Dorian Koçi: Cinizmi dhe politika

Cinizmi dhe politika

Nga Dorian Koçi

Dihet që qytetërimi në hapat e parë të tij ka pasur një natyrë zomorfiste, ku figurave të ndryshme mitologjike e legjendare u visheshin tipare dhe pamje të kafshëve. Kështu p.sh në Babiloninë e lashtë heroi mitik Gilgameshi që kërkonte përjetësinë ishte gjysmë dem-gjysmë njeri. Kjo pamje përsëritet sërish edhe në mitologjinë greke ku tashmë një krijesë tjetër më pak fisnike sesa Gilgameshi, Minotauri-përbindëshi i mbretit Minos të Kretës jeton në labirintet e famshme të ndërtuara nga ai dhe shqyen çdo kundërshtar që mbreti e dërgon për ta dënuar. Në mitologjinë egjiptiane të huazur më vonë nga ajo  greke gjejmë figurën e sfinksit-qenies gjysmë luaneshë gjysmë njeri që simbolizon pushtetin faraonik të kontrollit të gjithçkaje kurse në mitologjinë greke Sfinksin e gjejmë të simbolizuar në  figurën e xhelatit që terrorizon njerëzit me gjëegjëzat e veta derisa e mposht Edipi-simboli i urtësisë njerëzore. Bashkëjetesa e çuditshme e kafshëve me njeriun në mjedisin politik do të vazhdonte dhe në antikitetin e vonë ku disa nga perënditë greke edhe pse nuk kanë paraqitje zomorfiste do të shoqërohen nga disa kafshë dhe shpendë si simbole të urtësisë apo dhe forcës së tyre. Kështu p.sh Athina, perëndesha e dijes dhe mençurisë do të ketë kukuvajkën si simbol të saj, kurse Artemida perëndia e gjuetisë paradoksialisht do të ketë sorkallen -kafshën më delikate sipas rrëfimeve popullore. Kjo lidhje e ngushtë e simboleve dhe përfaqësimit të perëndive do të zyrtarizohej ndonjëherë dhe në dokumentet apo elementët e parë shtetformues si është rasti prerjes së monellave të Athinës të cilat nga njëra anë ishin të stampuar dhe të dekoruara me shpendin e kukuvajkës.

Në mesjetë edhe pse qytetërimi kish kohë që i ish larguar karakterit të tij zomorfist do të vazhdojë të mbijetojë lidhja metaforike midis njerëzve dhe kafshëve sidomos në mjedisin politik. Filozofi i shquar italian i pushtetit dhe administrimit të tij, Nikoló Makiaveli, në veprën e tij “Princi”, propozoi dhelprën dhe luanin, si kafshët simbol të përfaqësimit të sjelljes politike. Ato simbolizojnë dinakërinë dhe forcën, si cilësi që mund të bashkëjetojnë së bashku në karakterin e princit për ti siguruar atij pushtet të pakufishëm dhe sa më jetëgjatë në të gjitha kohërat dhe epokat. Në fakt në përcaktimin e tij, Makiaveli nuk bënte gjë tjetër veçse i bënte jehonë një përcaktimi  më të hershëm të Aristotelit, i cili i cilësonte njerëzit në një nga traktatet e tij si “kafshë politike”. Vlen të theksohet që qoftë bota e hershme antike, Aristoteli apo qoftë dhe Makiaveli, kafshët për të përfaqësuar mjedisin politik dhe sjelljet e politikanit nuk i zgjedhin nga kafshët shtëpiake por i referohen botës së shtazëve të egër.

Mesa duket perceptimi i politikanëve dhe politikës si element force dhe ambient egërsie i shprehur dhe metaforikisht në figurat prezantuese të kafshëve  ka reflektuar qartazi sjelljet dhe ndjenjat që ka parë njerëzimi tek politika. Edhe parabolat biblike me përfaqësimin e tyre të shoqërisë njerëzore si kope e bindur ndaj  Zotit, ku zakonisht besimtarët nënkuptohen si “dele të bindura”, nuk arritën kurrë të ngrihen në nivel të lartë të përfaqësimit si metaforë për të kuptuar ambientin politik, pasi mjafton të kujtojmë parodinë e pushtetit totalitar, “Ferma e Kafshëve”(1946) të Orëell-it, ku delet përfaqësojnë turmat lehtësisht të manipulueshme dhe kupton menjëherë se personifikimet me kafshë shtëpiake jo shumë lehtë kanë “ngjitur” në imagjinatën funksionale pozitive të njerëzimit për të përshkruar politikën. Madje dhe kur ka patur personifikime të tilla  siç ishte personifikimi nga qentë i filozofisë idealiste të cinizmit në Greqinë e Lashtë që predikonte se qëllimi i jetës ishte për të jetuar një jetë me virtyte në marrëveshje me natyrën që do të thoshte refuzimi i të gjithave dëshirave tradicionale për pasuri , pushtet, shëndet dhe famë dhe duke jetuar një jetë të thjeshtë larg të mirave materiale, ky personifikim u zgjodh jo për të përfaqësuar virtytet dhe cilësitë e një prej miqve më fisnikë të njeriut por për të ofenduar pasuesit e kësaj filozofie për mënyrën e jetesës që kishin zgjedhur.

