E enjte, 28.03.2024, 06:02 PM (GMT)

Editorial

Lis Bukuroca: Lindja ime

E diele, 03.10.2010, 07:00 PM


LINDJA IME

 

Nga Lis Bukuroca (Naser Aliu)

 

Shkruaje datën, muajin dhe vitin, tha gruaja e parë.

Nuk duhet, tha e dyta: shkruaje Shëmitri, kjo mjafton. Djalë qenka, oh, sa mrekulli, bërtitën gratë njëzëri. Përnjëherë pash disa koka, që më vështruan ndërmjet këmbëve. Nga gëzimi, që pashë në fytyrat e tyre, kuptova se paskësha lindur me vegla të mira dhe shumë fitimprurëse në këtë jetë: vegla për krenari dhe të liruara nga paragjykimet, që sigurojnë nënshtrimin e atyre që nuk i kanë. Megjithëkëtë, u habita dhe nuk kuptoja pse para se të më shikonin në fytyrë, m' i ngulën sytë mu poshtë dhe mbylla sytë nga turpi. Këtu mendova se paskësha ardhur në një botë të mrekullueshme, në një botë ku mjafton të lindesh me "hashim" dhe t' i kesh punët mirë.

Më në fund, u dëgjua një zë.

U bëftë doktor, tha zëri tjetër.

U bëftë hoxhë, shtoi zëri i tretë.

M' i jep gërshërët, tha një grua e trashë, që më mbante në dorë.

E pata, thash me vete. Tani më infektojnë me ato gërshërë të ndryshkëta dhe ia plasa vajit. Askush nuk ma vuri veshin. Aty kuptova se protesta paqësore, nuk bënte shumë punë në shtëpinë time. Madje, njëra grua tha: le të qajë, është më mirë, kështu i forcohen muskujt...

Ngadalë, u dëgjua një zë i butë dhe me plot bashkëndijesi. A nuk shihni sa i brishtë që është?

Kush më mbron mua, pyeta me vete. Pse është e këputur kjo grua, sa dhimbje përjetoi për të gjëmuar me atë zë të shterur?

Jepja mamit tash, tha një grua duke ia marrë tjetrës gërshërët nga dora. Ajo më mori mbi gjoks si një kupë, më vështroi me lot në sy dhe më puthi në faqe.

Në dhomë një qilim me plot vizatime, në mes të dhomës një kazan i varur nga dilte avulli. Në mur një çifte e varur. Nga jashtë vërshonte drita brenda, që më vriste shikimin gjersa diçka e bardhë flokë-flokë binte nga qielli.

Uh, sa i keq, tha gjyshja e parë. Krejt si daja, edhe hundën e paska të madhe, mu si ai.

Jo, jo, tha gjyshja e dytë, hundën e paska si sqep shqiponje, tamam hundë shqiptare, hundë malësori, kërrabë, a nuk e sheh? I bukur si daja. Mu kështu edhe duhet, shtoi ajo.

Jo, tha një grua tjetër, krejtësisht si babi, vetëm sytë nuk i paska të kaltër...

Oh, xhuxhi i hallës, tha tjetra duke u përkulur pranë, qenke krejt si gjyshi...me përjashtim të hundës, shtoi ajo dhe u ulë në minder duke i rrudhur buzët. Biseda e gjysheve dhe hallave nuk pushonte dhe herë i ngjaja babit, herë dajës, herë isha një kompozicion i gjyshit nga nëna dhe i gjyshit nga babi, pastaj si gjyshja nga nëna, pastaj si gjyshja nga babi, pastaj si mami, herë askujt. Vetëm veglat nuk dihej se kush i kishte si të miat. Ato nuk i krahasonin, përndryshe m' i analizuan të gjitha gjymtyrët, njërën pas tjetrës. U dëshpërova rëndë duke menduar se kisha thyer të gjitha rregullat e lindjes dhe tolerancës së kopjimit. Ky zhgënjim më nxiti të lotoj edhe më shumë dhe çaravesha gojën. Aq sa më shikonin, aq më shumë shumoheshin krahasimet dhe morën tatëpjetën, në fund dola beter, si askush, beter sa s' bëhet më!

Në këtë çast vrapuan dy vogëlush në dhomë.

Mami, ku e more këtë bebe, pyeti motra.

E gjetëm në kopsht, iu përgjigj mami.

Jo, jo, te kungujt, tha një grua tjetër, a nuk sheh sa kokë të madhe që ka, kryengull dhe u qesh me të madhe. Mami më shtrëngoi lehtë pranë vetes.

