Agim Gashi: Nji vizitë per Arbninë

Duke e shejtruar Arbninë

(Kushtue vizitës së Papa Gjon Palit të II-të, ( Karol Józef Wojty?a) Shejtnisë së Tij të Vatikanit ba Shqipnisë më 25 prill 1993) .

Nga Agim Gashi

Më 25 prill nantdhetë e tre,
Tanë Shqipnija u ngrit n´hare
Nga t´gjitha trojet e Arbnisë,
Ja kan msy po ksaj Shqipnisë;
Se prej Vatikanit Shejtnija e Tij
Për her t´parë po vjen n´Shqipni!

Miliona njerz jan´  ngrit në kambë,
Të krishterë, ortodoks e mysliman,
T´gjithë për besë, fjalë e me nji emën,
Mirëseardhje i dëshirojnë me zemër;
Prej Vatikanit Shejtnisë së Tij
Papa Palit që erdh´ n´Shqipni.

N´areoportin e Rinasit në Tiranë,
Paria e shqipës janë në kambë,
Nga trojet tona dhe nga Kosova
Shumë shqiptarë nga diaspora;
Me I urue Shejtnisë së Tij
Mirëse ardhje në Shqipni.

Mirë se vjen n´shtetin shqiptar

Rapsodi i Popullit Agim Gashi

Nanë Tereza kjo nanë shqiptare-
„Mirëse erdhe Shejtni n´kto male“-
Nga mallëngjimi su duru dot
Për Shqipni i lshoj do lot´;
Zemra mal Shejtnisë së Tij
Papa Palit që erdh´n´Shqipni.

Filluen buçimat n´ fushë e n´kodër
Nga tubimet n´Tiranë e n´Shkodër,
N´bark të nanë u gzue fmija,
Se u shejtnue tanë Shqipnija;
Prej Papa Palit Shejtnisë së Tij
Që i dha Uratë Nanës Shqipni.

Lamtumirë Papa Gjon Pali
Nuk ashtë larg ma Vatikani,
Se Vatikani dhe Shqipnija
Janë lidhë n´zemër dhe nga miqësia;
Jetë sa malet Shejtnisë së tij
I uron Nana Arbni!

