Interviste me 'Artisten e Merituar' Fitnete Rexhen

Fitnete Rexha lindi në Tiranë më 3 prill 1933, vdiq në Tiranë më 14 gusht 2003. Ne intervisten e realizuar nga gazetari Beqir Sina, artisja e madhe Fitnete Rexha ka folur per karrieren dhe jeten e saj.

Fitnete Rexha

1 Shkurt 2008 - Fitnete Rexha është "Artiste e Merituar". Një ndër këngëtaret më të shquara të muzikës popullore të Shqipërisë së mesme, kryesisht të muzikës popullore qytetare tiranase. Fitnetja bie në kontakt me traditën e muzikës popullore qytetare tiranase në familjen e saj. Vajza më e vogël e Bab Rexh Delisë “Hero i Popullit”, familja krutane e të cilit njihet për vlerat e traditës, kultivonte prej shumë brezash këngën popullore.

Rreth moshës 15 vjeçare këndon dhe regjistron këngët e para popullore në Radio -Tirana nën shoqërinë e grupit orkestral të Shqipërisë së mesme të drejtuar nga Muharrem Gura (2000) dhe Skënder Reka. Orkestrina përbëhej nga muziktarët Skënder Reka-fisarmonikë, Liu i Nushit dhe Çerçiz Mehmeti-violinë, Reshit Shehu-dajre, Mustafa Zyberi-klarinetë, Riza Selita-kontrabas, Emil Miloti dhe Fadili i Ansamblit të Ushtrisë në kitarë. Fillimisht fillon punë si këngëtare në Estradën e Tiranës dhe më pas aktiviteti i saj si këngëtare u zhvillua tërësisht pranë A.K.V.P-së në Tiranë deri në daljen në pension në vitin 1981.

Ndër këngët më të bukura të kënduara prej F. Rexhës përmendim: “Te selvitë e Namazgjasë”, “Qënke veshur me të bardha”, “Mu aty tek shtatë zymbylat”, “Dy të bukurat në nji derë” etj. Ka regjistruar rreth 200 këngë popullore të Shqipërisë së Mesme. Regjistrimet muzikore të saj gjenden kryesisht pranë Radio-Tiranës. Akademik. Prof. Çesk Zadeja ka thënë se sa herë të dëgjohet kënga popullore e Shqipërisë së Mesme, gjithmonë do të kujtohet këngëtarja Fitnete Rexha.

Kur shkoj ne Kosove, marr force te re

Është thuajse e pamundur të gjesh një vend si Shqipëria e viset e tjera etnike shqiptare, ku të kenë mbetur kaq origjinale, kaq te dashura dhe të ruajtuara pastër, vlerat e vërteta të këngës, melodisë e valles popullore, shqipe. Pasi, siç dihet gjatë gjithë asaj periudhe të egër degraduese për artin e muzikën, gati gjysëm shekulli të sundimit komunist në Shqiperi e në viset e tjera etnike shqiptare, pësoj ç'do këngë popullore, melodi e valle. Asgjë nga kjo gjini nuk i shpëtoj dot realizmit socialist, ku në gjithçka do të "ngjyhej" pak ose shumë, emri i diktatorit, ose 'parrullat' dhe 'vepra e partisë'.

Ja vlen patjetër të përmendet kjo dukuri, se në Shqiperi sot, kjo gjini e muzikës është kthyer me gjithë forcën tipike, origjinës së saj, prej edhe nga e ka burimin kjo gjini e pashtershme muzikore, të cilën ne na pëlqen ta quajmë "Gurra popullore". Megjithë, vështërsit e të ashtuquajturës kohë moderrne të muzikës së sotme, kudo në botë nga derdhja e pa permbajtëshme dhe e "pa mëshirshme" të zhandreve e stileve të tjera të muzikës, si ajo e kultivuar, rrok, pop, rap, tekno e tjera e tjera. Pra, e parë në këtë këndëvështrim, muzika jonë, kënga, vallja si dhe melodia popullore, tek ne shqiptarët në të gjitha trevat, janë edhe me të dashura edhe më të bukura, se në të gjitha kohërat që nga origjina e hershme dhe e mjegullt deri ne ditët tona, me tërë kompleksitetin e bukurinë e kësaj gjinie të mrekullueshme muzikore.

