Interviste me aktorin e njohur Timo Flloko

Timo Flloko

Blendi Fevziu per “Opinion+”

Aktori i njohur rrefen jeten e tij: Si hyri ne kinema e teater dhe vitet e veshtira larg vendit

Karrieren tuaj e keni nisur ne ish-ateliene e vjeter te Kinostudios. Eshte e vertete apo jo?

“Po, eshte e vertete. Ne kete studio, mbaj mend qe, ne vitin 1976, kemi xhiruar skenat e filmit “Lulekuqe mbi mure” dhe momenti i recitimit eshte bere ne nje nga studiot e Kinostudios”.

Sa kohe keni pa hyre ne Kinostudio?

“Ka qene nje kohe e gjate, pasi mbeti si nje magazine, ku u amortizua. Sa mire qe e ka marre “Klani”, qe e ka shnderruar serish ne nje studio dhe ndjeva nje nostalgji qe hyra perseri ketu, ne keto studio”.

Si shpjegohet ky interesim i publikut per “Pamje nga ura” te Artur Milerit?

“Se pari, eshte nje autor i madh, nje autor gjenial sic eshte Artur Mileri, nje nga tre dramaturget me te medhenj te Amerikes. Sigurisht, vepra trajton problemin e emigracionit dhe pasionit, problemin me tipik te shoqerise amerikane. Ajo flet vertet per emigracionin e gjysmes se shekullit te shkuar, emigracionin italian ne SHBA, nderkohe problemi eshte aktual edhe per shqiptaret. Madje, per te gjithe ata qe emigruan pas viteve ‘90, sot ka shqiptare ne Greqi, Itali, sigurisht edhe ne Amerike. Une kam qene nje emigrant, jo i ketij modeli, por kam jetuar gjashte vjet ne Amerike, nga viti 1997 deri ne 2003”.

Dhe e ke ndjere dhe vete se c’do te thote te jesh larg vendit?

“Sigurisht e kam ndjere dhe cfare eshte interesante ne kete rast, meqe erdhi dhe fjala per “Pamje nga ura”, eshte fakti qe une kam jetuar ne ato zona, ne Nju-Jork, ne Bruklin. Mbi uren e Bruklinit, mbi te cilen eshte edhe simboli i shfaqjes, une kam ecur. Kam njohur shume italiane, persona te ndryshem, natyre mesdhetare. Jam perpjekur qe edhe te roli te fus disa detaje te gjuhes, te natyres komunikative te tyre, te karakterit e keshtu me radhe”.

Ju thate qe keni jetuar per gjashte vjet ne SHBA, nuk keni qene emigranti klasik qe shkon atje per t’u pasuruar, por, gjithsesi, nje njeri qe ka jetuar larg vendit te tij. A eshte e veshtire te jesh emigrant, qofte ne SHBA, kudo qofte?

“Nuk ka gje me te veshtire. Cdokush ne fillim kudo qe shkon ndjehet keq ne nje fare menyre, i huaj, normalisht. Pasi eshte nje mjedis tjeter, nje vend tjeter, marredhenie te tjera dhe ne fillim e ke shume te veshtire te mesohesh. Perhere ne fillim eshte e veshtire”.

Ju ishit mesuar qe ne Tirane, ne cdo moment qe dilnit, rrethoheshit nga vemendja e njerezve per arsye te karrieres suaj publike. Nderkohe, mund te endeshit me ore ne rruget e Manhatanit, pa pasur asnje lloj tensioni nga njerezit...

“Kjo nuk me shqetesonte, madje me pelqente. Me mungonte vemendja e shqiptareve, por jo e njerezve ne teresi. Ka ndodhur qe une bera nja gjashte pune ne Amerike dhe per cudi ne filmin e pare qe u shfaq ishte nje shou televiziv, ku une luaja rolin e nje boshnjaku dhe qelloi qe u dha ne nje nga keto kanalet televizive amerikane, ne USA (nje sistem kabllor), e te nesermen kur une po ecja ne rruge, me thote nje amerikan, qe une te pashe ne film mbreme. Kjo mua me habiti dhe thashe si ka mundesi. Bota eshte shume e vogel dhe ndodhin gjerat. Sigurisht per mua ajo kohe, Hollivudi, ishte nje eksperience interesante”.

Si u perfshite ne projektin “Pamje nga ura”?