25 prill 1993
Düren

KAROL JOZEF WOJTILA - PAPA GJON PALI II - 1920 – 2005
 
NjË  SHEKULL  JETË
Karol Jozef Wojtila lindi në Vadovicë, një qytet 50 km nga Krakovia, më 18 maj 1920 nga Emilia Kaczorowska, e bija e një saraçi dhe nga Karol Wojtila, i biri i një rrobaqepësi, që nga 1900 ka shërbyer si nënzyrtar në ushtrinë austriake, pastaj në atë polake. 13 vjet para Jozefit, më 27 gusht 1906 kishte lindur vëllai i madh Edmondi, i cili do të bëhej mjek pranë spitalit Powszechny të Bielsko. Papa i ardhshëm pagëzohet më 20 qershor nga kapelani ushtarak P. Franciszek Zak. Jeton me prindërit në Vadovicë. Në shtator të vitit 1926 “Lolus” (ky është emri përkëdhelës i përdorur në familje), fillon shkollën fillore duke u treguar një nxënës model.
Më 13 prill 1929, kur Jozefi ishte vetëm 9 vjeç, i vdes e ëma. Pasi mbaron shkollën fillore në qershor 1930, hyn në gjimnazin shtetëror “M. Vadovita”, ku përveçse dashurohet me poezinë, fillon të studiojë gjermanishten dhe ka prirje për gjithë të tjera (do të bëhet kështu papa i parë poliglot i historisë).
Më 5 dhjetor 1932 vdes nga tifoja i vëllai Edmondi. Pas një viti, Karoli përfundon vitin e tretë të gjimnazit. Më 1934  fillon studimin e greqishtes  dhe falë vlerësimit të njërit prej mësuesve të tij, përfshihet nga një pasion i vërtetë për letërsinë, veçanarisht për atë dramatiken dhe për teatrin. Janë të kësaj periudhe recitimet në skenën e teatrit të shkollës në Vadovicë. Më vonë hyn në “Studio 38”, një rreth teatral e njëkohësisht bën mbrëmje të poezisë në “Casa Cattolica”, ku do të recitojë edhe vargje të tij.
Pasi i kalon provimet e maturës, më 14 maj 1938, regjistrohet në Universitetin Jagellonica në fakultetin e Letërsisë dhe të Filozofisë. Kur forcat naziste e mbyllën Universitetin më 1939, Karoli i ri punoi në fabrikën kimike Solvay që të mund të fitonte për të jetuar dhe për të shmangur internimin  në Gjermani.
Më 18 shkurt 1941 i vdes edhe i ati.
Që më 1942, duke e ndjerë thirrjen për meshtar, ndoqi kurset e formimit të seminarit të lartë klandestin të Krakovisë. Më 1943-1944 ndjek vitin akademik në studimet teologjike. Njëkohësisht vazhdon të punojë në Solvay. Më 1944-1945 ndjek vitin akademik në studimet teologjike në Fakultetin Teologjik të Universitetit Jagellonica. Më 29 shkurt  12 mars 1944 shtrohet në spital sepse ndeshet nga një makinë. Në gusht Arqipeshkvi Adam Stefan Sapieha e transferon së bashku me seminaristë të tjerë “klandestinë” në Pallatin e Arqipeshkvisë. Qëndron aty deri në përfundim të luftës. Njëkohësisht vazhdon studimet, por ndërpret lidhjet me Solvay.
Më 9 prill zgjidhet zëvendëspresident  i organizatës studentore “Bratnia Pomoc” (Ndihmë vëllazërore) të Universitetit Jagellonica deri në maj të vitit 1946. Në vitin 1945-1946 kryen vitin e katërt akademik të studimeve teologjike.
Më 1946 kryen studimet teologjike dhe me 1 nëntor 1946 shugurohet meshtar nga duart e Arqipeshvit Metrolotitan Adam Sapieha në kapelën e tij private. Ndërsa më 2 prill kremton Meshën e tij të parë në Kriptën e Shën Leonardit në Wavel.
Më 15 nëntor niset për të vazhduar studimet në Romë. Më 26 regjistrohet në “Angelicum”. Që më 15 nëntor deri në fund të dhjetorit strehohet tek Pallotinët, që gjenden në rrugën Pettinari në Romë. Që nga fundi i dhjetorit strehohet me Don Starowieyski në Kolegjin Pontifik belg në rrugën Quirinale. Më 3 korrik 1947 diplomohet për teologji.  Në vitin 1948  diplomohet në “Doctrina de fide apud S. Joannemde Cruce (Doktrina e fesë tek shën Gjoni i kryqit). Kthehet në Poloni dhe në gusht të vitit 1949 thirret në Krakovia për t'u emëruar zëvendësfamullitar  në Famullinë e Shën Florianit. Senati akademik i universitetit Jagellonica, pasi njohu titujt e studimeve të mbaruara në vitin 1942  1946 në Krakovia, e emërojnë me titullin doktor me notë të shkëlqyer.
Duke e pasur titullin si doktor bëhet mësues i lëndës së etikës sociale katolike, në fakultetin teologjik pranë Universitetit Jagellonica, ku organizohet një fakultet i ri teologjik afër seminarit të Krakovsë, në të cilin fillon mësimdhënien; jep etikë në Universitetin katolik Lublino. Më 4 korrik 1958 Papa Piu XII e emëron Ipeshkëv titullar të Ombri dhe ndihmës të Krakovisë. Më 16 qershor 1962 vdes arqipeshkëvi i Krakovisë dhe Imzot Wojtila emërohet Vikar i përgjithshëm dhe admnistrator i përkohshëm i dioqezës. Mes vitit 1962-1964 merr pjesë në katër sesionet e Koncilit të Vatikanit të dytë. Më 13 janar 1964 bëhet arqipeshkëv i Krakovisë, në shtator merr pjesë në sesionin e tretë të Koncilit, ku shquhet për temën e lirisë së religjionit dhe të dinjitetit të njeriut,  duke bërë përshtypje me diskutimin mbi “Skema XIII” (boca e Kushtetutës baritore “Gaudium et spes)
Me 28 qeshor të vitit 1967 emërohet kardinal nga Pali VI.  Duhej të merrte pjesë në shtator të po atij viti në Romë në asamblenë e parë të përgjithshme të Sinodit të Ipeshvinjve, por në shenjë solidariteti me kardinalin Wyszynski, të cilit qeveria ia mohon pasaportën, Karoli nuk merr pjesë.
Në vitin 1972  del një broshurë mbi bazat e rinovimit të studimeve aktuale  të Koncilit te Vatikanit II. Në Nëntor të vitit 1974 viziton Shën Gjovani Rotondo. Ishte hera e parë gjatë studimeve të tij  në Romë  takon Atë Pion.
Me datën 6 gusht 1978 vdes Pali i VI. Karol Wojtila merr pjesë më varrimin dhe në mbledhjen, në të cilën me 26 gusht zgjidhet Gjon Pali I  (Albino Luçiani).
Pas një pontifikati të shkurtër, Papa Gjon Pali I vdes papritmas më 28 shtator. Më 14 tetor 1978 fillon mbledhja e re për zgjedhjen e papës së ri dhe me datën 16  tetor 1978 Wojtila merr pjesë në zgjedhjet e papës së ri dhe është ai i zgjedhuri për t'u ulur në Katedrën e Shën Pjetrit. Zgjidhet papë duke marrë emrin Gjon Pali II. Është pasardhësi i 264-të i Pjetrit, Papa i parë jo italian që nga shek 16-të. Në fakt i fundit ka qenë irlandezi Adriano VI-të i cili vdiq në vitin 1523.
Pontifikati i Gjon Palit II karakterizohet në mënyrë të veçantë për udhëtimet apostolike. Ka qenë e parashikuar në fakt, që në më pak se 20 vite, Papa ka përshkuar 1.099.303 kilometra. Me rëndësi të veçantë janë udhëtimet në vendet lindore të Evropës që paraqet fundin e regjimit komunist e ato në zonat ku kishte luftë, si Sarajeva (prill 1997), Beriut (maj 1997) që rinovojnë angazhimin për paqe. Historik është edhe udhëtimi i tij në Kubë (janar 1998) dhe takimi me Fidel Kastron. Më 13 maj 1981 Gjon Pali i II pëson një atentat terrorist nga Ali Agça, një i ri turk, i fshehur në mes të turmës në sheshin e Shën Pjetrit e goditet nga dy plumba. Papa shtrohet në spital në poliklinikën Gemelli, ku qëndron në sallën e operacionit për 6 orë.
Atentatori arrestohet. Pas, rimëkëmbjes, Papa e fal atë që ishte përpjekur ta vriste, duke shkuar ta takonte në burg, vizitë e cila ka mbetur në histori.
I konsideruar nga disa si konservatorë, gjatë pontifikatit të tij, duhet të nënvizohen kontaktet e shumta që ka pasur me besimet e tjera (protestantë, ortodoksë, hebrenj, myslimanë). Në vitin 1986 viziton sinagogën e Romës, në një kohë që asnjë Papë tjetër nuk e ka bërë më përpara, dhe në vitin 1993 vendos kontaktin e parë diplomatik zyrtar mes Izraelit e Selisë së Shenjtë. Duhet të kujtohet edhe rëndësia që i është dhënë dialogut me gjeneratat e reja dhe institutet, në vitin 1986 nga dita botërore e rinisë, që nga ajo kohë kremtohet çdo vit të Dielën e Larit në të gjitha dioqezat. Çdo dy vite, të rinjtë katolikë të të gjithë botës mblidhen rreth Atit të Shenjtë. Dita botërore e rinisë që është zhvilluar në Romë në vitin 2000 ka qënë një nga ngjarjet më të rëndësishme të Jubileut të madh.
Dokumentat doktrinale:
Dokumentat më të mëdha doktrinale të Gjon Palit II janë thirrmorja apostolike Catechesi tradendae (1997) dhe enciklikat Redemptor hominis (1979), Dives in misericordia (1980), Laborem exercens (1981), Slavorum apostoli (1985), Dominum et vivificantem (1986), Redemptoris mater (1987), Sollicitudo rei socialis (1988), Redemptoris missio (1990), Centesimus annus (1991), Veritatis splendor (1993), Evangelium vitae (1995), Ut unum sint (1995), Fides et ratio (1998), Ecclesia de Eucharistia (2004).
Jubileut të vitit 2000 i është dedikuar letra apostolike Tretio millennio adveniente (1994). Gjatë pontifikatit të tij, përveç këtyre, ka qenë publikuar edhe Katekizmi i ri i Kishës Katolike (1992). Mes veprave jo doktrinale, libri: “Të kapërcehet pragu i shpresës” është publikuar në të gjithë botën në vitin 1994, dhe autobiografia “Dhuratë e mister” me rastin e 50 vjetorit të shugurimit meshtarak (1996).
 
