Pirro Loli: Metodë për leximin e hirit (I)

 

Piro Loli u lind në Zagori të Gjirokastrës, më 10 shtator 1945. Arsimin fillor e kreu në vendlindje, ndërsa tetëvjeçaren në Durrës. Në vitet 1960-1964 mbaron shkollën pedagogjike në Elbasan. Mësimet universitare i kreu në Tiranë (1964-1968) në Fakultetin Histori–Filologji, dega Gjuhë-Letërsi. Ka filluar të merret me letërsi që në vitet 70`. Në vitin 1993 emigron në Athinë familjarisht. Shkruan poezi, prozë, kritikë letrare dhe esse. Librin e parë e ka botuar më 1974 “I dhjeti nga tanët” me tregime.

 Për 15 vjetë iu hoq e drejta për të botuar, por pas viteve 90` u rikthye me këto libra:

 

POEZI:

DRITA E VETËTIMËS (shqip dhe greqisht)

DHIMBJA E URËS (shqip dhe greqisht)

DRITARET E SHIUT

VDEKJA E TRËNDAFILËVE

URDHRI I LOTIT

 

ESSE:

ITAKA BRENDA MEJE

KOSOVA, SAGA E BALLKANIT (bashkëautor)

si dhe dhjetra esse, botuar në shtypin periodik në Greqi dhe Shqipëri.

 

ROMANE:

LOTËT E DIELLIT

INTERVISTË ME NJË GUR

QENI PLASTIK

PIRAMIDA PREJ MJALTI

DASHNORJA MISTERIOZE.

 

 

PIRRO   LOLI

 

METODË

PËR LEXIMIN

E HIRIT

 

 

METODË PËR LEXIMIN E HIRIT

 

Nëpër duar po ua lë lëndën e ftohtë

Hermetik është hiri

dhe Koha e shkuar

Nëse doni të lexoni fletët e hirit

Dhe kujtimet e zjarrit

Ringjallni barishtet, degët e gjethet

Trungjet e trashë që kam djegur,

Temperaturat. Gjeni flakët e kaltra

prushet dhe flakët e puthjeve

ku dimrat  ngrohin duart.

 

Edhe me një qiri në cep të syrit

Mund të shikoni zambakët

të çelur. Metafora të shuara pemët.

Ndoshta,

me një fije shkrepse ndizet çarçafi i diellit

E merr trajtë vdekja e poetit

E butë

Fosforeshente

Që fëshfërin e  mëndafshtë

Në një natë të bardhë

Prej hiri

Dhe letre....

 

 

POEZIA NE VETEN E PARE

 

Jam re e bardhë

Që më shtyn era

Rrëshqas para pasqyrës

Për pozën e çastit

Dhe ndryshoj sërish

Në sallonin e modës.

 

Në asnjë pasqyrë nuk më duken

kapilarët e gjakut As pesha e diellit të shkrirë

mbi shpinë.

Ëndërrat prej shiu

ma përmbytin shpirtin.

 

Qarkoj në vetvete dhe nuk ia tregoj as pasqyrës

sisët që më varen në qiell

Për të ushqyer buzët

e gurit

me qumësht.

 

 

PERVOJE VETVRASJEJE

QE PERFUNDON ME KITARE

 

Diçka i mungon tablosë sime

Ndoshta era tek një qime floku

Një zog përtej kornizës

Apo një ulërimë qeni në periferi të qytetit

 

E grisa, e shpova me gozhdë

E çava me thikë

E pështyva telajon dhe pasqyrën.

Kokën e fsheha në barkun e kitarës.

 

S’ka lindur akoma djalli që ta kurorëzoj vetveten.

Në këtë përleshje ngjyrash.

Të mposhtin  mungesat

 

Pres

Të më trokasë djalli në xhamin e dritares

Ta nis përsëri kryqëzatën

Të hyjë era dhe zogu

Dhe ulërima e qenit

Ta përplas pas murit kitarën.

 

 

 

VARRI  I  ZOGUT

 

Ai e ka zemrën te krahët

orë e çast

ndërton skelete të reja fluturimi

dhe nuk i dihet as gjethja e gjumit

As pllaka e varrit

 

 

kish një brengë

Që ia dogji gushën

E diku mbeti si tingull Si një pikë diell

Që shuhet e shuhet e shuhet

 

Shpirt i pushtë me pupla mëndafshi

Më kot ta kërkova varrin në tokë

S’t’i gjeta dot ato pesë kocka të holla pentagrami

 

hapur si partiturë cicërimash

në ajër

 

 

DETI GENJESHTAR

 

Më kishe premtuar një sirenë zëëmbël,

Të ma nxirrje në breg lakuriq

vetëm zërin i doja

Le të ishte sirena e vdekjes

Por, ti, më dole i pabesë, o det...