Djali i dytë! I lindsh dhjetë, sa bukur, ti je fisnike e vërtetë, i tha gjyshi mamit. Mami nuk foli, por vetëm buzëqeshi në shenjë falënderimi. Derisa ajo ishte shtatzënë kishte jetuar në një ankth dhe trishtim të përditshëm. Herë i thoshin se forma e barkut tregonte se do të lindë djalë, herë po ajo formë, dëshmonte se do të lindte vajzë. Te ne, në malësi, vrasja ishte e rëndomtë dhe ishin vrarë shumë burra dhe kështu në fisin tonë, gjithmonë mbijetonte një djalë për ta vazhduar lozën. Kanuni na mësonte kur të vrasim, si të vrasim dhe pse të vrasim shqiptarë. Prandaj, detyrë kryesore e mamit ishte të lindte sipas nevojës së fisit: djem, sa më shumë djem, jo sipas qejfit dhe rastësisë, por sipas nevojës dhe kërkesës. Mami kishte gabuar me lindjen e parë dhe kishte sjellë në botë një vajzë, pastaj, pas kërcënimeve të shumta dhe pakënaqësisë të theksuar, kishte korrigjuar gabimin dhe kishte lindur një djalë.

Gjersa babi më shikonte nga largësia, u afruan dy plaka, ngritën përsëri mbulesën dhe më pështyn te veglat: tfu, tfu, tfu, heh, tash nuk e kap më syri i keq, tha njëra prej tyre. Sapo ra terri, ndezën një llambë gazi dhe nuk pushonin vajtje-ardhjet. Ma ngrinin kokën, ma ulnin përsëri, fusnin diçka brenda dhe e lavdëronin mamin pse kishte ditur të lind si duhet, e nuk kishte bërë si disa gra të pafytyra, që kishin lindur nga tetë e nëntë "çika" derisa kishin lindur një djalë. Kjo ishte edhe arsyeja pse më fusnin lekë nën jastëk. Sa lehtë po fituakan lekët, thash me vete. Kaq i vogël e më japin aq shumë lekë, po a thua sa m' i falin nëse ia tregoj katundit kur të rritem? Gjyshi bëri shenjë me kokë dhe babi mori çiften nga muri, doli në oborr dhe shtiu dy herë. Djali i dytë. Babi kishte mbetur vet, sepse partizanët serb ia patën pushkatuar vëllanë...

A ia keni futur revolen nën kokë, pyeti gjyshi kur babi mbylli derën pas vete. Është mashkull dhe duhet ta mbrojë oxhakun. Babi vari pushkën, mori diçka nga dollapi dhe ia lëshoi mamit në dorë. Mami bëri sikur po e fuste nën kokën time dhe e shtyu tutje.

Po emrin?

"Kurt", të stërgjyshit! "Kurt" ka vite që nuk kemi pagëzuar fëmijë, tha një hallë...

Jo, "Kolë", tha plaka tjetër, të stërgjyshit nga nëna. Ai ishte i mençur, shumë i mençur përsëriti ajo duke i vështruar të pranishmit dhe duke kërkuar pajtimin e tyre...

Jo se ata ishin llatin, katolik, u dëgjua zëri i një plaku në dhomë, është marre...!

E gjeta, e gjeta, tha halla tjetër: MURAT! Si sulltan Murati.

Jo, jo, kuku për neve... Murati është turk, pastaj na ka pushtuar, nuk bën, është haram, u dëgjua një zë tjetër. Unë i currova veshët dhe prisja në cilin kontinent do të ndalen.

Ç' mendoni për "Naser", tha kushëriri i babit, xha Mahmuti duke hyrë në derë dhe u ngritën të gjithë. Më bëni këtë nder, shtoi ai derisa po ulej. "Naseri" është shok me Titon. Tito na donë shumë neve...

Ashtu u bëftë, e ndërpreu gjyshi. Babi nuk foli. Mami ofshani. Pas pak ia sollën xha Mahmutit gërshërët e vjetra dhe ai m' i preu pakëz flokët.

Ti do të bëhesh kryetar, unë jam kumbari jot, më tha ai duke më parë në sy. Sigurisht revolen e ke nën kokë, sipas zakonit dhe mund ta mbrosh kolltukun, siç bëjnë burrat e vërtetë.

