhe vështron me sy pyetës nga dera e jashtme e klubit, ku e pret… i ati…

 

10. Një sakate po shalakatet sa djathtas-majtas me këmbët shtrëmbake, të buavitura e të mavijosura, rrasur në ca si shapka të shqyera. Po shtyn përpara me nxit… karrocën e vet shkatarrinë të sakatllëkut, që vozit mbi trotuar si vetë e zonja, me ca si gjysmërrota, me dhe pa llastikë. Çuditem që vetë sakatja është duke shtyrë hijen e saj rehatuar në karro, me diellin pas kurrizit, kur të tjerë lypsej ta shtynin atë vetë në të vërtetë. Vallë të ndodhë kështu edhe me lojën e vetëdijes dhe të pavetëdijes, me atë ndërgjegje hamallosur përjetësisht me nën-ndërgjegje dhe marrëzi njerëzore? Po pa i hyrë psikanalizës, që vështirë të depërtojë në këtë rast në kufijtë e kamurisë dhe të varfërisë sonë, le të themi thjesht: ja një jetë e përvojtur që mbart dhe mirëmban, kë? shkatarrinën mbijetesë…

 

Pa e zgjatur më tej me skena të tilla tipike a atipike të realitetit tonë të hidhur, le të bëjmë një rimarrje të montazheve të mësipërm, duke filluar nga fundi:

 

10. Mbijetesa. Është kthyer tanimë në gur Sizifi, që e mbartim prej vitesh, dekadash, shekujsh, duke siguruar nëpërmjet saj “ekzistencën” tonë. Absurdi qëndron në faktin se jemi mësuar me të, s’dalim dot jashtë saj, madje edhe e përligjim se gjoja e paskemi nga e keqja, si ajo paraja e shkretë që motmot është hequr mënjanë për ditë të zezë, për atë të zezë që na ka mbajtur të verbuar, na ka marrë dritën e syrit, po edhe të shpirtit, dhe kështu përherë jeta jonë jeniçerike nuk ka vlejtur më as dy grosh, kur të tjerëve u ka vlejtur shumë, duke qenë se u ka kryer shërbime të mëdha. Një jetë e mbarsur vetëm me halle, halle lumë, gjithë ujë të turbullt, aq sa populli ngushëllimin e vet e ka gjetur në shprehjen filozofike të mbijetesës sonë : “Pa halle mos na lëntë, halli hallin mos e zëntë”. E ç’të thuash tjetër për atë sakate gjynahqare, kur nuk është më shumë se dyzet e tetë vjeç dhe kur duket gjashtëdhjetë e tetë; për atë xhaje të shkretë që rri me orë të tëra me peshoren e vet para këmbëve, dhe tek s’i afrohet asnjë klient, zë e peshon vetveten ; për atë ish minator, me duart ende tërë kallo, që bën sikur shet fara luledielli e cigare dhe tërë ditën englendiset duke ngrënë po farat e veta dhe duke pirë po cigaret e veta? Vështrojini këta, o njerëz, o zotërinj të shtetit e të popullit: ata gëlojnë rrugëve të qyteteve tona, mbrohen nga shiu, era e të ftohtit thjesht me kartona, hanë ndonjë përshesh me kos në kavanoza, a bukën e përjetshme me djath, pa iu ndarë një hop tezgës e peshores së tyre nga mëngjesi në darkë!

 

9. No Coment për këtë fëmijë të shkretë që nxjerr bukën e gojës për vete e për prindërit e vet me zërin e tij lutës të mplakur: “Baajaame të pjekme!” Ah, po, edhe një hollësi tjetër: ndërsa fëmija qe i veshur mirë, “helbete, për punë të nderuar”, i ati i gjorë qe i parruar, i pambajtur, me biçikletë karakatinë, që e gjezdiste fëmijën majë koshit në vendet e punës: lokal më lokal. Por, a do ta çonte vallë ndonjëherë në shkollë?