 

Gjuha jote gënjeshtrambushur, dallgët e tua njera pas tjetrës

Zhurmojnë tërhiqen turfullojnë  e shpërbëhen në shkumë.

 

Vetëm sirenën zëëmbël doja

Nuk të kërkova

As yje të argjentë, as rubinë e thesare

Ti,

Nga buzët e ujta pështyn leshterikë të zinj

Alga të kalbura e gëlbaza të kripura

Prej honesh të thellë

 

O det, o det!

nëse nuk ma sjell sirenën

Pingul do hidhem mbi ty,

prej gryke do të të kap të të mbyt..

 

 

PËRROI  I  KRIMBIT

(brezit tim)

 

Do ta marr zemrën tënde,

Ta hedh si ftua të kalbur në një shportë vjeshte !

Keqas është plagosur që foshnje

në një lulekrimbi

që në syth.

 

S’e kapërceve dot përroin e krimbit

 

Ai krimb i dhjamur pa sy pa veshë

 

Si ushtar prej plumbi

lirshëm të lëviz Nga veshka në barkushë.

 

Rrëkera me gjak të ndryshkur qarkullojnë në zemër

Në mish të vetvetes  Më kot jep e merr

thika e kirurgut.

 

Përroi i krimbit s’kapërcehet me hap.

 

 

ABORT

 

Poeti është një grua që aborton

Mos më pyesni për seksin As Për ato copa diejsh

këputur nga mitra e poetit Që shprishen e shprishen

sa mezi dallohen dy sy me gjak të pabërë

dhe dy buzë plastike.

 

Me barkëzën time prej letre

Lundroj në një det mëkatarësh

 

Besoj vetëm këtë kryq në qafën time

Këtë kryq. Si zemrën e një foshnjeje

Që më thërret të mbytem.

 

Të mbytem Në krahët e një batice

Ku

Me njëqint stile spektakulare

Puthen dy delfinë të dashuruar.

 

 

SYRI ME MBETI NGA DETI...

 

Nuk ka ishulli im

as ngrica as furtuna të nënujshme

Të ma këputin spirancën.

Më shtrëngon në fyt Ky zinxhir metalik,

i përjetshëm E monoton.

 

Sytë më mbetën nga deti Enden

nga një barkë në tjetrën

 

Fshehtas hodha dorashkat dhe këpucët në dallgë

Dhe buzët i nisa në në një sqep pulbardhe

 

Mu kthyen duart prej uji

Këmbët e saj si barka të përmbytura

Dhe këmishën nuk di ku e shpuri shkuma.

 

Në dhëmbët e dyshimit

Pezull valavitem

Në spirancën e florinjtë

 

Atëhere, shkula zemrën E hodha në det

dhe u mbyta.

 

 

KEQKUPTIMI I CASTIT, RRËNJËT

 

E vetme është kupa e qiellit mbi tokë

Dhe nën këmbët e mia

Një pikë qielli është dhe kjo pemë

Ku kam hipur. Gjethet dhe dhe zogjtë

Që më rrethojnë

 

Keqkuptimi i çastit janë rrënjët

 

Vjen një erë e lehtë

E pema kë - ngë - zon,

Drithërohet dega

dhe gjethja bëhen zog...

 

dhe unë Para se të bëhem krejt i kaltër

Dy tre cicërima do lë në sqepin e  erës

Që ti lehtësisht të ma gjësh portën

Në ajër.

 

 

PULSI I DHIMBJES

 

Të përpikta lëkurët e njeriut në garderobë

Nga e para deri tek e shtata Të trasha e të rrëshqitshme

Të papërshkueshme

nga shigjetat, ngjarjet, situatat.

 

Unë e çvesha në heshtje lëkurën time

E vara në pemë ta hanë mizat.

Dhe mbeta mish i freskët

Me dhimbjen lakuriq.

 

E prushtë dhimbja

Shkumëzon në mua

Dhe e djeg palcën e gurit.