“Ideja ka qene e regjisorit Albert Minga. Vepra eshte vene nga i madhi Pirro Mani ne vitet ’60 dhe eshte luajtur roli kryesor i Edi Karbones, nga Pirro Mani. Une nuk e kam pare shfaqen, por shume artiste, shume bashkemoshatare te mi, e kane pare ne ate kohe”.

Pra, ishte nje rikthim pas 40 vitesh?

“Ishte nje rikthim, por Artur Mileri ne kete venie te re, e ka rimuar vepren dhe ishte Albert Minga qe e donte kete si drame dhe qe ia sugjeroi Teatrit Kombetar. Ata e pranuan dhe ky beri nje platforme teper interesante. Me afroi rolin. Une sigurisht qe i thashe se do mendohem. Edi Karbone eshte nje nga rolet me interesant, sigurisht edhe kisha dashur qe ta luaja ne fakt. Une i kam qendruar larg teatrit, per arsye se kam qene edhe pedagog ne Akademine e Arteve. Ndonjehere thjesht per rutine, ne vitet e diktatures, kur atehere ajo u be me e eger dhe repertori i teatrit u kinezerua”.

Pse teatri u kinezerua dhe kinematografia, jo?

“Sepse kinemaja ishte nje art me publik, ne nje fare menyre, me impakt me te gjere. Skenariste te ndryshem shkruanin probleme, per tema te ndryshme, midis tyre gjendeshin dhe role interesante, probleme interesante. Ndersa teatri ishte me i limituar.

Kur ka qene kulmi i teatrit shqiptar?

“Periudha e arte e teatrit shqiptar ka qene ne vitet ‘50-‘60, kurse kinematografia e mori zhvillimin e vet pas viteve ‘60’-‘70”.

Ju vete si jeni lidhur me aktrimin, kur jeni ngjitur per here te pare ne skene?

“Kur mbarova Institutin e Arteve, sot Akademia e Arteve, ne vitet ‘70. Piro Milkani, pedagog i imi i kinemase, me kishte propozuar edhe dy role ne dy filmat e tij, “Ngadhenjim mbi vdekjen”, qe ishte filmi im i pare, ku luaja nje rol modest, nje rol studenti. Pastaj te filmi “Perse bie kjo daulle”.

Te dy filma qe nuk paten fatin te shfaqen?

“Nuk u shfaqen per arsye qe dihen. Kurse debuti im i pare serioz ne kinema, ishte filmi im i trete qe bera me Pirro Milkanin, “Kur zbardhi nje dite”, ku luaja rolin e Meces”.

Ishit student ne ate kohe?

“Sapo kisha mbaruar shkollen, 21-vjecar”.

Po pastaj si vazhduat?

“Pastaj pasuan role te tjere, njeri pas tjetrit. Filloi normalisht karriera, nga njeri film ne tjetrin”.

Sa filma ne vit luanit?

“Mesatarisht nje film, dy filma mund te ndodhte dhe ndonjehere me ndonje pauze ne mes. Mund te luheshin edhe me shume”.

Jane shume dy numra ne vit per nje aktor?

“Jane mjaft, nuk behen me shume. Dy filma mund te jene pak shume, por normal jane”.

A eshte e vertete qe gjate kohes se studimeve ju keni luajtur nje teater me Vera Grabocken?

“Po, kam luajtur ne teatrin e rinise te Kujtim Spahivoglit, qe ishte ne Akademine e Arteve. Ishte nje teater mjaft interesant, qe erdhi si nevoje e sjelljes te nje koncepti me bashkekohor dhe ne dramaturgji dhe ne lojen e aktorit, gje qe e elaboroi Kujtim Spahivogli, i cili ishte nje regjisor i jashtezakonshem”.

C’kujtime keni prej tij?

“Ka qene nje nga regjisoret me te medhenj te teatrit, por me pas pati nje jete dramatike. Kujtim Spahivogli ishte nje regjisor mjaft i talentuar, qe kishte studiuar ne nje nga shkollat me te mira te botes, ne Rusi, per teatrin dhe qe kishte endrra. Ishte novator ne idete e tij dhe nderkohe ishte dhe pedagog ne Akademine e Arteve, nje nga me te miret ne ate shkolle atehere”.

Te mire ne c’kuptim?

“Ne kuptimin profesional dhe ne marredheniet komplekse qe ndertonte me studentet, me aktoret. Une nga Kujtim Spahivogli sigurisht, jam student i nje nga pedagogeve te mire te shkolles ne ate kohe, Drita Agolli, e cila na edukoi me ndjenjen estetike ndaj ndjenjes se punes, se profesionit dhe me ate e nisa kete pune. Ajo ka nxjerre breza studentesh shume te mire, por Kujtimi ishte ai qe pas periudhes shkollore me mori ne teater dhe prej tij mesova te ece...”.