 

8. Bushtra. Termi tingëllon sa i egër, aq edhe përbuzës e çnjerëzor në gojën e njeriut shqiptar, por shoqëruar nga fjalët “pafajësi qiellore” për një qenie të gjallë, braktisur rrugëve, kupton tërë përdëllesën për të, përderisa e kemi pjesë përbërëse të përhershme të mjedisit tonë urban. Rri e më vështron, unë tek jap e marr me dhëmbë për të shkulur mish nga kocka e bërxollës e ajo tek lutet me sy të ujësuar. Atëherë, hyj në dialog të heshtur nëpërmjet vështrimeve të kryqëzuara.:

- Ke uri, ë? Edhe unë, siç e sheh. Po mos u bëj merak. Po lë një racion të mirë edhe për ty.

- Mund të vazhdoni, zotëri i dashur… Jam mësuar të jem e duruar…

I jap fund gotës së rakisë dhe nxitoj të mbaroj sa më parë së ngrëni për t’ia dhënë kockat, duke i lënë edhe diçka nga mishi. Por një frenim i brendshëm më pengoi për t’ia hedhur ashtu “si qen”, apo për të ndotë edhe më shumë mjedisin e ndotur. Pyes dyqanxhiun :

- Ku t’ia vë këto kocka këtij qeni?

- Lëne, se ia jap unë -  tha tjetri që i mori me pjatë dhe ia lëshoi mu rrëzë një shtylle elektriku përballë lokalit, tre-katër metra larg meje.

Gjesti i tij tërhoqi vëmendjen e një dyqanxhiu në krahun tjetër të rrugës, i cili ia dha, atë kohë, një thirrjeje buçimë:

- Të kam thon’, o vëlla, mos i jep atij qeni, ruji për temin!

“O zot, thashë me vete, përherë ky muhabet mes nesh! Edhe në këtë gjë, për ca palo kocka o për vete, o s’ka! Pse atij dhe jo mua! Dreqi e marrtë kët’ mut psikologjie prej varfanjaku! Si s’kemi qenë ndonjëherë fisnikë nga shpirti?” – ulërita përbrenda meje.

- Po ai ç’pati? – pyes pronarin.

- I jap mër edhe atij, kocka ka boll, po m’vjen keq edhe për kët’ - ma ktheu.

- Si Nënë Tereza! - i thashë jo me shaka.

Ndërsa bushtra, tek thyente kockat, po më vështronte me mirënjohje të çiltër, sipas mënyrës së saj. E falënderova për mirënjohjen që po më falte. Gjë e rrallë sot mirënjohja mes njerëzve shqiptarë.

 

7. Tek Liqeni Artificial, sherri i pensionistëve po degjeneronte në zënkë kalamajsh. Për fat të mirë a të ligë, për spektatorë kishin vetëm bredhat e heshtur, ullinjtë e lashtë të zgaflluar me ca degë të zbehta, pishat boçezbrazur dhe barin ngjyrë venitur. Sherr i tyre kish asgjësuar edhe atë ciatje të rrallë shpesi. Ndotjes vizuale, akustike, shpirtërore e mendore, i shtohej tashmë edhe ndotja me sherr plaku foshnjor e vetë heshtjes natyrore.

 

6. Kamera e shpirtit tani përpara rajonit të policisë, ku mbaj radhën për t’u takuar me të plotfuqishmin e lagjes. Polici ynë, si iu hakërrye djalkës së pabindur bëri një hap të tillë kërcënues, sa më kalli datën edhe mua vetë. Vajza e vogël, e llahtarisur, ia plasi të qarës, ndërsa i vëllai bëri një hap pas e ia ktheu mbrojtësit të rendit:

- Jo, s’dua të vi!

- Po ti, ç’ke? - pyeti e ëma vajzën e vogël në ngashërim, si për t’i thënë që s’je ti që ke bërë faj.

- Mos qaj vogëlushe, - ndërhyra unë me zë të ëmbël - xhaxhi polici është i mirë, të mbron ty dhe vëllain tënd nga njerëzit e ligë, ai të ka xhan! Dhe duke iu drejtuar dy grave, vijova: - Nuk bëni mirë t’i trembni fëmijët me figurën e policit, si të gogolit. Përkundrazi, duhet t’i edukojmë me dashurinë për policin.

- S’e njef ti, është një i prapë ky! - ma priti plaka, teksa nusja u përskuq nga turpi.

- Çdo fëmijë ka nevojë thjesht për edukim - i thashë - dhe ju takon juve në radhë të parë ta bëni.