QYTETI I VATIKANIT 
Më 8 prill 2005 bota mbarë i dha lamtumirën e fundit Atit të shenjë Papa Gjon Palit II, i cili, kur u zgjodh bëri bujë, vetëm sepse ishte papa i parë polak në histori dhe që, për mëse 26 vjet, ishte pontifikati i tretë që zgjati në historinë e kishës. Ati i shenjtë u bë, përtej polemikave që shpesh e kanë shoqëruar, autoriteti mëi madh moral në botë, i aftë për të sfiduar, mbi një princip etik, psh kontrollin e lindjeve, Onu bashkëkohëse dhe Shtetet e Bashkuara.
I dashur, i kundërshtuar, i vlerësuar, i diskutuar: sigurisht një protagonist, një drejtues botëror. Gjon Pali II, papa që e ka drejtuar Kishën nga mijëvjeçari i dytë deri në mijëvjeçarin e tretë, i ka dhënë mjë pamje pa precedentë dhe jo vetëm brenda botës katolike  dhe fetare dhe, në këto vite, edhe pse në një konservatorizëm të thellë në principe që gjykonte lidhjet me besimin, ka ndryshuar  tradita shumëshekullore, duke ndryshuar, ndoshta përgjithmonë, vetë botën duke qenë Pontifikati roman.
Janë shenjë dhjetëra  “për herë të parë në histori…” të shkruara për jetën e tij. Ngjarje që janë përkufizuar  nganjëherë “historike” dhe tani, për më tepër janë fituar. Karol Wojtila, i 264 pasardhës i Pjetrit ishte papa polak, i pari  lindur në një vend komunist  dhe që shkon përtej: i pari që ka recituar në publik dhe që ka punuar në fabrikë, i pari, pas apostujve, që hyn në një sinagogë dhe i pari që flet në një kishë protestante; i pari që viziton një xhami dhe që shkon në një vend ortodoks; i pari që hap një jubile për njëmijëvjeçar dhe që viziton parlamentin italian; i pari që merr pjesë në një koncert rrok dhe në një ndeshje futbolli; i pari  që plagoset rëndë në një atentat dhe që operohet në spital; ai që ka takuar më shumë njerëz (17 milion janë vetëm në audienca),  për të cilin janë shkruar më shumë libra (gati 200 në vit) dhe për të cilin janë shitur më shumë libra madje edhe një CD me muzikë të shenjë kënduar prej tij; ai që ka vizituar më shumë vende dhe që ka shpallur më shumë shenjtër dhe të lumë.
Është papa i të drejtave njerëzore dhe i solidaritetit, i dinjitetit të punës, i rreptësisë fetare.  Është një mistik: thellësisht i bindur që çdo gjë ndodh si shenjë që vjen nga Hyji. Ishte vetë ai i zgjedhur nga Hyji për ta çuar kishën në mijëvjeçarin e tretë e kjo nuk do të kishte ndodhur kurrë pa një “shenjë hyjnore”; me këtë shenjë do të kishte pranuar martirizimin dhe për bindje ndaj këtij vullneti qetësisht ka vuajtur, më shumë se sa është bërë e ditur.
Do të mbetet në histori mbi të gjitha sepse ishte një nga shkaqet kryesore të rënies së Murit. Ishte i vetëdijshëm: kur mbushi 75 vjeç, më 1995, e falenderoi Hyjin që po jetonte “në një moment të zhvillimeve të epokës për Evropën, për botën dhe për Kishën”.
 
FËMIJËRIA
Ka pasur fëmijëri dhe rini të vështirë: humbi të atin, figurë referimi edhe në formimin e tij fetar, më 1941; e ëma i kishte vdekur më parë, kur ishte nëntë vjeç. “Nëna ime  tregonte një herë  donte të kishte një fëmijë meshtar dhe një fëmijë mjek. Nuk arriti të më shihte mua  meshtar dhe vëllain tim…” Vëllai i tij Edmondi, i cili studionte mjeksi, kishte vdekur më 1932. Shkoi vetëm 4 herë, si papë, tek varri i familjes, me gurë gri, në varrezat e Rakowce në Krakov. Ishte një njeri që kishte pak miq para se të bëhej papë e më pak ka pasur më vonë, si të gjithë papët, të cilët, detyra i bën të vetmuar. Edhe pse Wojtila shpesh kishte njerëz në tryezë, ata bëheshin gati gjithmonë shkak për raste pune.
 