Le t'i hedhim një vështrim këtij zhandri muzikor, jashtë kufinjve të saj e t'i bindemi këtij fakti. Vetëm, në SHBA nuk ka familje shqiptare në Diasporë, klub shqiptarësh, dasëm, diplomim, datëlindje, synet, fejesë, festa kombëtare, e tubime të shoqëruara me muzikë popullore, autovetur private, që nuk do të dëgjosh dhe të argëtohesh me zërin e ëmbel dhe të bukur të këngëtarve shqiptarë, melodisë e valles popullore shqipe. Këngëtarët e këngët, e të gjitha viseve shqiptare, nga Kosova, Shqipëria, Kosova Lindore, shqiptarët e Malit të Zi e ata të FYROM-it, Camët, e Diaspora. Kështu, ndodhi edhe sot, kur gazeta kombëtare Bota sot, mësoi se si mysafire e mergatës shqiptare, ka ardhur për vizitë këngëtarja e Shqipërisë së Mesme, zonja Fitnete Rexha. Duke ngjitur shkallët e një pallati në njërën prej lagjeve të Nju Jork-ut, në Bruklin, ku është e akomonduar këngëtarja Rexha, zëri i saj i mrekullueshëm, tingujt e melodisë popullore, dhe hareja e këngës së bukur popullore të Shqipërisë së Mesme, ndjeheshin e ushëtinin, kënaqëshëm në këtë mjedis njujorkez, sikur të ishte një koncert i madh me këngëtaren e mirënjohur, Yllin e Muzikës popullore, Artisten e Mertiuar, zonjën Fitnete Rexha.

Fitnete Rexha, sigurisht dihet nga të gjithë se i përket atyre këngëtarve të muzikës popullore të Shqipërisë së Mesme, që asnjëherë nuk mundi ta veçojë jetën e saj nga kënga popullore e kësaj zone. Është pikërishtë kjo këngëtare brilante, që për më se gjysëm shekulli e bëri të pavdekshme këngën e mrekullueshme popullore të Shqipërisë së Mesme, e bëri atë që të jetë edhe më e dashur dhe më e kërkuar se asnjëherë tjetër.

Duke mbledhur disa prej vlersimve dhe mendimve të kësaj këngëtareje shquhen edhe këto: Artsiti i Merituar këngëtari shkodran Xhevdet Hafizi thotë se: Fitnete Rexha është Arstiste e Popullit. Pamvarsisht, se asaj nuk i janë dhënë të gjitha ato meritat që ajo me të vërtet meriton. Kështu si Fitnetes, nuk na janë dhënë edhe neve një pjese tjetër artistësh. Por, unë mendojë se Fitnetja është Artiste Populli, bëhet fjalë këtu për të gjithë atë popull që e ka dëgjuar dhe adhuruar atë. Me daljen në skenë të kësaj këngëtarje filloj edhe të njihej kënga popullore e Shqipërisë së Mesme. Pra, sipas këngëtarit shkodran Hafizit, për Fitnete Rexhën, fletë kënga e saj, kënga popullore e Shqipërisë së Mesme, pasi qe ajo që e bëri të njohur dhe për këtë ajo ka merita të mëdha. Dhe me të drejtë populli Fitnete Rexhën e ka quajtur "Mbretëresha e e këngës popullore të Shqipërisë së Mesme".

Në po të njëjtin program shumë bukur është shprehur edhe kolegëja e Rexhes, këngëtaraj Naile Hoxha, Artiste e Merituar. Ajo ka thënë se Fitnetja, ashtu siç është një grua e mirë, është edhe një këngëtare e mrekullueshme. Dalja në skenë dhe këngët e saja ngrinin në peshë gjithmonë zëmrat e mijëra adhuruesve të muzikës popullore në Shqipëri, Kosovë, Diasporë dhe kudo ku ajo këndoi.