A s' ishte më mirë një emër shqip, pyeti mami me gjysmë zë. Babi e vështroi me një shikim kërcënues dhe asaj nuk iu dëgjua zëri më. Atëherë gratë kishin të drejta të mendonin, por jo të diskutonin, e aq më pak të bënin propozime e diskutime. Madje as për të menduar nuk kishin shumë kohë, por, duhet të punonin me veshë të curruar se nevojiteshin për shërbime dhe duhej të plotësonin çdo kërkesë. Në çdo çast. Ditën dhe natën.

Ky emër nuk më pëlqeu aspak. Do të protestoj ashpër, me këmbëngulje dhe ia plasa të qarit. Po qe se nuk ma ndërroni emrin, thash me vete, nuk do të lë njeri të bëjë gjumë. Qava, qava e qava. Para se të shkonin në shtrat Babi u ngrit dhe bërtiti: mbylle atë poçkë, se të hodha nga ballkoni! I pash dy sy të kaltër e kërcënues, që më shpejtuan pulsin e zemrës nga frika e madhe. Këtu u habita, por pas krenarisë, u përballa me realitetin fluturues.

Shko shpejt në nevojtore i tha dikush hallës së trashë, që e thërrisnin "bullgare" për shkak të mrrolave dhe karakterit të keq që kishte. Pas disa çasteve ajo u kthye me nxitim me një shishe në dorë.

T' ia lajmë sytë me ujë "qenefi", se e kanë marrë mësysh! E keqja luftohet vetëm me të keqen, shtoi ajo.

Pas një jave, vendosa ta ndryshojë mënyrën e kundërshtimit: nuk do të pi qumësht më! Tërë ditën bëra ballë. Nëna kishte frikë se po vdisja dhe më rrinte afër. Aty nga mbrëmja erdhi mësuesi i fshatit dhe kur i treguan, ai u mendua ca dhe tha: kjo është grevë urie, nuk di si ta shpjegoj ndryshe dhe m' u afrua: në fisin tonë, askush nuk brengoset nëse ti vdes nga uria. Mos u merr me këso budallallëqe, më tha ai. Ky ishte ballafaqimi i dytë me botën reale.

Përsëri ia nisa me vaje, sepse më lehtë ishte të qaja se të bëja grevë urie dhe pas një jave babi më tha: dëgjo ti qaraman, ti nuk e meriton këtë emër, prej sot do të quhesh Qaraman. Unë pushova, më mirë Qaraman se Naser thash me vete. Së paku shqip. Të nesërmen kuptova se isha mashtruar, kur dëgjova vëllanë duke thënë:" Sa i vogël Naseri!"

Në moshën shtatë vjeçare motra duhej të shkonte në shkollë. Një javë para se t' ia niste mësimi, babi e pyeti mamin për datëlindjet.

Çika ka lindur në mes të verës para shtatë vjetëve, tha ajo pasi u mendua pak. Djali i parë nja gjashtëmbëdhjetë muaj më vonë, nja dytë javë para Ditës së Madhe. Dita e Madhe ishte Krishtlindja, që po festohej te ne akoma, pa ditur se nuk ishte festë myslimane...

Po sa vjet i ka, pyeti babi duke humbur durimin...

Duhet t' i bëjë pesë, tha ajo. Naseri ka lindur në Shëmitër, vazhdoi mami, kurse çika e dytë ...

Heh, fisnike hej, dhe ti mendon se i mbaj në mend deri te Gjendja Civile, tha babi dhe u nisë.

Për ta thjeshtësuar regjistrimin te Gjendja Civile babi i tha ofiqarit se çdo fëmijë ishte dy vjet më i vogël se tjetri, duke u nisur nga fëmija i parë. Mirëpo, këtu doli një gabim, motra ime e vogël nuk mund të kishte lindur, edhe pse ajo ishte e gjallë, kurse mami ishte përsëri shtatzënë. Ofiqari mori një letër dhe nisi t' i largojë nga njëri tjetrin për gjashtëmbëdhjetë muaj përafërsisht, siç tha mami dhe datëlindjet i zgjodhën me ofiqarin.

Po, po, pesë është numër i mirë, tjetrin shkruajeni pesëmbëdhjetë, tjetrin njëzetepesë dhe çikën e fundit tridhjetë, tha babi pak i lehtësuar se u gjet një zgjidhje.

Nuk bën tridhjetë, tha ofiqari duke ngritur kokën.

Si nuk bën, pyeti babi gati i shqetësuar.

Nuk bën se muaji fror kishte vetëm 28 ditë, tha ai gjersa shkruante. Në fund u morën vesh ta shkruanin motrën e vockël me 28 fror...