Cili ishte fati tij i metejshem?

“Fati i tij u kushtezua nga momentet politike qe ndodhen dhe qe preken te gjitha keto sferat e artit. Kujtim Spahivogli ishte nje nga njerezit, nje nga artiste qe u godit nga diktatura komuniste dhe qe shkoi, u denua ne nje fare menyre, nuk u fut ne burg, por karriera e tij u nderpre. Kjo ishte dramatike dhe nuk mori me pjese ne teater”.

A ju ka qelluar me pas ne kohen qe ai nuk mund te luante me, qe nuk mund te shkelte ne teater, ta mund ta shihni ne rruge profesorin tuaj te vjeter dhe ta takonit?

“E kam takuar, e kam takuar shpesh. Ai punonte ne Fier ne ate kohe, ishte nje punetor i rendomte. Kujtimi ishte nje idealist, ai kishte qene edhe debatikas dikur dhe nderkohe ishte poet, shkruante shume mire, ishte dramaturg. Pjesa e pare qe vuri ai ishte “Nje shok i klases sone”, ishte nje veper interesante, qe u shfaq mbi 100 here, qe e pelqente rinia. Ishte si te thuash hapi i pare dhe ajo qe i dha fame, ishte teatri i rinise qe ai ndertoi, i cili mori goditje me vone, per shkak se u godit vete Kujtim Spahivogli. Kur vinte ne Tirane, une e takoja, natyrisht dhe ai e ndiqte me shume interes karrieren time, ndonjehere me ka thene qe ky rol qe ke bere, ky eshte ai qe mua me ka entuziazmuar, per nje rol fare te thjeshte qe une bera ne nje film, ne rolin e nje arixhiu. Tha, ketu ke bere nje karakter interesant dhe une te pergezoj, ne kete rruge duhet te shkosh. Ishte nje thyerje, ishte nje rol midis te tjereve dhe nje person shume i vemendshem per te pare te gjitha detajet, sepse eshte edhe nje profesionist, kerkesat i kishte te larta, ne sensin e profesionit”.

Vuajtjet per Cercizin

Aktori tregon per disa rolet qe ka luajtur dhe vleresimet e tij per kinematografine

Keni hyre ne nje karriere te plote ne filmin “Kur zbardhi nje dite”, duhet te kete qene fillimi i viteve ’70, apo jo?

“Po, ‘70-‘71”.

Me pas, sa role keni luajtur ne kinematografi?

“Jane mbi 30-35 role, mund te kisha bere edhe dyfish, por normalisht mire kam bere qe nuk kam bere me shume sepse jane shume. Jane shume, pasi aktori nuk duhet ta perserise veten. Midis morise se roleve qe luan, disa jane te mire, disa jane thjesht qe behen per efekte te caktuara. Sigurisht, ne nuk paguheshim per punen qe benim, per ato role, pasi dihet qe artistet nuk kishin asnje shperblim ne drejtimin e krijimtarise, kishim nje rroge. Une e merrja pagen nga Instituti i Arteve, isha pedagog dhe paguhesha per ate gje”.

Mund te paguheshe njelloj, si te beje 10 filma dhe si te beje nje film?

“Normalisht, nuk kishte asnje lidhje”.

Pra filmi behej vetem per fame personale?

“Po, ne kuptimin e kesaj, natyrisht filmi per aktorin ishte si te thuash karriera e tij. Mua me interesonte qe te afirmohesha si aktor, por, nga ana materiale, une nuk perfitoja asnje gje.

Ju thate qe keni luajtur plot 35 role ne kinematografi. Pra, diku me qendror, diku me episodik. Cili eshte karakteri ose personazhi qe jeni ndjere me afer?

“Kjo pyetje behet shpesh dhe eshte e veshtire. Te cdo karakter jam perpjekur te gjej ate qe eshte e vecante tek ai, ne permbajtjen e tij. Sigurisht qe profesioni i aktorit eshte i atille qe duhet te transformohet artistikisht nga vetja ne karakter, te krijoje nje figure qe ndryshon nga nje rol tjeter, jo thjesht per kaprico artistike, sepse vete brendia, permbajtja e karakterit, te ben te ndryshosh. Natyrisht, te shume role jam ndjere prane”.

Per shembull?