Ndërsa, Halil Molla, muzikant, në pyetjen e televizionit se a ke diçka për të thënë për Fitnete Rexhën. Ai është përgjigjur se: "Të flasë për Fitneten nuk ka diçka, por ka shumë për të thënë. Sepse, ajo është bilbili i muzikës popullore të Shqipërisë së Mesme për më se gjysëm shekulli". Gjatë kësaj periudhe atë e dëgjoi ç'do shqiptar, nga të gjita trevat por edhe nga Diaspora. E dëgjuan dhe e adhuruan të gjithë për taletin e lindur, të zërit të bukur dhe të cilësive që ajo përcolli me muzikën popullorë të Shqipërisë së Mesme. Kështu që ajo, i ka siguruar vetes vendin e merituar, në sfondin e artë të muzikës popullore, duke ruajtur të pastra vlerat historike të saj.

Duke vazhduar me artistët, flet për Fitnete Rexhen edhe Ali Azbia, muzikant i Radio Tiranës. Azbia ka mendimin se Fitnete Rexha është një këngëtare tipike e Shqipërisë së Mesme. Sespe, në këtë gjini të këngës popullore për të gjithë këngëtarët, ajo shkëlqeu gjatë gjithë kohës që ajo këndoi. Gjithësesi, thotë ai, interpretimet e saj me origjinalitetin e rradhisin këtë këngëtare si nga të veçantat duke e bërë atë, këngëtare, modelin e këngës popullore të Shqipërisë së Mesme.

"Mbreteresha e këngës popullore të Shqipërisë së Mesme", e ka quajtur në mendimin e tij edhe këngëtari i muzikës popullore elbasanase Medi Zena. Nga Elbasani një gazetare ka marrë menidmin e një këngëtareje tjetër, është Zina Zdrava, ajo që thotë se për mua Fitnete Rexha është një këngëtare e madhe. Pasi që edhe unë vetë thotë ajo shpeshherë jam mundur ta imitoj këtë këngëtare në repertorin e saj. Një sadisfaksion për mua ka qënë edhe kënga e repertoit të Fitnetes "Mu na ty ke shtatë Zymbylat" kënduar prej meje dhe që mori falimenderimet e Fitnetes.

"Fitnete Rexha, është njëra prej artisteve të këngës popullore, nga më të mëdhat që ka Shqipëria. Është ajo e cila nuk ngelet vetëm në kuadrin e një këngëtareje, por se ajo është një histori, është një arkiv e këngës popullore të Shqipërisë së Mesme, thotë Selim Ishmaku, kompozitor në mendimin e kërkuar prej tij në një televizion shqiptar. Për Fitneten thotë ai, ka shumë gjëra për të thënë: Repertori i sajë kryesishtë i pastër, në të gjitha rastet kurr nuk ka pasur huazime, një vokal i cili nuk mund të harrohet kurrë nga veshi i dëgjuesit të saj dhe së fundit mënyra natyrale e interpretimit dmth. jetëgjatësia e këngës së saj që e bën atë të pavdekshme.

Po në të njëtin televizion ka folur edhe Sherif Kujofca, gazetar shqiptar i Kosovës. Kujofca, tregon se ai i ka konsideruar veten si të rrirtur me këngën popullore të kënduar nga këgëtarja e Shqipërisë së Mesme, Fitnete Rexha. Ai, thotë se: Fitnetja ka pasur rol dhe ndikim në gjigjinë e muzikës popullore në Kosovë. Në Kosovë, ajo është tepër-tepër e njohur. Fitnete Rexha ka dhënë kreacione të mrekullueshme tek adhuruesi i muzikës popullore në Kosovë. Ajo është bërë e njohur atje shumë më përpara se tani që në kohërat më të errëta. Në Kosovë është një befasi, thotë ai, se Fitnete Rexhën thonë shumë vetë e njohin edhe si këngëtare Kosovare,