Mobilizimi urban dhe ndryshimet shoqërore që ndodhën nga mesi i shekullit të XIX në shoqëritë evropiane me reformat elektorale dhe krijimin e partive të mirëfillta politike e rritën rolin përfaqësues të popullsisë dhe sollën ndryshim dhe në perceptimin e ambientit politik, ku politika dhe politikanët në kohët e sotme nuk simbolizohen më drejtë për së drejtë nga kafshët si në shekujt e mëparshëm por gjithsesi elementë të etiketimit të filozofive politike me origjinë nga bota shtazore akoma mund të gjenden. Një e tillë është filozofia e cinizmit të ditëve tona i cili nuk përfaqëson më cinizmin klasik, por është një variant i negativizmit dhe mosbesimit të përgjithshëm ndaj integritetit dhe motiveve të njerëzve të tjerë. Në politikë e gjen të shprehur më shumë në situatat e sikletshme për politikanët, kur argumentet dhe tezat e tyre për zgjidhjen e problemeve madhore kanë shterur dhe e vetmja “barkë shpëtimi” është mobilizimi i militantëve dhe ideve “kamikaze” nëpërmjet fakteve anësore dhe shpesh herë tërësisht jo të vërteta për t’i kaluar këto situata të vështira dhe për ti shpëtuar llogaridhënies para popullit dhe elektoratit të vet. Ai është pjesë përbërëse e sistemeve politike të fshehtë dhe jo transparent,nxitës i populizmit të panevojshëm i cili largon logjikën nga problemet e shtruara dhe eliminon kompromisin një nga elementët më të çmuar të demokracive liberale. Shumëkush e ka të qartë tashmë se kur kritikoheshin sistemet politike totalitariste për respektimin e të drejtave  dhe lirive të njeriut dhe ato mbroheshin duke u kujtuar shteteve të tjera si p.sh Gjermanisë të kaluarën e vet totalitariste, e bënin këtë për tu shmangur kështu nga argumenti kryesor që ishte ai represionit të qytetarëve të vet, duke mos dhënë përgjigje para komunitetit ndërkombëtar për këtë represion dhe duke mëshuar fort tek parimi i mosndërhyrjes në “punët e brendshme” dhe parimi i sovranitetit.

Për hir të së vërtetës ky lloj cinizmi politik nuk ekziston më në Shqipëri në të tilla përmasa por gjurmë të tij të rrënjosura në kulturën politike shqiptare mund të gjenden ende. Edhe pse Shqipëria po përpiqet të ndërtojë një demokraci liberale të qëndrueshme të respektimit të institucioneve për më se 20 vjet, qytetarët shqiptarë janë bombarduar me “fakte” dhe akuza të drejtë për së drejta për personazhe dhe veprime politike të cilat janë etiketuar si pengesë për integrimin e vendit. Në fakt shpesh herë këto akuza kanë rezultuar “flluska sapuni” dhe koha e ka treguar se thjesht udhëheqësit politikë shqiptarë kanë dashur të fitojnë kohë për vete të tyre për të qëndruar në pushtet, kohë që ka rezultuar fatale për rrugëtimin e Shqipërisë drejt strukturave Euro-Atlantike. Për fat të keq kjo sjellje e papërgjeshme e politikës shqiptare vazhdon akoma të mbizotërojë qoftë dhe në pragun e një problemi madhor siç është liberalizim i vizave, pasi prej shumë vetash besohej se pas pranimit të Shqipërisë në NATO klasa politike shqiptare do maturohej dhe do fillonte të konkurronte për ide dhe rrugë që do ta sillnin Shqipërinë sa më shpejt anëtare të B.E dhe jo se kush bën deklarata më cinike dhe boshe kundër njëra-tjetrës. Cinizmi politik është bërë lakmuesi që provon besnikërinë e politikanëve ndaj udhëheqësve të tyre, duke krijuar një mjedis politik të ndotur nga gjuha e urrejtjes dhe demagogjia ndaj kundërshtarit çka e bën të papërshtatshme për tu mbjellë pema e kompromisit që do të çlironte energjitë pozitive të shqiptarëve për një afrim dhe integrim të plotë në familjen evropiane. Filozofi i lashtë cinik Diogjenit, i atribuohet shprehja se “qentë e tjerë kafshojnë armiqtë e tyre, kurse unë kafshoj miqtë e mi për ti shpëtuar nga e keqja”, duke nënkuptuar “kafshimin” si kritikë e dobishme për mbrojtjen e përsosjes morale të tyre, ndërsa politikanët e sotëm shqiptarë do mbahen mend si njerëzit që “kafshonin” më së shumti mes llojit të tyre dhe kurrë nuk mbaronin punë në kohë, për të mos folur për përsosje morale që mjerisht nuk bëhet fjalë.