“Qe nga roli i Cerciz Topullit, te cilin e kam admiruar si nje hero kombetar, deri te “Vdekja e kalit”, qe nga “Lulekuqet mbi mure”, ne rolin e mesuesit”.

Po roli qe ju ka lodhur me shume, cili ka qene?

“Lodhjen me te madhe fizike e kam ndjere ndoshta te Cerciz Topulli, pasi eshte xhiruar ne nje vape te tmerrshme, ne vitin 1979 kur kemi xhiruar ne Gjirokaster. Sigurisht, isha i ri, 30 vjec djale, por duhet te xhiroja ne ato kushte, me ato brucat, me betejat qe zhvilloheshin atehere ne ate film dhe fizikisht ishte shume e lodhshme. Shume role te mia jane fizik, qe nga Kanan Tafili, Meco, “Malet me blerim mbuluar”, qe do te futesha ne lum”.

Si shpjegohet qe shumica e roleve tuaja kane prototipin e heroit, shpeshhere edhe te luftetarit?

“Keshtu ka ndodhur edhe ne te vertete. Rolet kane qene edhe te tille. Kam pasur ate lloj kenaqesie, ate delir artistik, si te Cerciz Topulli, si te Vasil Shanto. Ishin role te pergjegjshem, sepse ne nje fare menyre duhet te plotesosh ate perfytyrim qe kane shikuesit per ta. Ne nje moment, kalojne vitet, kalon koha, filmi rivleresohet dhe sot po te nxjerresh fotografine time te Cerciz Topulli dhe te nxjerresh Cerciz Topullin e vertete, kurre nuk do ta pranonin qe ky eshte Cercizi per te vertetin, por do te thoshin per kete tjetrin. Pasi vepra artistike ka impaktin me te madh dhe duhet te plotesoje ate lloj perfytyrimi imagjinar qe kane njerezit per heroin. Ne kete kuptim qendron dhe ajo qe eshte e veshtire edhe e bukur ne te njejten kohe”.

Me cilin emer personazhi ju kane thirrur apo identifikuar me shume, apo nuk ka qendruar kjo?

“Jo, ka qendruar, mbase fjale te caktuar ne batuta, por kam pershtypjen qe nuk me kane identifikuar, per shembull qe te me thone, ej Timo keshtu. Ne momente te caktuara, ne role te caktuara, kane reaguar njerezit. Nuk jam per shembull sic eshte Albert Verria te “Kapedani”, qe identifikohet vetem me ate rol dhe mbetet. Mbase jo se nuk ka ekzistuar shkrirja ime me karakterin, por ndonjehere jane disa role te caktuara qe mbase kane qene te ndryshem. Kete nuk e di me te vertete”.

C’ndryshim ka nje rol ne teater me nje rol ne kinematografi?

“Parimisht nuk ka asnje ndryshim, profesioni i aktorit duhet te jete i njejte. Aktori duhet te jete aktor. Shembulli i aktoreve me te mire jane edhe ne teater dhe ne film. Nje Kadri Roshi eshte i madh, si ne teater, ashtu edhe ne film, po ashtu Sulejman Pitarka, Naim Frasheri, Tinka Kurti etj. Ndryshimi eshte te specifika, te pershtatja. Ne teater eshte spektatori, eshte nje marredhenie e drejtperdrejte shume emocionale. Per mua eshte gjithmone me e veshtire te luaj ne teater, sepse ne teater nuk kam aq pervoje sa kam ne kinema. Teatri eshte i bukur, eshte nje art qe lind dhe vdes brenda nje nate. Sot eshte ndryshe e neser eshte ndryshe, sic eshte nje nate nuk eshte nje nate tjeter dhe bukuria eshte pikerisht te ky lloj komunikimi, prandaj edhe teatri i ka rezistuar mijevjecareve dhe eshte nje art i paster. Kinemaja eshte nje art sintetik, eshte arti me i vjeter i botes dhe nuk mund te zevendesohet kurre. Pa njeriun nuk mund te kete teater dhe ato emocione qe merr direkt ne marredhenie me spektatorin, ato jane te pakrahasueshme, nuk i merr me filmin. Une kam pasur suksese ne film qe jam duartrokitur, si “Lulekuqja mbi mure”, “Vdekja e kalit”, nuk ka rendesi. Por, ato lloj emocionesh qe kam ndiere nga duartrokitja e spektatoreve ne teater, nga marredhenia direkt pas shfaqjes, une nuk i kam ndjere ne asnje film. Ka ndodhur qe ne film te duartrokasin per nje moment te caktuar, si ne momentin e recitimit, te filmi “Lulekuqet mbi mure”, ne premiere ka ndodhur kjo, te poezise se Fan Nolit. Por, eshte ndryshe ajo lloj duartrokitje, nga duartrokitjet qe merr aktori ne teater. Ne kete kuptim, teatri eshte nje art i gjalle, nje realitet i gjalle qe e ke sot, neser perseritet. Me “Pamje nga ura” kemi dhene 15 shfaqje dhe shpresoj ta japim edhe ne janar. Kurse filmi eshte nje art qe fiksohet dhe mbetet per shume kohe, emocionet i merr pa qene prezent, i merr ne kohe te ndryshme. Eshte nje art i konservuar, pa dashur qe ta rendomtizoj”.