 

Tani mund t’i falem copës sime të bukës

Si dhimbjes Dhe ju

mund të ma mbërtheni kyqin e Krishtit

mbi shpatulla ta mbaj

Peshën që më takon .

 

 

GURET E URREJTJES

 

E shtërngova në grusht gurin tim

Deri në përgjakje

Që guri të mos përplaset me gurë

 

 

Le të flerë urrejtja në vezën e gurit

Dhe nëse e çel e nxehta e korrikut,

Si zog ogurzi

do ta lë të vdesë.

 

Shtrirë të mbeten krahët e mi

Deri te kufiri i gurit dhe i gjarprit

Të më rrjedhë gjaku nëpër gishta

T’i mbulojë bari

gurët klimaterikë Dhe distancat.

 

 

JASHTË  VARREZËS

 

Të vrarët e kampeve kundërshtare

U rreshtuan me të mundurit

Nga të dyja anët.

Ata nuk ankohen për plagët e dhimbjet

Përqafuar rrinë, kafkëshpuar

Me njeritjetrin

në paqe.

 

Krimbat e lavdisë

Krimbojnë mbi plagët imagjinare

Si krimbat e nëntokës…

Pa sy

Pa veshë

Jashtë varrezës

Sqepojnë në mish.

 

 

KAPROLL GUSHËBARDHË

 

E arta rreze dielli

Ra si tingull mbi ballin e kaprollit

Dhe e zgjoi

 

Brofi  me një flutur në sy

E turbulluar Pllajës së bredhave

vrulltas u hodh Nëpër mjegull.

 

Në shtegun e bardhë

Ballëpërballë me mua gjahtarin

Buzëqesh gushëbardhi i habitur

 

M’u drodh qerpiku i syrit

Dhe shtanga

Me njëmijë diej në bri

Mua më vrau kaprolli

 

 

TRADHETIA SI VARIANT

 

Alternativa e fundit tradhëtia. Si vdekja

Që nuk të gënjen.

Në fillim tradhëtojnë sendet

Dhe kur i ke në dorë. Lagrohen pak nga pak

Nipat dhe djemtë. Dhe dashuria për atdheun

Bëhet vdekjeprurse. Mish i këputur.

Torturë e shkurtër. Tradhëtia

Mbushur me ankthe duelesh të humbur.

 

Dikush në breg hingëllin egër e shkumëzon

I gatshëm t’i kryqëzojë shpatat

 

Por unë, si kalorës mesjetar, shtërngoj frerin

largohem fisnikërisht

T’i ruaj distancat.

 

 

KUNUPI

 

Bashkë me ajrin e kulluar  Në dhomën time

hyn dhe një kunup Që e tërheq drita e vonuar

 

Tërë natë vjen vërdallë,

imcak

Që s’ta sheh syri

Tinëzisht

Ma ngul thumbin në mishrat e përgjumura

 

I bezdisur zgjohem,

e shoh triumfatorin

Në mur.

E shtyp me çka më ndodhet në duar e

 

Mbetet  njolla e vockël e pistë

Si vulë

Shkruar me zorrë milimetrike kunupi

Ku shquhet qartë vetëm

 

Pika e gjakut që kishte thithur nga unë.

 

 

 

ELEGJI PER PEMET

 

 

Njerëz të përsosur.

Vuajnë burgimin e përjetshëm. Në heshtje. Rrënjët

Si pranga në kyçet e këmbës. Deri në palcë duruar.

Varreve të thellë ku humbet zëri.

 

Ua dëgjoj pulsin e dhimbjes

Gjakun në vena dhe frymëmarrjen

 

Mua , e dashur

më tmerron ajo klithma e tyre e heshtur

Dhe paralajmëroj

të ardhmen tragjike të pemëve

 

Panjat dhe bredhat ende të pakorruptuar

Nuk dinë të mbrohen

As të shajnë as  të intrigojnë Pemët

 

Por ti, mundohu t’i ikësh fatit

Mbetmu panjë e bardhë

Dhe unë si bredh

Të të qëndroj rreth shtratit.

 

 

 

EMBRIONI

 

I porsaardhuri është i huaj Si bebe e syrit embioni

Pak nga pak rritet në mua Si përbindësh i verbër

Së pari sheh e prek atë Që do të mohojë

 

Tradhëtar i dashur është

Si Juda

do të më shesë me të puthur

...