NJË PAPË I RI 
Kur u zgjodh, Papa Wojtila ishte papa më i ri (58 vjeç), pas Piut IX (54 vjeç), dhe për pjesën më të madhe të njerëzve ishte i panjohur: teksa dëgjonte emrin e tij në atë 16 tetor 1978, një gazetar tha: “është një zezak”. Fjalët e tij të para: “Qoftë lëvduar Jezu Krishti” kishin një shije antike, të çuditshme. Dhe kur shtoi: “nëse gaboj, më korrigjoni”, me një gabim të qartë të gjuhës, u mor vesh, pas 4 shekujsh e gjysëm, që papa nuk ishte italian, edhe pse poliglot (dinte edhe gjermanisht, spanjisht, frëngjisht, anglisht, portugalisht dhe rusisht). Do ta dëgjonim vazhdimisht me atë përshëndetje dhe me thirrjen e vazhdueshme drejtuar Marisë, për të cilën thuhet “Totus tuus” të cilës i ka atribuar mbijetesën e tij nga atentati,  sëmundjet dhe ndihmën kundër tundimeve kur ishte i ri.
Na mësoi të shihnim duke u plakur e duke vuajtur një njeri, i cili, kur u bë papë, goditi me hijeshinë fizike. Ishte një sportist: bënte ski, shkonte në mal, shëtiste me barkë, notonte. Për këtë, sapo u bë papë, flitej si për një njeri “superman”. Krejtësisht një imazh tjetër në krahasim me atë të brishtë, të kërrusur dhe të pasigurtë të viteve të fundit, që përkundrazi ka ngjallur më shumë dashuri e ndoshta më shumë vëmendje ndaj gjërave që thoshte.
Ishte një njeri koherent, me vullnet të hekurt, i farkëtuar nga një rini e vështirë, nga traditat e popullit të tij dhe nga një besim i thellë. Që nga rinia, në fakt, njihen ato që më pas u bënë linjat mbartëse të pontifikatit të një njeriu me projekte të mëdha  dhe me intuita nganjëherë të gëzueshme, nganjëherë më pak të gëzueshme. Edhe hapat e parë të Papës janë shenjë zgjedhjeje dhe stili të jetës, që u bënë të shquara, të një njeriu të papajtueshëm në planin e principeve, krejtësisht koherent, i panënshtruar ndaj kompromiseve. Është thënë, psh, që ka qeverisur pak. E thoshte vetë ai: “Ndoshta,  ka shkruar në “Ngrihuni, të shkojmë”, libri i tij i fundit,  duhet ta qortoj veten që nuk kam kërkuar për të komanduar mjaft. Në një farë mase,  shtonte,  kjo gjë vinte nga temperamenti im. Po, në një farë mënyre  mund të jetë edhe sipas vullneti të Krishtit, i cili kërkon nga apostujt e tij jo aq shumë për të komanduar se sa për të shërbyer”. Në të vërtetë, nëse ka vlerësuar dikë, ka vendosur personalisht karrierën, përndryshe, e në shumë raste, sipas disave, ka ndjekur sygjerimet e dikasterit, të konferencave ipeshkvore apo të nuncëve.
 
WOJTILA  AKTOR 
Shpesh  është kujtuar e kaluara e aktorit, që fëmijë, edhe për të nënvizuar pikat skenike. Në të vërtetë mes viteve 1934  dhe 1938 ka marrë pjesë në shfaqjet teatrale shkollore në Vadovicë. Në shkollë ishte religjioz dhe i zoti. Nganjëherë shkonte edhe të vallëzonte me miqtë. Në shkollë ka recituar. Një kuptim tjetër i dha, pas transferimit në Krakov, me të atin, më 1938, në një shtëpi në periferi me një kopësht të vogël, përgjatë Vistolës, regjistrimi në teatrin Rapsodiczni, Teatri rapsodik klandestin i universitetit Jagellonica të Krakovisë, të cilin Kotlarczyk e kishte themeluar dhe ia kishte kushtuar kultit të “fjalës së gjallë”, ndaluar nga nazistët si çdo iniciativë tjetër intelektuale.
 
WOJTILA  PUNËTOR 
Kurrë nuk e ka harruar që ka qenë punëtor. Në një fabrikë tjetër të Solvay, në Rosignano, më 1982, do t'i thërriste punëtorët “shokë të mi të punës”. - “Edhe unë kam qenë punëtor”, e ka përsëritur shpesh në takimet me botën e punës, takim i caktuar i 19 marsit, Shën Jozefi punëtor, derisa ka mundur fizikisht. Punëtorë, tregtarë, fshatarë: i ka takuar të gjitha realitetet e botës së punës. Ndjeshmëria e tij përballë problemeve të njeriut punëtor është një tjetër linjë e pontifikatit, që ia ka hapur portat e Vatikanit sindikatave. Kësaj bote ia ka kushtuar një nga dokumentet e tij më të mëdha, Laborem exercens (1981), në të cilin përshkruan të drejtën e njeriut për punën dhe respektin e dinjitetit  të atij që punon. Koncepte të zhvilluara në enciklikat pasuese sociale Sollicitudo rei socialis  (1987) dhe Centesimun annus (1991).
 
POET DHE SHKRIMTAR 
Nëse vitet e kaluara si punëtor i përkasin papës, e njëjta gjë është edhe për të kaluarën si poet dhe shkrimtar. Ka shkruar vargje, akoma të panjohura, deri në ditët e fundit të jetës. E nëse Kapërcimi i pragut të shpresës, i 1994-ës ka qenë libri më i shitur në botë, komedia rinore Punishta e argjendarit gjithkund ka pasur afishe. Poezitë e tij, si Baladat e hajatit të Wawel, janë përkthyer në shumë gjuhë. Kështu ishte edhe për Dashuri dhe përgjegjësi dhe Njeri dhe veprim njerëzor me të shquarat e rreth 120 veprave me tema teologjike dhe filozofike. Dhe autobiografitë Dhuratë dhe mister (1996), Ngrihuni, të shkojmë (2004) dhe Kujtim dhe identitet (2005) janë ngjarje të tërthorta, shumë më përpara se sukseset editoriale. Në bilancin e shkrimtarit duhen shtuar 14 enciklika dhe qindra dokumente të tjera. Duke pasur parasysh edhe rreth 800 diskutime dhe 100.000 faqe.
Vazhdoi të shkruante edhe pas emërimit, në moshën 38 vjeçare, ipeshkëv ndihmës i Krakovisë, nga Pio XII më 1958.  Boton në të përjavshmen Tygodni Powszechny dhe në përmuajshmen Znak. Nënshkruhet Andrzej Jawien: personazh i romanit të Jan Parandowski Qielli në flakë, një njeri që e humb dhe e fiton besimin, apo me pseudonime të tjera si, Stanislav Andrzej Gruda apo Piotr Jasien.
Duke takuar si papë, më 1984, 1200 gazetarë, ka thënë se e do “Kishën si një shtëpi me xhama”, ku, të gjithë mund të shohin se çfarë ndodh dhe se si ajo e përmbush nisionin e vet”. Shtoi se etika gazetareske duhet gjithmonë të vuloset në “të vërtetat” objektive, serioziteti dhe ndershmëria “intelektuale”. Ai do të ruante një raport me liri të madhe me masmediat, të cilët do të dinte t'i bënte edhe të dobishëm. Është përcaktuar papa televiziv, ka dërguar një dokument të tij  përmes e  mail (një tjetër herë e parë) dhe ka lejuar që të intervistohet në çdo rast.
 