Si shpjegohet qe teatri shqiptar ka marre nje goditje shume te forte, rrallehere salla mbushet?

“Spektatori largohet nga teatri kur ti nuk i jep ate qe duhet. Pra, dramaturgjia e vertete e afron spektatorin, spektatori eshte gjithmone ai qe e vlereson, nese nuk do te ishte spektatori, ne, si artist, nuk do t’i benim shfaqjet per njeri-tjetrin. Shfaqjet nuk jane per te permbushur egot personale qe mund te kemi ne ndaj njeri-tjetrit, por eshte per nje spektator dhe suksesin e nje shfaqjeje e percakton pjesemarrja dhe vleresimi i spektatorit, kjo eshte absolute. Kjo eshte edhe ne kinema, ne qofte se nuk te shitet filmi dhe nuk shkon spektatori, atehere filmi eshte i deshtuar”.

Rishikimi i shume prej filmave te atyre viteve te ngjalle nje ndjenje qeshjeje, nje ndjenje shpeshhere komizmi, shume filma nuk i kane rezistuar kohes. Nderkohe qe ka filma, qe dalin tej kufijve te asaj ideologjise se kohes. Ne veshtrimin e asaj analize qe i beni ju, c’nivel ka pasur kinematografia shqiptare dhe sa do t’i rezistoje kohes?

“Niveli i kinematografise shqiptare nuk ka pse te diskutohet, sepse ne morine e filmave qe jane bere dhe sa mire qe jane bere, nje gje nuk duhet kontestuar, fakti qe ka vlera dhe nje tradite te padiskutueshme, ne 450 apo 500 filma sa jane bere ne te gjitha vitet. Ne ishim nje vend i vogel. Kur kam treguar ne Amerike nje beteje te filmit “Liri a vdekje”, apo te filmit “Balle per balle”, nje film tjeter shume i mire, me thoshin se nuk ka mundesi ta kete bere Shqiperia, nuk ka mundesi ta kete bere nje vend me tre milione banore, kete duhet ta kete bere Hollivudi”.

Per cfare arsye?

“Sepse jane harxhime te medha, nuk e konceptonin dot ata faktin qe nga ana logjike eshte ceshtja ekonomike. Ne nje skene dalin avionet, nendeteset. Thjesht nje helikopter te dale, te beje nje levizje, ka kosto per karburantet. Keshtu qe, thoshin se kinemaja qenka nje kinema industriale. Normale se ketu shpenzimet i hiqte shteti. Edhe pse filmat jane bere me qellime ideologjike dhe censura ka qene gjithmone e pranishme, shume vigjilente, prape filmi i zjarrte ka mbijetuar, sepse ka pasur vlerat artistike, profesionale”.

Ju ndiheni keq ndonjehere kur shihni filmat tuaj te viteve ‘90?

“Nuk ndihem keq, pasi cdo gje ka vulen e kohes, ne te vertete ka nje dimension qesharak midis tyre, normal. Por, ka filma, si per shembull, “Koncert ne vitin 1936”, tipizon te gjithe shoqerine shqiptare te gjitha koherave, apo film si “Kapedani”, “Nentori i dyte”, “Mesonjetorja” dhe shume te tjere. Eshte nje gje e cuditshme, se si ka mundesi qe brezi i ri ka qejf te shikoj filmat shqiptare dhe jane shume xheloz per vlerat artistike dhe kombetare. Vajza ime nuk e pranon t’i thuash nje paradoks per Shqiperine. Filmat me teme historike, me teme njerezore, me probleme te thjeshta, nje film si “Apasionata” apo “Duaj emrin tend”, jane filma te thjeshte, ku dimensioni njerezor eshte i pranishem dhe prandaj jane pelqyer dhe pelqehen”.

