Dorian Koçi: Gjakmarrja dhe Shteti

Gjakmarrja dhe Shteti

Nga Dorian Koçi

 

Dorian Koçi

Diplomati italian Pietro Kuaroni në librin e vet “Valixhja Diplomatike” përshkruan se kur ra në kontakt për herë të parë me malësorët e Veriut në qytetin e Shkodrës,iu dukën si përfaqësues të shoqërisë mesjetare të viteve 1000. Kjo bindje iu përforcua dhe më tepër kur mësoi për zakonin e gjakmarrjes.Përtej kuriozitetit evropian që çdo huaj e ka pasi bie në kontakt me topografinë dhe demografinë e Ballkanit,gjë të cilës nuk mund ti shpëtonte dhe diplomati italian,situata e gjakmarrjes e përshkruar aty duket sikur është e njëjta me atë të ditëve të sotme.Situata e rindezur kohët e fundit me këtë fenomen është vërtetë për tu shqetsuar dhe kërkon aksion të drejtëpërsëdrejtë për ta ndaluar.
 Shqiptarët nuk janë të parët që kanë mes tyre,fenomenin e gjakmarrjes.Ky fenomen ka pasur një shpërndarje gjeografike të gjerë në Evropë duke filluar nga Skocia në Britaninë e Madhe, Korsika në Francë ,Kreta e Mani në Greqi etj.Gjithsesi shqiptarët mbeten të vetmit që vazhdojnë ta praktikojnë dhe kjo mbetet “thembra e Akilit” në profilin psikologjik tonin.Nëse zhvillimet e ndryshme kulturialo-politike kanë bërë të mundur që fenomeni në vendet e tjera të zhduket, në Shqipëri ,”kulshedra e gjakut ka mbijetuar”.Ndonse për një kohë të gjatë ka mbizotëruar një ndërgjegjësim i mjaftueshëm i shprehur nëpërmjet medias dhe shoqërisë civile për ta frenuar këtë fenomen,gjithsesi ai s’është ndalur dhe ka marrë përmasa të frikshme.Nuk kanë munguar dhe akuzat e forta ndaj shtetit,i cili nuk ka ditur ta menaxhojë situatën dhe me masa gjysmake është munduar ti vë fre gjakmarrjes,por nëse përgjegjësia e shtetit do të shkonte në mbrojten e çdo familje të kërcënuar atëherë do të krijohej një “shtet i ngujuar”.Askush s’besoj se dëshiron të ketë një shtet të gjysëm-policor në Malësitë e veriut duke dhunuar ndoshta dhe liritë e të drejtat e njeriut të qytetarëve të tjerë të pafajshëm.As rishikimi i rivendosjes të dënimit me vdekje nuk është “çelësi magjik “ si besojnë një pjesë e popullsisë.Perspektiva evropiane e Shqipërisë nuk lejon rivendosjen e dënimit me vdekje dhe për këtë nuk duhet të ketë asnjë dyshim.Ashtu si nuk na pëlqen të shikojmë prerjesh duarsh apo vdekje me gurë “live” nga vendet islamike që i praktikojnë këto dënime, ashtu dhe ikonat që mund të vinë nga Shqipëria me njerëz të ekzekutuar nuk do të mirëpriteshin aspak jo vetëm në opinionin evropian por edhe në atë të të brendshëm.Gjithsesi para se kjo të jetë një masë jo e këshillueshme nga  të huajt, mendoj se egziston tashmë një opinion i shëndoshë nga ana  shoqërisë shqiptare për pranimin e kësaj pjese të legjislacionit evropian.
 Akuzat e ndërmarra ndaj shtetit (pa dashur të bëj avokatin e tij) shpesh herë e kanë çuar debatin në rrugë të gabuar sepse më shumë i mëshohet rolit të tij paternalist i cili edhe nëse arrin të bëj diçka në zhdukjen e fenomenit do të kishte rrethana prapavepruese.Gjithkush e di se pas lëvizjes për barazi raciale në Shtetet e Bashkuara të Amerikës në vitet 60,në vitet që pasuan shteti u afroi politikën e affirmative action.Kjo politikë konsistonte në përkrahjen dhe trajtimin me përparësi të individëve me ngjyrë në konkurse për vende pune,dhënie bursash universitare,njohja e së drejtës për abort dhe rritjes së ndërhyrjes së shtetit dhe institucioneve në jetën private,sidomos duke i larguar fëmijët nga mjedise abuzive dhe të dhunshme.