Plaka tundi kryet në shenjë nervozizmi, sikur të më thosh: “Ç’më çan kokën dhe ti!” e u larguan. Me lezet, rrëshqiti brenda në rajon edhe polici. Nja dy vetë aty pranë shqyen sytë.

 

5. E ç’të them më shumë për romin tonë celularist, që e ndoqa pas ndonja tre minuta. Kur u ndodhëm te ura e Lanës, ai para, unë prapa (në udhën e përbashkët), mes kryqëzimit të njerëzve, veç kur e shoh “mikun” se si flakariti në Lanë …celularin e vet, … më falni, …një mbulesë celulari. “Janë shtuar shumë të marrët, po luan mileti nga fiqiri!” m’u kujtuan fjalët e dikujt.

 

4. Minjtë dhe fëmija. Dy qënie që perëndia, si gjithkujt që në fillesë, u ka falë pafajësi. Kënaqem duke kundruar edhe unë minjtë që hanë lezetshëm, duke mbajtur biskotat me këmbka mbi një degëz ngecur në ujin e rëndë nga ndotja. As që kanë frikë. Ndonjëri rrëshqet paqësisht mbi ujë. Nuk janë të përhimë, po si të murrmë, gjithsesi me lëkurë të mermertë. Sjell ndër mend Rozalinë, shoqen franceze të time bije, që na erdhi në shtëpi me katër minjtë e vet, tërësisht si këta që kam para syve. Ishte krenare që i kishte rritur që të vegjël, i shëtiste ngado, e mbi të gjitha, i mbante përherë nga pas qafe, duke u hedhur përsipër si mantel të mëndafshtë floknajën e vet tërë krela e të shndritshme. Shkëputem nga kujtimi e malli për vajzën time dhe shpurpuris me një gjest miqësor flokët verdhane të vogëlushit që kam në krah e i them:

- Janë të mirë minjtë, ë?

Më pa si me frikë provinciali, po shitsja ia pat:

- E ç’të mirë janë, të vjen pështirë!

- Po ti shif dyqanin tënd mi shoqe, që e ke ngritur mu këtu - i thashë. - Pse, ç’kujton ti,  ç’bëjnë natën këta minj në dyqanin tënd?

- E kena nga halli, o zotëri, dum të rrojmë, të ushqejmë kalamojtë! - u përvaj ajo.

- E po atëherë, ushqe edhe minjtë, edhe kalamajtë! - ia ktheva me zë të qetë.

- S’e lë këtu mallin unë, jo!, e heq - shpejtoi të thotë nga frika se mos isha ndonjë kontrollor bashkie.

 

3. Teksa Sanija s’po e shqit dot bushtrën e vet nga lëngata epshore, dy femnat moderne, veshur me pantallona të bardha e breçkëza të zeza që reflektohen, ulen në një lokal, ndezin cigare, porosisin kafe dhe bluzat u ngrihen një pëllëmbë përpjetë mbi kurriz. Dy kurrize të ndryshëm, njëri, me lëkurë të lëmuar e bardhësi të shëndetshme, ku vertebrat krijojnë dunëzime të mirëdukshme, dhe tjetri me lëkurë të esmeruar, i pikëzuar nga një qimnajë pushavitëse ngacmuese, që tek del disi dendur që nga poshtë që merret me mend, vjen e rrallohet dhe tejzbehet në formë V-je përhapur ëmbël në faqet anësore të kolonës. “Po më vinë “ato”, i thotë shoqja shoqes, të mos harroj të blej lines”. Dhe tek ikin më pas nga lokali, shkojnë te një minimarket, ku shet një mesoburrë simpatik, syshkëndijë përherë me femna të tilla. Vajzat ngurrojnë, shohin shoshoqin, hedhin sytë nga vitrinë e higjenës trupore dhe shitësi i kupton: “Hë, goca, doni nga “ato””? - i pyet. Ato miratojnë me kokë, dhe kur tjetri zgjat dorën për të marrë mallin, e interesuara saktëson me zë fijehollë turpi: “Nga “ato që janë rozë”. “S’osht turp mi goca, ene unë ja blej grus teme!” - i qetëson dhe i  siguron shitsi. Dhe tek dalin nga dyqani, i vështron ethshëm nga pas vitheve ndjellëse të stringuara, duke dashur të mësoj edhe të renë më të fundit: si mund të qëndrojë një lines brenda në “Stem Benz”?