Cili eshte filmi shqiptar qe ju shihni ende dhe ju emocionon?

“Ka disa filma. Po mua me pelqen filmi, jo pse luaj ne te, “Vdekja e kalit”, pasi eshte filmi i pare qe e trajton ne menyre realiste gjithcka, sic me pelqen filmi “Parullat” qe eshte nje film satire i mrekullueshem. Por, me pelqen shume edhe “Kapedani” qe eshte nje komedi klasike shqiptare, me pelqen “Lulekuqe mbi mure”, me pelqen “Gjeneral Gramafoni”, me pelqen gjithashtu “Balle per Balle”, me pelqen “Te paftuarit”, me pelqen filmi “Koncert ne vitin 1936”, eshte nje nga filmat e rralle te kinemase shqiptare qe mund ta kene zili edhe krijuesit e huaj”.

Duket qe eshte nje film qe i takon cdolloj kohe?

“Sepse pasqyron nje mentalitet shqiptar gjithe kohen, menyra e funksionimit te Shqiperise ne menyre universale”.

Nga 14 filma ne vit, kemi nje film ne dy ose tre vjet...

“Sigurisht qe kjo eshte shume deshperuese. Jemi ne nje tjeter shoqeri, nuk eshte kollaj te behet filmi, por duhet thene qe kinemaja ka mbijetuar dhe sa mire qe edhe keto dy filma xhirohen. Realisht te xhiroje Shqiperia 14 filma ne vit eshte paksa e tepruar dhe nuk pse, sepse filmi ne Shqiperi nuk eshte industri, nuk e ka as Evropa, pasi nuk ja nxjerr dot fitimet sic ndodh ne SHBA. Sot filmi del ne Los Anxheles, ne Hollivud, shfaqet premiera e tij ne Los Anxheles, ne Tokio, ne Paris, ne Nju-Jork, kudo ne te gjitha metropolet e botes. Keshtu qe, ai vetem ne xhiron e pare nxjerr dyfishin e fitimeve, nese filmi eshte sukses. Kurse ne shqiptaret ku do t’i shesim filmat? Keto behen per fondin kulturor te vendit, per njerezit, publikun, per te ruajtur vlerat artistike etj., etj. Kur dalin filma te mire, pse jo, te konkurrojme ne bote. Ka pasur filma qe kane shkuar ne festivale prestigjioze dhe sigurisht nuk kemi fituar as Venecian, as Kanen, as ndonje festival serioz, kete duhet ta themi. Ndonjehere shtypi yne, cohet nje film per Oskar ne Amerike dhe thone qe eshte nominuar filmi x apo y per Oskar. Qe te dominohet nje film per Oskar eshte gje e madhe, pasi do te hyje ne peseshen e filmave ne gjuhe te huaj, lere pastaj ta fitosh”.

Dashuria me Vera Grabocken

Aktori i njohur rrefen njohjen me regjisoren e jeten familjare, marredheniet me vajzen dhe afrimi me poezine

Ju keni perkthyer nje liber mbi jeten e Marlon Brandos, pse keni zgjedhur pikerisht Marlon Brandon? Cila ishte lidhja qe kishit me te?