Sa më shumë ikte koha, aq më shumë m' u ngjit emri. Pastaj u shpërngulëm nga malësia në qytet dhe braktisa lodrat e mia: pellushët e vërtetë. Nuk kisha ari të vogël për ta përqafuar natën dhe për të fjetur me të, por luaja me arinjtë e vegjël e të vërtetë, që dilnin nga mali. Edhe me lepuj. Me këlysh. Me qengja. Madje, një herë isha takuar me ujkun e vërtetë ballë për ballë dhe nuk ia pata lëshuar rrugën. Ai më pat shikuar bukur gjatë në sy, por ku pa se unë nuk po largohesha, tundi bishtin dhe iku. Edhe në qytet nuk ishte shumë ndryshe nga malësia. Ne, djemtë, që kishim pasur fat të lindemi me vegla të mira, dilnim kur të donim në qytet, ndërkaq, vajzat kishin truproje të armatosur me vete. Bukuroshet zakonisht ruheshin nga një vëlla, i cili shumë herë mbushte xhepat me gurë dhe kush ia shikonte motrën, fitonte një gungë në kokë! Kjo ishte epoka e gurit, sepse guri shërbente si armë fillestare: pasonin grushtet dhe në rast nevoje, revolet.

Një ditë i thash babit se dua ta ndërrojë emrin. Ngriti kokën e më pa drejt në sy duke sjellë kokën. Duhet ta pyesim xha Mahmutin. Nuk mund të anulohet kumbaria. E di çfarë karakteri ka ai, për të mos thënë nuk ka fare. Ne i kemi bërë një nder dhe nuk bën. Ai në fillim as nuk deshi të bisedojë. Babi thirri edhe një mik për të cilin kishte xha Mahmuti shumë respekt dhe na ulën në tryezë.

Ti po më lodh shumë, tha ai. Emri nuk mund të ndërrohet si çorapet, por unë jam gatshëm të bëjë një lëshim: meqenëse nuk donë të quhesh si miku i Jugosllavisë, do të pranoja të quhesh si miku i Shipnisë: Mao Cedong.

E shikova i mërdhezur, mendova ta kap për fyti e t' i them se sa i pashpirt që ishte, por ndërmjetësuesi ndërhyri për ruajtjen e atmosferës biseduese. Dola jashtë të marrë pakëz ajër dhe u ktheva.

Mirë, do të quhem si dëshironi ju , por jo tërësisht si ai, por shqip, psh. BUNG...

Nuk pajtohem, tha plaku akoma pa mbaruar unë mendimin. Mund të quhesh me një emër ku gjendet shkronja "c". E kam merak këtë germë, p.sh. "CUNG". Unë nuk kisha mendim të mirë për këtë shkronjë; më dukej disi perverse, sepse në shumë gjuhë ndryshonte: herë bëhej "ç", herë ngatërrohej me "q"; herë lexohej si "k", herë e kombinuar prodhonte "sh", herë mbetej "c" herë bëhej "s", me një fjalë më dukej shkronjë e dhunuar. Kisha përshtypjen se i mungonte gjinia e vërtetë dhe ishte disi transvestite, perverse: shkronjë e lazdruar...

Kjo më duket shumë kinezisht, i thash me shpejtësi ndërmjetësuesit. "Cung", do ta pranoja, por çdo njeri do të mendonte se jam kinez.

Ndryshe nuk bënë, tha ai dhe u ngrit duke braktisur tryezën e bisedimeve. E vështrova ndërmjetësuesin, ai nuk foli fare.

Shqipo, i bërtita pa respekt. Naseri ka vrarë dhe dëbuar gjithë shqiptarët nga Egjipti, ky emër më humb identitetin kombëtar...Detyroje, iu drejtova ndërmjetësuesit.

Hëh, psherëtiu ai. Nuk kam interes. Nuk bën, provo edhe ndonjë herë, unë përkrah fuqishëm kërkesën tënde paqësore. Shumë fuqishëm! Me forcë e përkrah atë!

Në maj shkova në malësi dhe në fshatin tonë nuk gjendeshin më as gërmadhat e shtëpive. As rrasat e gurëve me të cilat qenë ndërtuar shtëpitë. Bukuroca e Keqe, që quhej e "keqe" për t' u dalluar nga Bukuroca tjetër që gjendej në rrafshinë, ishte zhdukur edhe me emër. Krejt ishte shndërruar në livadh. U ula nën hijen e një lisi dhe aty m' u kujtuan shumë ngjarje. Nuk dija i kisha mbajtur unë ato në mend apo i kisha dëgjuar shumë herë, por pash veten të vogël e gati lakuriq duke vrapuar nëpër barë. Një lepur kërcente mbi barin e lartë dhe nja dyqind hapa larg tij, në dalje të malit tundte kokën ujku nga mizat. U shikuam me ujkun nga larg sy më sy, si dikur. As ai nuk uli shikimin, as unë. Ujku im, që nuk braktisë kurrë atdheun, thash me vete. Më vështroi edhe ca ashtu me vështrim të fiksuar, shkundi kokën dhe iku në mal...