QYTETAR  ROMAN - CIVIS  ROMANUS 
Nga lineat e pontifikatit bën pjesë edhe raporti me Romën në të cilën nga Campidoglio më 15 janar 1998, do të thotë se ndjehet “në shtëpi”, si “civis romanus” dhe nga e cila më 2002  do të bëhet qytetar nderi. Ka marrë shumë nga vizitat e tij në dioqeza e tij, të filluara më 3 dhjetor 1978 në famullinë e Shën Françesko Saverit. Mes famullive, kuvendeve, spitaleve, vendeve të punës, shkollave, universiteteve, varrezave do të përmbushte 743 vizita baritore të cilat do ta njihnin me të gjitha realitetet e qytetit. Dhe kur ka thënë se në Romë ka “kënde të botës së tretë”, gazetat kanë shkruar: flet për gjëra të cilat i di. Por kur erdhi në Romë për herë të parë, sapo ishte shuguruar dhe shkoi për të studiuar filozofi në Angelicum, ku u diplomua më 1948. Librat e filozofisë mbetën tërheqja e tij më e preferuar. Nxënës që studion shumë, por i shpërqendruar: harroi të kthente një libër në bibliotekën e kolegjit belg i cili e kishte mikpritur.
 
POLONIA KOMUNISTE 
Duke rihyrë në Krakovë më 1948, gjeti një klimë antifetare të stalinizmit, i cili do të ishte armiku më i madh.  Dërgohet në famulli jashtë qytetit, në Niegovic, ku provomon edhe një spektakël teatral për të rinjtë, të cilët, në ato vite, për herë të parë, i besohen. Është një lidhje e veçantë. Ishte me të rinjtë në pushime, kur mori vesh për emërimin si ipeshkëv dhe si ipeshkëv u mbështet te dritarja për të biseduar me të rinjtë që mblidheshin aty poshtë. Traditë e mbetur gjallë deri në udhëtimin e fundit në Poloni, më 2002. Raporti i Gjon Palit II me të rinjtë ka qenë gjithmonë diçka e veçantë: nuk i përkëdhelte, por kërkoi zotim e koherencë, duke marrë përgjigje, si pjesëmarrjet oqeanike entuziaste  në Ditën e Rinisë, të krijuara prej tij, që çuditën botën dhe përsëriten edhe në vitet e fundit, vrull dhe forcë. Ky meshtar i ri u bë edhe ndihmës i studentëve  dhe i të diplomuarve  në universitetin e Krakovisë.
 
MBROJTJA E TË DREJTAVE NJERËZORE 
Përsëri në rini, u shfaq një tjetër linjë e pontifikatit: mbrojtja e të drejtave njerëzore. Është viti 1962 dhe është në Romë për Koncilin. “Mbajeni mend  thotë në diskutimin mbi dokumentin mbi Kishën në botën bashkohore. gjithmonë ta keni në mendje dhe në zemër  që dinjiteti i njeriut  duhet mbrojtur dhe mbështetur gjithmonë”. Optimist, donte një kishë pozitive, të aftë që të njihte edhe gabimet e veta të së kaluarës, të hapur me besim për të ardhmen dhe për botën, së cilës duhej t'ia kujtonte detyrat e veta. “Njeriu,  shkruante,  është qendra e veprimit të kaluar dhe të ardhshëm të Kishës, sepse është shkaku i ardhjes së Krishtit. Për këtë “shkak” Kisha duhet të mbrojë dinjitetin dhe të drejtat e veta: në punë, në shtëpi, e mbi të gjitha në lirinë e besimit”.
Edhe fama e tij “e të fortit” lindi në vitet e rinisë. Po ndërtohej Nova  Huta, qytet i vogël punëtor pranë Krakovisë, të cilin qeveria e donte simbol të shoqërisë komuniste. Nuk u parashikua kisha, por ipeshkvi Wojtyla dëshironte që të ishte. I mbrojtur nga punëtorët, kremton meshën jashtë, në terrenin ku “duhej” të buronte kisha. Do të ishte kardinal Wojtyla, më 18 maj 1969, i cili do të vendoste gurin e parë. Pesë vite më parë, më 18 janar 1964, Pali VI e kishte emëruar arqipeshkëv të Krakovisë dhe më 26 qershor 1967 e kishte emëruar kardinal, kur ishte vetëm 47 vjeç.
 
WOJTILA  RRËFYES 
Manteli i meshtarit u përdor edhe për një rast tjetër: më 4 prill 1980, të Premten e madhe, në Bazilikën e Shën Pjetrit, njerëzit zbulojnë Papën që rrëfen, manteli i zi pëmbi veshjen e bardhë. Dëshiron të japë një sakrament të cilin njerëzit e konsiderojnë jashtë përdorimit: do të lumturojë shumë rrëfyes të famshëm, do t'i kushtojë një senod, do të rrëfejë çdo vit, deri kur, për Javën e madhe, nuk ka mundur më. Njeri i përpiktë, përkrahës i një humanizmi integral, armik i  lasizmit, simpatizonte  njerëz dhe lëvizje që e mbanin koherent në raport mes jetës dhe besimit. Kështu ishte për Bashkësinë, lirinë e Opus Dei.
 