Duke marrë shkas nga të gjitha këto vleresime dhe prania e saj në Nju Jork ku ajo ka ardhur për një vizitë private pranë djalit të saj. Ne kërkuam që ajo të na jepte edhe vetë disa mendime rreth vetes si këngëtare, dhe muzikës popullore. Asgjë nuk ishte e papritur, Mbrëtresha e këgës popullore të Shqipërisë së Mesme, zonja Fitnete Rexha shfaqi një kënaqësi të veçantë. Ajo tha se tani pas shumë e shume intervistave dhe kontaktve të shumta me median e interpretimeve, m'u dha rasti të hyj edhe në faqet e gazetes kombetare.

Pyetje: Zonja Fitnete Rexha, siç na thatë më parë, Ju e keni vizituar disa herë Kosoven. Çfarë mendimi keni Ju për Kosovën?

Fitnete Rexha: Kur shkoj në Kosovë, unë them me plot gojën se atje marr forcë të re. Sa herë shkel tokën e Kosovës, kujtoj edhe koncertet e para të 1971-it, emocionet dhe dashurinë për Kosovën. Kujtoj atë kur i madh e i vogël zinin e brohorisinin me aq dashuri e mall për Shqipërinë. Ndaj, edhe sot kur palnifikoj të shkoj në Kosovë, kryesisht në Prishtinë e Gjakovë, e di që duhet të shkoj shumë më përpara se sa e palnifikoi, ngaqë kam shumë adhurues, miq e dashamirës, që kërkojnë të takohen gjatë gjithë rrugës. Kosova për mua është një mrekulli e veçantë shqiptare.

Pyetje: Po për këngët tuaja, ç'do të thonit?

Fitnete Rexha: Ah!... një pyetje që më sjell një diçka që s'mund ta shpjegoj. Ajo më shoqëron nga do që shkoj, ajo më bën të jem gjithmonë aty ku edhe e kam filluar për herë të parë. Dhe, ajo fillon prej 1951 kur edhe kamë dhënë koncertin e parë. Pikërisht, atëhere kur mora pjesë në një festival të Tiranës, me disa këngë të Shqipërisë së Mesme, ku edhe u nderova me çmimin e parë. Në atë kohë unë isha 15 vjeçare, dhe ky çmim më rriti parakohe më apasionoi marrëzisht me këgën popullore të Shqipërisë së Mesme, gjë që e ruaj ende të freskët edhe sot. Athere unë krijova dhe repertorin tim me këngët e para: si "Po knon gjeli pika-pika", "Këga e Unazës", "Po shkon goca me korr në arë", "Qënke veshur me të bardha" e të tjera...

Pyetje: A mund të na thoni, përfërsisht sa këngë keni kënduar gjithësejt prej këtyre këngëve të para dhe sa koncerte konkretisht keni arritur të bëni?

Fitnete Rexha: Po, si jo!, gjatë karrierës sime kamë arritur të inçizoj mbi 200 këngë vetëm të miat, duke mos përfshirë këtu këngët që unë kam kënduar nga repertori e të tjerëve. Ndërsa ç'faqje zyrtare ose koncerte si mund të quhen ato, kamë dhënë rreth 10800 të tilla, duke mos përfishrë këtu ato ku unë kam marrë pjesë si mysafire e rastit ose ndonjë aheng. Pra këtu më duhet të potencoi një thënje timen, se për më se 45 vite unë mendoj se i kam qëndruar, me sa kam mundur, besnike këngës shqipe, pa e ndalur asnjë moment dhe pa e huazuar atë.

Pyetje: E kështu Ju, Zonja Fitnete në sa shtete të botës keni kënduar?