“Marlon Brando eshte padyshim aktori me i madh i te gjitha koherave, ne kuptimin e filmit. Pa dyshim, eshte maja me e larte. Roli i tij te “Padrino”, “Kumbari”, eshte maja e interpretimit, merret si shkolle. Marlon Brandon, sic e thote edhe Al Pacino ne librin e tij, ne nuk sollem asgje, Brandon solli nje koncept te ri ne kinema, ne kemi bere punen tone. Te pyesesh kudo ne bote se kush eshte me i madh Al Pacino apo Marlon Brandon, publiku i gjere thote Al Pacino, pasi eshte aktual dhe po aq i madh. Brenda modestise se nje artisti te madh si Al Pacino, ata kane pasur marredhenie shume te mira dhe cfare me ka bere pershtypje, te bej nje paranteze. Marredheniet midis artisteve jane mjaft te denja dhe vleresuese ndaj njeri-tjetrit. Aktoret nuk merren te gjykojne njeri-tjetrin, ajo eshte pune e kritikes. Ai thote more punen, sa mire per ty, sa mire per mua dhe secili shikon jeten e tij. Ne, ndonjehere, duhet te clirohemi nga problemet e shoqerise, shume vend i vogel, me shume konfliktualitet. Te gjitha modelet e kesaj shoqerie funksionojne njelloj, kjo eshte e verteta Ne me Marlon Brandon, me Zapaten, jemi rritur, ne diskutonim si koleg per Brandon, per lojen e tij. Madje, per njeri-tjetrin e benim teme te bisedave tona dhe ne krijimet tona, madje ne nje rol qe bera me Mihallaq Luarasin, une kisha pare ate edhe perpiqesha ta imitoja ne teater. Realisht, une e kam imituar dhe kam bere mire, profesionalisht eshte e gabuar te kopjosh dhe personalisht nuk mund te shmangesh ne fillim dhe kam bere mire, sepse duke dashur te shkrija rolin e Velit me Brandon, beja nje perpjekje per te synuar per te bere nje gje te mire. Brandon ne kuptimin profesional nuk behet fjale qe eshte nje shkolle. Cfare me beri per ta perkthyer librin? Une zbulova tek ai liber qe eshte nje autobiografi e bere me Robert Linsin, nje nga shkrojtesit dhe kritiket e kinemase, nje nga biografet e shquar. Eshte fakti se zbulova te Brandon nje njeri shume profesional, ai flet shume hapur per te gjithe jeten e tij, per veten e tij, per historite me grate dhe ajo qe eshte me rendesishme dhe qe me beri pershtypje eshte fakti qe Marlon Brandon eshte nje nga figurat unikale qe ka luftuar per te drejtat e njeriut, per te drejtat e indianeve dhe zezakeve qe jetonin ne Amerike. Marlon Brandon, ka qene ne tribunen e famshme ne ate kohe, kur Martin Luterkingu mbajti ne ate kohe fjalimin e famshem “I have a dream”. Ka bere filma deri ne Azi per skamjen, per mjerimin, qe ka dashur t’i shfaq dhe Hollivudi i ka krijuar pengesa, ka qene rebel dhe nuk i ka pranuar rregullat e Hollivudit. Ai e ndryshoi konceptin fiksuar, te ngurtesuar, te studiove te Hollivudit, qe i benin kontratat me aktoret, nje kontrate per disa filma dhe ai tha jo, nje kontrate per nje film. Pasi u be i famshem brenda nje nate me “Tramvaj i quajtur deshire”, qe u vu ne skene atehere dhe u filmua me vone. Ai e luajti ne teater dhe gjithe Amerike dhe gjithe bota pa nje aktor te ri, nje talent te radhe dhe ate e takuan dhe pas shfaqjeve, qe nga Greta Garbo, ikona e kinemase se atehershme, artistet me te medha te kohes. Sigurisht fama e tij si aktor, personaliteti i tij u bashkua me ate ndjesine e tij per te mbrojtur te drejtat njerezore dhe ate qe beri ai nuk e kane bere shume te tjere.

Si jeni njohur me Vera Grabocken?

“Jam njohur ne shkolle. Une kam qene pedagogu i saj, une isha i ri fare, ajo ishte studente”.

Ky quhet abuzim me detyren...

“Ishte “abuzim me detyren”, por ne te vertete kur une u fejova me te, une nuk isha pedagogu i saj”.

Ishte studente e mire?

“Shume studente e mire, kishte spontanitet si aktore, madje une me te kam luajtur te drama qe vuri Kujtim Spahivogli, “Midis dy njerezve”, nje drame e Kico Blushit. Kishte nje sukses ne ate kohe, me nje koncept novitar te venies ne skene dhe te interpretimit. Mbaj mend qe skenografine e ka bere Edi Hila atehere, me shkalle, gjithe skenografia shkalle dhe ne aktoret na kishte detyruar Spahivogli qe te mos benim levizje me duar, por te ishte vetem ai komunikimi psikologjik. Vera luante nje rol, nuk ishim cift bashke, burre e grua, ajo luante me Gezim Kamen, se ishte aktor, ka qene Gezim Kamja aktor. Kurse une luaja me nje aktore tjeter, kisha nje rol me karakter komik, ishim dy cifte, qe u mireprit. Ndersa Vera kishte nje rol romantik. Ka luajtur ne teater, por ate qe ka bere ajo shume ka qene Beatricja te “Shume zhurme per asgje”, qe e vuri Mario Ashiku me teatrin e institutit atehere”.

Nuk e dija qe Vera kishte qene aktore...