 Megjithese politika paternaliste pati efekte positive,gjithsesi ajo lindi fenomenin e  “titullimit”,ose bindjes se padronët e bardhë të Amerikës janë në borxh ndaj popullsisë zezake për shkak të tmerreve të diskriminimit racor që erdhi më pas,dhe për këtë arsye duhet t’u sigurojnë dhe garantojnë privilegje të ndryshme.Paralelet mund të hiqen njëlloj me ndërhyrjen e fortë të shtetit në rastin e gjakmarrjes dhe askush nuk besoj se do të dëshironte të krijonte një kulturë të tillë persekutimi,për një pjesë të rëndësishme të popullsisë tonë.
 Anglia dhe Franca të cilat u hasën me këtë fenomen me dy krahinat e koptuara brenda shteteve të tyre, u munduan ta zgjidhin nëpërmjet gjithpërfshirjes së elitave të Skocisë dhe Korsikës përkatësisht në qeverisjen e shtetit dhe promovimit të kulturës së përgjishme.Këto masa patën efekt,të paktën për rastin e Skocisë e cila bas bashkimit u zhvillua kulturialisht duke prodhuar dhe Ilimunizmin skocez,që kontriboi shumë në kulturën botërore.Një fije drite mund të vijë në këtë rast në trajtimin e problemit në vendin tonë.Natyrisht në krijimin dhe  promovimin e kulturës së përgjithshme mund të luajë një rol të madh shoqëria civile e cila fatkeqësisht në Shqipëri vuan nga “elitizmi” (përqëndrimi i saj në Tiranë) dhe korrupsioni moral dhe ekonomik.Krahinat tona malore janë nga më të varfrat , me një mungesë totale të qelizave të domosdoshme për një zhvillim kulturor normal si është shkolla dhe të paktën vatrat kulture.Shkodra si kryeqendra e veriut nuk është në gjendje të rrezatojë kulturë dhe të shërbejë si forcë graviteti për malësitë tona.Shoqatat jo qeveritare në vend që të sponsorizojnë krijimin e këtyre qelizave të domosdoshme për një jetë normale,(dmth fuksionimin e plotë të tyre me mësues dhe veprimtarë kulturorë me të ardhura të kënaqshme),sponsorizojnë projekte informimi shterpë,të sugjeruara nga çakenjtë-intelektualë të Tiranës të babëzitur për para. Duke qenë se duam të ndërtojmë një shoqëri liberale,larg të qenit etatiste, atëherë shfrytëzimi i kapaciteteve intelektuale të vetë zonave, me krijimin e kushteve të domosdoshëm për të jetuar dhe pasur një jetë normale do të ishte nje një hap i rëndësishëm i organizatave joqeveritare dashamirëse për të kontribuar.Po kështu ç’mitizimi i kulturës së dhunës nëpërmjet ç’himnizimit të traditave të gjakmarrjes të  malësisë duke promovuar ato integruese dhe europiane,do të kontribonin dukshëm në reduktimin e fenomenit.Fatkeqesisht eshte vene re nje vleresim per traditat e vjetra te konsideruara ,si puro “shqiptare” por ne thelb te prapambetura  dhe te pavlera.
 Një përvojë interesante vjen vetë nga zhvillimi i zonave jugore të Shqipërisë ku fenomeni është i rradhë.Në librin e profesor Ismet Elezit “Kanuni i Labërisë”, përshkruhen qartë të njëjtat doke zakonore për gjakmarrjen ashtu si dhe tek Kanuni i Lek Dukagjinit,gjë që dëshmon për egzistencën e fortë të këtij fenomeni.Një studim i hollësishëm i tij sesi ka qenë ,si është zbutur dhe gradualisht është zhdukur do të ishte  me shumë vlerë për tu finacuar dhe më vonë për të zbatuar në malësitë e Veriut.Historia est magistra vitae-Historia është mësuesja e jetës, thotë një fjalë e urtë latine dhe ajo mund të jetë e vleshme në këtë rast.