Mbi poezitë e vrara shkruhen poezi të reja

Vazhdon shkatërrimi i botës….

Po muzgu i habisë sime

Nguron për të ikur.

 

 

SHALLI I YLBERTE

 

 

Historinë e Nojës e përpiu harresa

Nuk do të ketë më përmbytje totale

Në të dyzetën ditë

Shkrepi dielli dhe si firmë surrealiste

Midis dy brigjesh U var shalli i ylbertë.

Shtatë ngjyra lagin shirat

Shtatë duar krehin flokët e tua

Shtatë lule plagësh djegin trëndafilat.

 

Kjo foshnjë në barkun tënd

Garant për të gjitha nënat

Do të jetë i bukur

si Krishti

Në gushën e bardhë

Akoma pa lindur

ka  shallin e ylbertë.

 

 

RËNIE

 

Parashutë lidhur me njëqint fije

Krahëhapur lëkundem majtas e djathtas

Zemërngrirë në ankthe sekondash

 

Vetëm në

R

Ë

N

I

E

ekzistoj

Tek zbres për t’i njohur të gjitha

Qorrsokaket, korridoret, humnerat

Dhe varret.

 

 

TEATER ABSURD

 

Salla e parlamentit plot e përplot me të gjallë e të vdekur

Aktorë e spektatorë, pa mish në faqe

me skelete kockash Të etur për role historikë

 

Kocka të holla gishtash

Brinjë të thyera në traun e ekuilibrit

Vertebra të shtrëmbëruara “strategjike”.

 

Teatër absurd. Në kërkim

të një regjisori. E lashë skeletin tim.

të copëzuar jashtë porte E në duart prej mishi

Mbajta vetëm kockën e rrumbullaktë të ballit

Për mirëkuptim.

 

 

HARRESA

 

Ky lumë nuk e arrin kurrë detin

Mbyturazi mërmërin Në kafka kujtese

mbi heshtjen Dhe asgjënë.

 

Jo të vdekurit por të gjallët

E pijnë lumin e Lethes*me dëshirë

dhe ujët e mallkuar ua errëson damarët.

Gjarpërinj të hirtë

ëndërrojnë këmisha të harruara stërgyshësh.

klithin hardhuca prejhistorike

Dhe dinosoarë modernë.

Gëzhoja të shuara. Nën rërë.

Heshtin fosilet e krimit

ngjarjet dhe sendet.

 

*Lumi i harresës.Sipas legjendës,më i madhi lumë i skëterrës.

 

 

FRIGORIFER

 

Kanë zënë brymë

Të gjithë demonët e dashurisë në frigoriferin tim

Dhe buzët dhe puthjet. Të detyruar jemi

Orë e çast t’i falemi tiranisë së dimrit që

Me mirkuptim po na i merr të gjitha stinët.

 

Bula djerse çelin limonatat e ftohta

Dhe mollët. Me akull është mbuluar mishi

Në katin e sipërm.Vdiq nga torturat

Pjeshka me pushin në faqe.Plasi një shishe birre

E harruar.

 

Zgjatemi nëpër katet e borës Sadopak

Dimrin ta zbutim

Me frymën e duarve tona.

 

 

DJALLI DHE POETI

 

Thika që rrotullohen

Në teh të njera tjetrës

Demon që çel nga lulet

Apo lule që çel nga demoni

 

Ai i hoqi maskat

 

E dashura ime

Diku  përtej bregut më kot më lutet

Ta ndajmë së bashku vdekjen

 

 

TRE LITARE MA SHTERNGOJNE FYTIN

 

Erdhi flutura e

Fap e fup me peshqir të bardhë

fikte dritat në lulet e qirshisë

Pastaj u harrua në një puthje

Tek vathët e varura gushës së jargavanit

 

Qirshia u deh e u shkri si diell

nga rrënja në gjeth. Si zile

Tringëllinë vathët e jargavanit

 

Trekëndësh varur në qiell

Tre litarë ma shtërngojnë fytin

Flutur, qirshi, jargavan.

 

 

DERRAT E ODISESE

 

Odiseja me ndihmën e Hermesit

Përsëri i ktheu derrat në njerëz

Por,

Nuk e mendoi pengesën e re :

Rrebelimi i erdhi nga derrat :

“Nuk e duam fytyrën e njeriut - i thanë

Ishim më mirë derra të zhytur në llucë

Pa asnjë ide për vdekjen dhe perënditë

Pa ankthin e tmerrshëm të kthimit.