Fitnete Rexha: Kam dhënë koncerte të shumta, të lutem të më kuptoni ju dhe lexuesi, këtu bëhet fjalë në kuadrin e ansambleve kombetare, e grupeve të ndryshme, pra në 44 shtete, Koncertin e parë jashtë shtetit e kam dhënë në Moskë më 1957-tën. Mandje kemi marrë pjesë në festivale të rëndësishme, që organizoheshin gati çdo vit nëpër vende të ndryshme. Kam marrë pjesë në festivalin e Vjenës, në Helsinki, në Greqi, Turqi, Rusi, e tjerë. Kemi marë pjesë edhe në festivalin francez "Dizhon" në Francë, ku unë kam kënduar këngën "Ç'u dëshrum me të pa", këngë të cilën edhe në Kosovë, ma kanë adhuruar shumë.

Pyetje: Ç'mund të na thoni për këngën popullore shqiptare, sot, dhe çfarë porosie keni për të?

Fitnete Rexha: E dua shumë këngën popullore shqiptare të të gjitha trevave dhe të gjithë këgëtarët i dua shumë, e këgëtarët e rinj më dhimbsen. Kur shoh se te ata askush nuk i drejton rreth drejtkëndimit të këngës shqipe, siç u veprua me ne brezin e parë të kësaj muzike. Unë them se ka pak tendeca për "huazime" në veshje e stilizimin e këngëtarve dhe këngëve. Por, do të thoja, këto janë shumë të vogla që nuk duhet të jenë fare, se nuk është edhe e nevojshme pët të qënë. Edhe ne artistët e njohur, nuk lidnëm të tillë, por me ndihmën e të tjerëve, me provojën e pasionin që na karaketrizoi, ruajtëm të pastër traditën e muzikës popullore shqiptare, u bëmë të njohur, të dashur dhe të dëgjuar me këngën popullore të të gjitha trevave, ashtu siç ato buronin. Unë mendoj se të gjithë duhen të nisen nga talenti, interpretimi në skenat ku edhe vetë vlersuesi më i madh, që është populli ynë muzikë-dashës dhe i respektueshëm, të të mësojnë më mirë si si të këndosh dhe se si të kesh suksese.

Pyetje: Si e kaloni ditën në Tiranë, veç muzikës e artit, a të pëlqen politika si të gjithë shqiptarët?

Fitnete Rexha: Kohët e fundit ndjej shumë kënaqësi, por edhe një farë "lodhje". Njerëzit vazhdimisht më takojnë e më pyesin, kërkojnë të takohemi, janë shumë-shumë gjëra që s'mundet t'i bësh të gjitha. Unë në radhë të parë, jam e dhënë shumë pas familjes sime, dy fëmijëve të mi Arbenit (që jeton këtu në Amerikë) e Shpëtimit në Tiranë, që s'i ndaj anjëherë me këngën time popullore, e lidhur marrëzisht me të, e cila më freskon dhe më bën çdo ditë edhe më të re. Mundohem me sa mundem, me sa kohë që kam, të plotësojë edhe ftesat nga dashamirë, miq, kolegë, adhurues që më thërasin, anembanë Shqipërisë, në Kosovë, Kosovën Lindore, shqiptarët e Malit të Zi, dhe ata të FYROM-it. Dy herë kam qënë e pranishme në Kosovë, Prishtinë e Gjakovë. Me thënë të drejtën, ruaj mbresa të jashtëzakonëshme me Radio Gjakovën. Kur gjatë një interviste dhe komunikimi të drepërdrejtë me audiencën e kësaj Radioje, nga më të dëgjueshmet në Kosovë, adhuruesit e mi kërkonin të dëgjonin këngët e mia, u befasova se edhe nga burgu i Nishit, disa të dënuar shqiptarë, që mbaheshin peng atëherë në burgjet serbe, kërkonin këngët e mia, shumë prej të cilave i kam çuar peshqesh më vonë, se arkiva muzikore e Radios nuk i kishte. Ndërsa, për politikë, di shumë por... them që jam një këgëtare, një shqiptare e mirë, që e dua vendin tim të lirë, demokratik dhe të prosperuar.