Nën hijen e këtij lisi ishin pajtuar gjaqet apo ishin marrë vendime për të vrarë. Për t' u mbrojtur nga turqit, nga serbet apo nga maqedonët. Ky lis ishte dëshmitar i shumë historive dhe tragjedive në cepin e largët të Shqipërisë së copëtuar, e Shqipërisë, që tani nuk quhej më Shqipëri...

Në Gjermani isha lodhur me këtë emër. Askund nuk shihesha si shqiptar, mjaftonte ta lexonin emrin tim dhe të më pyesnin për temperaturën në Arabi, për piramidat, për gurëzimin e grave... Madje, njëri, që njoha në tren derisa po shkoja për Berlin, me tha: Zoti Aliu, na sulmoi Bin Laden...Ky ishte ballafaqimi i tretë me botën reale, mes identitetit dhe zhdukjes tërësore...

Dhe, aty, ashtu i mbështetur për lisin e gjatë, duke menduar në emrat "Bung" e "Cung", vendosa të quhem LIS, mu si lisat e malit tim. Fshiva lotët dhe thash: unë jam LIS BUKUROCA dhe ndjeva një ngazëllim, një çlirim të madh shpirtëror dhe mora frymë thellë. U çlirova nga Perandoria Osmane në vitin 2010, u çlirova edhe unë, me shumë vonesë, ndoshta i fundit, por së paku me një emër, që e meriton edhe guri i varrit...



(Vota: 7 . Mesatare: 4.5/5)

Komentoni
Komenti:

Artikuj te tjere

Frank Shkreli: 50-Vjetori i Administrates se Presidentit John F Kennedy Kolec Traboini: Kush dhe pse e denigrojnë Ded Gjo Lulin Fadil Lushi: Liria e gjithkujt mbaron te liria e tjetrit Walter Isaacson: Zeri i Transmetimeve te Shteteve te Bashkuara duhet te jete i besueshem Frank Shkreli: Te Drejtat e Njeriut ne Politiken Nderkombetare Kastriot Myftaraj: Himara shqiptare mbrohet në Sheshin "Skënderbej", në Tiranë Frank Shkreli: Levizja qe po trondite partite politike amerikane Arben Llalla: Grekët përmes shkollave private mundohen të shtojnë numrin e minoritetit në Shqipëri Gani Mehmetaj: Kosova, gjashtë sfidat e pavarësisë Arben Llalla: Grekët do të provokojnë shqiptarët në Himarë më 19 shtator Halit Bogaj: Pse Serbia nuk mund ta pranojë zyrtarisht pavarësinë e Kosovës? Fidel Castro: Sistemi Komunist Kuban ka Deshtuar Elida Buçpapaj: Katedralja e Nënë Terezës e bekuar nga Rugova shprehje e pasurisë kombëtare dhe evropiane Frank Shkreli: Keshilli Kombetar Shqiptaro-Amerikan (KKSHA) nderon Ambasadorin Nicholas Burns Vladimir Bruçaj: Shqiptarët në Europë duhet të shkojnë të bashkuar, por si europian Ndue Ukaj: Njëqindvjetori i lindjes së Nënës Terezë dhe Katedralja e Prishtinës Frank Shkreli: Tridhjetë Vjetori i Krijimit të Lëvizjes Solidarnoshq Albert Vataj: Zelli i një politike demagogjike Kosova Martire: Zorraxhinjtë e Gjilanit vëllazërohen me zorraxhinjë osmanlinj të Bajram Pashës Frank Shkreli: Nënë Tereza - Nderi i Kishës Katolike dhe Krenaria e Kombit Shqiptar

Gallery

Pëllumb Gorica: Magjia e bukurive të nëntokës sulovare
Fotaq Andrea: Një vështrim, një lot, një trishtim – o Zot sa pikëllim!
Pëllumb Gorica: Grimca kënaqësie në Liqenin e Komanit
Shkolla Shqipe “Alba Life” festoi 7 Marsin në Bronx
Kozeta Zylo: Manhattani ndizet flakë për Çamërinë Martire nga Rrënjët Shqiptare dhe Diaspora