“Ka qene aktore, por do te ishte nje aktore e mire dhe do te ishte shume e natyrshme ne kinema. Sa mire qe nuk u be aktore dhe vazhdoi ne kete gje, sepse ajo gjithmone ka enderruar qe te behej regjisore”.

A nderhyni ne idete e njeri-tjetrit? A konsultoheni me Veren per rolet tuaja dhe a konsultohet ajo me projektet e saj?

“Sigurisht qe Vera eshte shume e interesuar ne rolet qe bej une dhe ne kete projekt me ka ndjekur me dritherim, ajo e di se me cfare mundi dhe si kam punuar une, me sa perkushtim per ta dhene kete shfaqjeje. Ne cdo rast, ajo ka qene frymezuese dhe inkurajuese ne projektet e mia. Ndersa une jam nje kritik, mbase cerebral ne programet e saj. Sa here qe une i them qe kjo nuk me pelqen, atehere ajo thote qe programi eshte i mire, mjafton qe ta shaj Timo, po e mburra une, o me thote, mos e mburr se nuk eshte e mire. Pasi une kerkoj dicka qe nuk perkon mbase me ate shije te pergjithshme qe nje publik e pelqen”.

Sa i lidhur je me vajzen?

“Jam shume i lidhur, tani do te shkojme per Krishtlindje dhe per Vitin e Ri atje. Ajo jeton ne Los Anxhelos. Me vajzen komunikojme vazhdueshem, sigurisht qe na mungon. Ajo padyshim qe eshte shume e lidhur me Veren, telefonatat e tyre jane te gjata. Ajo e merr nga Los Anxhelos”.

A eshte e veshtire te jesh femija e dy artisteve, ne kuptimin e angazhimeve me shume se sa te qenit persona publik. Dy prinder qe per arsye te punes shpeshhere mund te mos jene aq prezent prane femijes?

“Linda femijerine e kaloi ne kujdesin e nenes sime. Ajo e ka mbajtur, e ka edukuar, sepse Vera ka qene gjithmone e zene me pune, e ngarkuar shume, por nuk i ka munguar kujdesi per t’u marre me vajzen, as asaj dhe as mua. Ato kane nje lidhje, jane si shoqe dhe Vera si natyre eshte shume komunikative dhe nuk krijon distanca, nuk duket si mama. Ato edhe kur dalin jane si shoqe. Madje, ndonjehere edhe kur i komplimentojne, i thoshin se duken si motra, i bejne komplimente Veres. Shkojne shume mire dhe ne thelb eshte nje marredhenie vertet e ngrohte dhe njerezore. Sigurisht nuk mund te doje njeri ne bote me shume se vajzen e vet”.

Vone, pas viteve ’90, ju keni filluar te publikoni poezite tuaja. Keni ndertuar dhe vellime me poezi. Perse shkruani?

“Po, une e kam pasur pasion letersine dhe kam shkruar qe ne shkolle te mesme. Kam shkruar vazhdimisht, por nuk kam botuar ndonjehere. Kam grisur, mbaj mend qe une kam grisur poezite dhe bashke me Kujtim Cashkun kemi djegur pikturat e tij, sepse ishte nje moment, ato ngjarjet e 1972-shit qe mund te ishin te mjaftueshme te perfundoje ne burg dhe i dogjem ato dhe une grisa poezite. Kisha bere atehere nje novele ne proze, “Lejleku prej letre”, madje edhe sot me thote Vera: ‘Oh, pse e grise’. Ne te vertete, une e kam pasion letersine, kam dashur qe te behesha poet apo shkrimtar, kjo eshte nje hobi, nuk jam poet. Sigurisht, kur shkruaj ndonje poezi synoj qe te jete e mire, ndonjehere synoj edhe ndonje tekst kenge, kjo eshte thjesht nje rastesi ne te vertete. Me pelqen poezia, jam admirues i poezise, pasi poezia eshte substance e artit dhe kenga e poezia ma ploteson jeten kur nuk merrem me ate qe eshte kryesore, me aktrimin”.

Meqenese ju largoheni ne SHBA, per ne Los Anxhelos, per festat e fundvitit dhe meqenese e mbyllet kete sezon. Kur do te riktheheni serish me “Pamje nga ura”?

“Besoj se do te vazhdoje sepse jane kerkesat e publikut qe jane primare dhe them qe do ta rinovojme kontraten me Drejtorine e Teatrit Kombetar dhe shpresoj qe te vazhdojne shfaqet. Pse jo, kur publiku ka kerkese, derisa te amortizohen kerkesat, shfaqja eshte mire qe te jepet”.