 

2. Nëpunësi për të cilin bëhet fjalë në skenarin e dytë, është thjesht drejtor drejtorie (as që dua t’i shkruaj me gërma të mëdha këto dy fjalë, siç i shkruajnë vetë drejtucët në shkresurina). E ndal veturën para pesëmbëdhjetë katshit, për të vijuar në këmbë rrugën që i ka mbetur pa bërë. Vallë përsëri për t’i rënduar çapit, për të mos rreshtur së foluri në celular, gati i kërrusur, me qafë e supe mbledhur? Kushedi ç’mesazhe të rëndësishme a të rrezikshme fsheh?! Dhe ndërsa e pres para dikasterit, se më ka lënë takim, e shoh tek depërton në një kafe luksoze aty pranë, hijerëndë si gjithmonë, me tre komçat e xhaketës mbërthyer gjer te nyje e kollaros mbi barklucin e tij. U pështirosa, ika. Qe ora nëntë e njëzetë.

 

1. Doja ta ndalja Besimin në turravrapin e tij drejt vendit të punës, që t’i jipja monedhën time të parë të mëngjesit (siç e kam zakon, për të më ecur dita mbarë), por m’u duk vetja bezdisës. Ja që ende ai s’e kish hapë derën e zyrës ajrore për të nderur kasketën e tij lyranike në kërkim të monedhave. Por nga ana tjetër, m’u kujtua edhe ai pensionisti bredharak i rrugëve që tek më pa një ditë se i dhashë lypsarit plak e sakat hakun e tij të punës, një monedhë njëzet lekëshe, më tha:

- E ç’i jep këtij! Është një p… dhie ky !

- Lëre të shkretin të qertë, ç’të ka bërë!

- S’e njef ti, jo!

- E po pastaj? Ti shif punën tënde, o vëlla!

- Ai vetëm të bredhë di, gjithë ditën – foli Besimi me zë të qetë. – Mos do që edhe ne të bëjmë punën e nipit të tij, që është në burg për drogë?

- Si s’të vjen turp që flet kështu! – i bërtiti pensionisti.

- Turp të të vijë ty, që s’më le një ditë rehat! – ia ktheu Besimi gjithnjë I qetë.

I futa tjetrit krahun për ta larguar nga sherri e për të lënë në punë të tij lypsarin plak. Pensionisti ishte krejt i tërbuar. As vetë nuk e dita atë çast se kë duhej më parë të mëshiroja nga ata të dy.

 

Duke lëçitur këta miniskenarë, ndokush me të drejtë mund edhe të thotë: “Ohu, sa ka kshu, o vëlla!” E di, s’jam as i pari, as i fundit që po i hedh në kartë, por e keqja është se na janë bërë aq shumë të zakonta, sa i cilësojmë krejt normale në pafuqishmërinë tonë, a më mirë të themi në mosdashjen tonë për t’i ndryshuar. “Do duhet kohë, mund të shprehet dikush, derisa gjërat të shkojnë në vendin e tyre. Ja që s’bëhen me sëpatën e dardharit”. Me sa duket ende shumë kohë të tjera që, pas lëkurës, të na rregjen edhe më shumë palat e trurit anadollak në mbijetesën (dhe vetvrasjen tonë njëkohësisht!) drejt demokracisë evropiane.

Hygoit të madh i vinte keq që Revolucioni francez pati mamitë e veta aq të ngathta. A nuk është për të ardhur po aq keq që demokracia shqiptare vazhdon të ketë politikanë të tillë të papërgjegjshëm për fatin e një prej popujve më të lashtë në Evropë?



(Vota: 3 . Mesatare: 2.5/5)

Komentoni
Komenti:


Gallery

Pëllumb Gorica: Magjia e bukurive të nëntokës sulovare
Fotaq Andrea: Një vështrim, një lot, një trishtim – o Zot sa pikëllim!
Pëllumb Gorica: Grimca kënaqësie në Liqenin e Komanit
Shkolla Shqipe “Alba Life” festoi 7 Marsin në Bronx
Kozeta Zylo: Manhattani ndizet flakë për Çamërinë Martire nga Rrënjët Shqiptare dhe Diaspora