Na i kthe lëkurën e trashë

Qimet në trup dhe katër këmbët…

Na i kthe bishtin e vogël për të trembur mizat

Dhe dhëmbët e dalë në nofull, imzot

Pse s’na le të hamë bar dhe rrënjë shkurresh

Urithë të ngordhur dhe zhardhokë në govatë

Imzot, ne nuk e duam kthimin në Itakë..”

 

 

E VERTETA

 

Ma çau syrin e vërteta

U ul tek unë si në shtëpine e vet

këmbëkryq në retinë.

Më kot e ushqeva me çokollata

M’u mpak e m’u hollua si fije peri

Deri në mosnjohje. E vërteta.

Një lumë i tërë mbledhur në bebe të syrit

Që nuk del dot nga vrima e gjilpërës…

 

Hetuesit hetojnë aktin e fundit:

Kur ajo mblodhi krahët

Qëndroi në zgrip të qerpikut

Dhe vertikalisht u hodh në humnerë…

 

 

NJË VIZITË NË ARDHMËRI

 

I tepërt u ndieva

atje ku humbet kufiri dhe lumi

atje ku vdekja trokon me potkoj të florinjtë.

Më kot i paskam dashur lulet dhe zogjtë

(nuk e paskam hapur dot një dritare në pemë)

Atje më mungonin të gjithë të njohurit :

“Nderet e Kombit”, putanat, shkencëtarët e poetët.

Hije kishte.Vetëm hije

thonjtë u ishin rritur pas vdekjes

dhe ca qime të hirta në mjekër.

Mora xhaketën dhe u ktheva

Nuk e pashë dot fytyrën e ringjalljes sime.

 

 

MEDALIONI I NERONIT

 

Në tregun e arit Shiten dhe medalonët e Neronit

derdhur në  varse për çelsa

Dhe çakmakë për të ndezur cigaren  Dhe kryqe Krishti

për t’i varur në gushë Dhe orë me akrepa

si thika të holla gijotinash.

 

Të florinjta, të argjenta

Lodrojnë mbi kafkën e Neronëve modernë.

 

Dhe zogu im ka një unazë hekuri

Me inicialet e Neronit në këmbë.

Vjeshta m’i hëngri gjethet e hardhisë

Dhe unë, zogu këmbëlidhur, sqepoj kokrrat e rrushit

Si saçmat e derrit të egër më mbeten në grykë…

 

 

KERKESE PER VETVRASJE

 

Qysh herët zbriti drakulla nga përrallat

Ku mbante ndër dhëmbë rrënjët dhe burimet

Dhe e  sigurtë u strehua në një shpellë të mishtë

brenda njeriut.

 

Dhe nuk ka asnjë kërkesë, fjala vjen

Që ta shqyejë trurin dredharak dhe zemrën e zezë

U mësua me organet e brendshme si me vetveten

Dhe nuk e sulmon as tigri as luani as gjarpri atë shpellë.

Ia njohin kurthet e fshehta sytë e zjarrtë

dhe dhëmbët prej drakulle.

 

Herë pas here vetëm poetët dhe artistët

varin nekrologjitë e tyre në shtyllë

Pa dhënë spjegime pse varën veten.

 

 

KUJTIMET

 

I vrava të tëra kujtimet

Që nga palca e kockës

Gjer në rrëmb të syrit Milingonat

 

M’u duk se shpëtova nga hijet

Por  fillova të vdisja dalngadalë. Gjaku m’u ftoh

I mbytur po zhytesha në një lumë të thellë

E asnjë fije kashte nuk gjeta dot

Të kapja dorën. Në çastin e fundit

 

Thirra përsëri milingonat e dashura

Që kishin shpëtuar nën lëkurë

 

Hamëni - u thashë - pickomani trupin

Që përsëri të ndjehem

I gjallë.

 

SHPELLAN NË SHPELLINË

 

E frikshme

Kjo shpellë ku digjen lulkuqet

e pikturoj   zogj të ngrirë

 

zogj historikë

Sqepkyçur nga e pathëna.

 

Kuq e zi

 

Një e kuqe e nxehtë

mbi të zezën valë.

 

I rëndë ky mallkim kuqezi mbi mua

Shpellan në shpellinë

Rrethuar nga hije

e statuja.