NJË PAPË BARI 
 Ishtë një Papë bari. Akuzës për integralizëm dhe zgjatje, i kundërvihen episodet e shumta, pak a shumë të dukshme, me butësinë ndaj fëmijëve, të varfërve dhe të sëmurëve. Është 7 janari 1979, vizita e parë në një spital, “Il Bambino Jesú”. Do ta ndjekin dhjetëra të tjera, për vite në kohën e Krishtlindjes. “Duket sikur ai që shkon për të vizituar të afërmit”, tha një gazetar në spitalin e San Giovanni të Romës, duke e parë tek puthte një të sëmurë me hepatit. Dhe mbetën të paharrueshme imazhet  e vizitës  tek njerëzit që po vdisnin në shtëpinë e Nënë Terezës, në Kalkutë. Ka vizituar edhe të burgosurit. Nëse është i famshëm takimi në Rebibbia me Ali Agca, ka vizituar edhe 14 burgje të tjera, kudo.
Papa Wojtila,  me korrektësinë e tij arriti, edhe kundër çdo parashikimi, të bllokonte krizat e thirrjeve, saqë nga 1989 regjistrohet marrja në nivel botëror, edhe pse në lindje meshtarët vazhduan të mungonin, me gjithë lutjet  e Papës. Që ka qenë mbi të gjitha një njeri me besim të madh. Më 13 maj 1981, në barrelë, i plagosur, lutej. Meshët e tij gjithmonë kanë zgjatur më shumë se një orë e gjysëm. Lutjet e tij, megjithë telekamerat e dritat kanë qenë gjithmonë të një itensiteti të madh.
 
NJERI I LUTJES  
Njeri i lutjes dhe i koherencës. “Jetojmë në një epokë,  ka shkruar më 2001,  në të cilën personat hakmerren për liri, por i kundërvihen së vërtetës: nuk dyshojnë jo vetëm nga besimi, por edhe nga arsyeja; këmbëngulin për të drejtat e tyre, por i ikin përgjegjësisë”. Shërbejnë për “t'u bërë zëri i të gjithë të varfërve të botës”, për të përballuar sfidën që jep “krizën e civicizimit” të botës së sotme”. Civilizimi, për të, në fund, ishte respekti i dinjitetit të çdo njeriu, që nga ngjizja deri në vdekje, dhe në lidhje me të vërtetën e zbuluar, “vetëm duke e ndjekur, thoshte, mund të jemi me të vërtetë të lirë”. “E vërteta do t'ju lirojë”: ishte kjo, ka shpjeguar një herë, fraza e tij e preferuar nga Ungjilli.
 
WOJTYLA DHE HEBRENJTË 
Që kardinal, më 28 shkurt 1969 ka vizituar sinagogën  e lagjes Kazimierz. Që i vogël kishte pasur miq hebrenj, si Jerzy Kluger, të cilit më 1989 do t'i lexonte kujtimin e tij të sinagogës së shkatërruar të Vadovicës.  Vizita e 1979 ishte “udhëtimi më i gjatë”, i pari udhëtim për një papë në një sinagogë (Romë, 13. 04. 1986, ku i ka thirrur hebrenjtë “vëllezër më të mëdhenj”). Edhe pse do të kishte përsëri tensione, më 30 dhjetor 1993 do të krijoheshin raporte diplomatike me Izraelin, të cilat do t'i jepnin fund  shumë polemikave. Në raportet me botën hebraike shumë do të ndikonte edhe  udhëtimi në Tokën e shenjtë (mars 2000), me madhëngjimin e dukshëm të Yad Vashem (“nuk ka fjalë mjaft të forta për të vajtuar tragjedinë e tmerrshme të Shoah”) dhe lutja në Murin e Vajeve (“të angazhohemi për vëllazëri të sinqertë me popullin e Aleancës”).
 
RAPORTET ME BESIMET E TJERA DHE ME TË KRISHTERËT 
Raportet me hebraizmin dhe islamin e mbi të gjitha me të krishterët e tjerë, kanë qenë një nga fushat me zotim më të madh të veprimit të tij. Në raport me besimet e tjera dhe së bashku për paqen është i lidhur një nga gjestet “profetike”, por edhe të kundërshtuara, të pontifikatit: takimet që kanë bashkuar në Asizi zëdhënësit e besimeve të të gjithë botës; më 27 nëntor 1986 lutja për paqen në botë dhe më 24 janar 2002, pas atentatit të Nju Jorkut, për të formuluar angazhimin e përbashkët për të mos i ofruar justifikime fetare terrorizmit. Dhe kur erdhën erërat e luftës, në Golf në fillim, në Afganistan dhe në Irak më pas, Papa  u bë në mënyrë krejt të natyrshme një nga pikat lidhëse të Vendeve të radhitura kundër ndërhyrjes ushtarake.
Në mendimin e tij, nëse bashkëpunimi midis besimeve shërben për të mirën e njerëzimit, ekumenizmi është një “detyrë” e të krishterëve, të cilët duhet të pajtohen. Ishte, zbuloi në një shënim të 1994, objektivi qendror i pontifikatit dhe i Kishës, nga Vatikani II e më pas. Kjo sjell shqyrtimin e ndërgjegjes dhe faljen, të dhënë e të kërkuar: për Jubileun ka dashur një përkujtim të së kaluarës së Kishës, deri në Mea culpa të shqiptuar solemnisht më 12 mars të vitit 2000, duke filluar pikërisht nga mëkati i ndarjes mes të krishterëve. Për t'i tejkaluar, i është kushtuar që në fillim të pontifikatit: është 20 shkurti i 1979, takimi me sekretarin e Këshillit botëror të Kishave, Philip Potter, ndjekin qartësimet e përbashkëta me patriarkun ekumenik Dimitrios dhe me anglikanin Robert Runcie.  Më 11 dhjetor 1983 është i pari papa që hyn në një kishë luteriane (në Romë), do të vizitonte të tjera, i shkujdesur nga sjelljet polemike, sikurse më 1898 në Danimarkë. Një pritje tjetër. Më 1999, në Rumani, vendi i parë ortodoks i vizituar nga një papë, me një deklaratë të përbashkët me patriarkun Teoctist për luftën në Ballkan, që evidentonte rolin e besimeve për paqe.  Do të ndiqnin vizita në Gjeorgjinë ortodokse, Greqi, Ukrainë dhe Bullgari dhe Mea culpa e shqiptuar në Athinë. Por raportet me ortodoksët  do të mbeteshin konfliktuale. Janë shtyrë kështu më 1996 dhe më 1997 dy projekte për takimin e parë mes një pape dhe një patriarku rus, përveç vizitës së përshpëritur  në Moskë.
Udhëtimi i shtyrë i Papës i cili ka udhëtuar më shumë se kushdo tjetër (144 udhëtime në Itali e104 në vende të tjera jashtë shteti) dhe që në një enciklikë (Ut unum sint, 1995) u tregua i gatshëm për të diskutuar fuqitë papale, tema të kontrastit shekullor mes të krishterëve. Një bilanc në gjysëmerrësirë, pavarësisht nga disa deklarime, si ajo e përbashkët më 1991 me luterianët mbi justifikimin (rrënjë teologjike të protestanizmit).
 
UDHËTIMET 
Udhëtimet kanë qenë një tjetër karakteristikë e pontifikatit. “Në një farë mënyre  ka shkruar në “Ngrihuni, të shkojmë!”  kjo detyrë iu dha Papës nga vetë Krishti”. Që ipeshkëv kishte udhëtuar, mbi të gjitha pas zgjedhjes në sekretarinë e përgjithshme të Sinodit të ipeshkvinjve (1971).  Mban konferenca, mes të tjerash, në Harvard, Paris, Milano, Kanada dhe në Gjermani. Pasi u zgjodh papë më 16 tetor 1978, më 19 shkon në Castel Gandoflo, më 29 në Mentorella, më 5 nëntor në Asizi. Flitet për Papën shtegtar.
Më 25 janar 1979 fillon udhëtimi i parë jashtë Italisë. Shkon në Meksikë, i brohoritur papritmas nga miliona njerëz. Do të shkonte në shumë vende të tjera, duke u përjashtuar u vetëm Kina dhe Rusia e dëshiruar; qëllime të tjera  ishin të vështira, si Sarajeva dhe Libani, ku frika e atentateve e detyroi t'i shtynte. 8 vjet për Libanin (1989) ku, në luftë të plotë civile, tha  që “ndjeu urdhëroren e brendëshme për të shkuar” e 3 për Sarajevë, të përkufizuar më 1998 qyteti martir i shekullit. Pastaj për Kubën, u deshën vështirësitë politike të Kastros dhe të ndërhyrjeve të tij të pritura kundër embargos SHBA, për të pranuar, në janar 1998, një vizitë të shënuar përballë “liderit maximo” dhe suksesit të pamohueshëm. Kurrë e realizuar, për shkak të protestave  të shumta irakene, edhe Ur e Kadesë, e projektuar  etapa e parë e udhëtimit në rrënjë të fesë.
Me të udhëtimet papale nuk ishin më fakte të jashtëzakonshme,  për t'u bërë magjister i ordinuar. “Shumë njerëz nuk mund të vijnë në Romë, ka shpjeguar, por të gjithë kanë të të drejtë ta shohin papën”. Dhe të dëgjojnë të paktën tek përshëndet në gjuhën e tyre. Për këtë është sforcuar të mësojë të paktën disa fraza të idiomave të vendeve të vizituara, edhe ato më të vështirat. 248 udhëtimet e tij, ashtu siç e ka thënë ai vetë, kanë qenë pastorale, por sigurisht as të privuara nga valenca politike. Nëse mendimi shkon në Evropën Lindore, duhen kujtuar edhe ndërhyrjet e vështira  kundër regjimeve autoritare. E dikush ra pas vizitës papale, që i ka dhënë zemër të krishterëve.
 
LUFTA KUNDËR KOMUNIZMIT 
Por nga një pikëpamje politike, nuk ka dyshim që pontifikati do të mbesë i shënuar nga beteja e madhe politike kundër komunizmit. “utopia tragjike” që shtyp lirinë. E ka sulmuar që më 1979, në Meksikë: në Puebla, në asamblenë e tretë të ipeshkvinjve të një Amerike Latine ku janë të gjalla analizat marksiste të teologjisë së lirimit, nuk mund, thotë, të përzihet Zoti, i cili është liria e vërtetë me partitë. Është i të ashtuquajturave Kisha popullore dhe e lëvizjeve  katolike prokomuniste. E pas rënies së Murit, në Lituani (1993), do të thotë që mposhtja e padrejtësisë së komunizmit  nuk do të thotë “drejtësi” e kapitalizmit. Në socializëm, thotë, kishte “farë të së vërtetës”.
Takimi me komunizmin, kishte, mes shkaqeve, edhe vizionin e vet të Evropës si “shtëpi e përbashkët” e themeluar mbi krishtërim. Kur në qershor 1979 u kthye në Poloni, e brohoritën mijëra njerëz. Me ta Papa polak i kthehet Kishës se e ka mbrojtur gjithmonë shpirtin e kombit, por flet edhe për rrënjët e përbashkëta të krishtera të Evropës, nga Atlantiku në Urale, e ndarë vetëm nga rrjedhojat e padrejta të luftës. Një Evropë bijë e krishtërimit që këtu është pohuar dhe që këtu ka sjellë në botë vlerat e respektit të dinjitetit të njeriut, të tolerancës, të të drejtave njerëzore, të lirisë  SOLIDARNOSC: Ky udhëtim në Poloni është edhe lindja e Solidarnosc, sindikata e parë e lirë në botën komuniste. Duke pasur një bashkëpatriot papë, ishte në qendër të historisë, kishte thënë në Varshavë. Dhe kur lindi Solidarnosc, Papa është me Solidarnosc, shkaku bazë i rënies së regjimit komunist. Qyteti e mbron, e pret dhe me të gjitha nderet, një delegacion i drejtuar nga Lech Walesa. Por edhe Polonia, ku do të kthehej 7 herë, do t'i shkaktojë pakënaqësi.
Pas rënies së komunizmit vendi do të bëhet konsumist dhe jo “solidar” ashtu siç donte ai. Papa bërtet, mbi të gjitha në udhëtimin e katërt (1991), kundër braktisjes  së traditës katolike, që e ka karakterizuar  shpirtin polak dhe duhej të bëhej një model për vendet ish  komuniste, duke zgjedhur rrugën e solidaritetit (Solidarnosc në polonisht) në fushën ekononike, sociale dhe politike.
 
ATENTATI 1981
Pikërsht frika e “përhapjes”së Solidarnosc, thuhet, e ka bërë Papën Gjon Pali II, papën e parë i cili ka pësuar  një atentat të organizuar. Është viti 1981. Viti do të mbesë i shënuar nga goditja e 13 majit në sheshin e Shën Pjetrit. Kush është brenda atentatit? Rrahet pista sovjetike dhe bullgare. Papa nuk i shfaq kurrë mendimet e tij. Në Bullgari, më 24 maj 2002, thotë se kurrë nuk ka besuar në “pistën bullgare” për shkak të konsideratës që ka për atë popull. Frazë politikisht e duhur, thuhet,  meqë është në atë vend. Edhe në Ngrihuni, të shkojmë! do të flasë për një komplot të organizuar nga një ideologji e prepotencës.
Nëse nuk ka folur kurrë se kush e ka armatosur atentatorin, shumë herë, përkundrazi, ka përsëritur  se gjithë kohën pas asaj dite është dhënë për ndërmjetësinë e Zojës, nga e cila përkujtohet e shfaqura e 13 majit në Fatima. Atentati, në fakt vdekja e “ipeshkvit të veshur me të bardhë” ishin në sekretin e tretë, që do të zbulonte në Fatima më 13 maj 2000. Për Fatiman foli deri me Ali Agca, në bisedën në Rebibbia. Në Fatima do të shkonte për të falenderuar, edhe më 1982, edhe më 1991, gjithmonë në përvjetorin e atentatit. E pikërisht në Fatima, më 1982, do të jetë një atentat tjetër: do të jetë një ish  seminarist i ipeshkvit tradicionalist mons. Marcel Lefebvre që ndalet pak hapa larg tij, me një bajonetë në shënjestër. Lindi kështu një psikozë: gati në të gjitha udhëtimet ka pasur zëra atentatesh të cilat në të shumtën e rasteve nuk janë vënë re për të mos sugjestionuar mitomani.  Përsa i përket Papës, ai ka qenë gjithmonë fisikisht i guximshëm: shumë herë i ka thyer rregullat e sigurimit dhe i ka shtyrë udhëtimet për Liban dhe Sarajevë vetëm për t'ia shmangur rreziqet njerëzve që do të takonte.
 
FATIMA DHE PËRSHPIRTËRIA PËR MARINË 
Vizita në Fatima, (ku ia kushtoi gjithë botën Zojës) bën pjesë në përshpirtërinë e tij për Marinë, gjithmonë e thirrur, për të cilën ka kërkuar një vit Marian (1987  1988) dhe një vir të Rruzares (2002  2003) e që nga viti 1979 e ka thënë çdo ditë në Radio Vatikan.
 
PAQJA 
Rruzarja ishte shpesh, rast për t'u lutur për paqen, një linjë tjetër e pontifikatit. Që nga 1979: është në SHBA dhe ka një jehonë të madhe dhe pozitive diskutimi i tij në Onu kundër luftës dhe për solidaritet; 25 shkurti 1981 në Hiroshimë, në atë pikë ku shpërtheu bomba e parë atomike thotë: “Lufta nuk është një fatalitet”, “është vepër e njeriut”. Paqja është përgjegjësi e njeriut dhe dhuratë e Zotit. Për paqen ka folur më gati të gjithë të fuqishmit e botës (gati 7000 takime me kryetarët e Shtetit dhe të qeverisë, ndërkohë që vendet me të cilët Vatikani ka marrëdhënie diplomatike kanë kaluar nga 90 në 174). Mes shumë të ftuarve ishte edhe ai  i cili ka thyer protokollin vatikanas. Më i shquari ishte më 1989, Raissa Gorbaciova. Në fakt nga veshja e zezë kanonike kishte një veshje të kuqe kur shoqëroi të shoqin në vizitën historike të shënuar nga imazhi i duarve të kryetarit të Vatikanit e të kryetarit të Kremlinit që mbaheshin të shtrënguara. Në këtë gjest, u shkrua, është fundi i luftës së ftohtë. Fund i rikthyer më 19 nëntor 1996 në audiencë me Fidel Kastro dhe pastaj në janar 1998 me vizitën në Kubë dhe kërkesën për “pajtimin kombëtar dhe ndërkombëtar”.
Do të shërbente për shkak të paqes, si solidariteti “i brendëshëm dhe ndërkombëtar” kundër sistemit të padrejtë të shkëmbimeve që zgjerojnë prishjen e ekuilibrit mes Veriut dhe Jugut, që u bë një një nga elementet e kritikës së kapitalizmit të pastër, theksuar pas 1989. Ka denoncuar “egoizmin” e të pasurve dhe kolonializmin e ri, jo më politik, por ekonomik, kulturor dhe demografik. Ishte i pari që kërkoi  për të pakësuar borxhin e Botës së tretë: e dëshiron edhe mes objektivave të Jubileut. Sepse Toka, shkruan ai, i është dhënë të gjithë njerëzve dhe mbi pronën private të saj rëndon një “hipotekë sociale”.
 
PASIONI PËR MALIN 
Në këtë kyç na ka dhënë një lexim teologjik në arkeologji: Zoti ia ka dhënë njeriut të mirat e natyrës, që t'i shërbejë, por duke e ruajtur për breznitë e ardhshme. E nëse njeriu me mëkatin origjinal e ka përfshirë në rënie, kështu mund ta shpëtojë “misteriozisht”. Shihet në male që “e afrojnë tek Zoti”. I lindur në mal,  ka ecur shumë dhe ka bërë ski shumë, në rini, në malet e Zakopane ku është kthyer me shumë përmallje, vetëm më 1997. Ka bërë ski edhe si Papë. “Ti bën ski si një dallëndyshe”, i thotë në korrik 1984 miku i tij, presidenti Pertini, në Adamello. Pastaj ishin pushimet në Val d'Aosta ose në Kadore dhe ikjet e së martes: tre  katër makina, me Papën me pallton e meshtarit. Deri më 1994. Më 29 prill pritet në Katania, por iu thye femuri (kocka e kofshës). “Shihet se Papa duhet të vuajë”, komentoi. Do të vuajë edhe më shumë për pamundësinë për të ecur në kohët e fundit dhe për rrjedhojat e dhimbshme të palëvizshmërisë.

Përgatiti:  Radio Maria