Nijazi Ramadani: Jeta 63 vjeçare teatrore e Gjilanit

Jeta 63 vjeçare teatrore e Gjilanit

Teatrit  professional të Gjilanit e rikujton vetëvetën skenën  tradicionale dhe moderne

Nga Nijazi Ramadani

Nijazi Ramadani

Jeta skenike teatrale  në qytetin e Gjilanit, sipas të dhënave në dokumentet e shkruara dhe të deklaruara është prezente në jetën publike prej 26 marsit të vitit 1944, pra, “ishte një ditë e diel, kur mësuesit dhe nxënësit shqiptar të shkollës fillore “Bogdani” të qytetit shfaqën komedinë e Kristo Floqit “Vllazni interes”. Sipas publikimeve të deritanishme, kjo datë është shkruar në një raport të botuar në gazetën “Lidhja e Prizrenit”nr. 8, që u botua në vitin 1944, në faqën e 3-të. Në gazetë, pos kësaj shkruan se drejtori i shkollës Xhemal Xhahysa u falenderua për këtë shfaqje. Në Gjilan, mësues në at kohë ishin edhe disa mësuesë të ardhur nga pjesa tjtër etnike shqiptare, si Hasn Dyngjeri, por edhe Selami Hallaçi nga Presheva, por edhe nga Shkupi. Sipas publikimeve të më vonshme për buletinin e shkolave arsimore, identifikohet edhe Xhemal Xhahysa, po ashtu mësues edhe drejtor shkolle, sikur edhe Hilmi Rexhepi, Halit Isaja, Njazi Fehmiu, Tahsin Sylejmani, Sadije Brestoci, Gjyste Sekuj, të cilët kanë qenë veprimtare të mundshëm, edhe të kësaj komedie.Shfaqja e pare llogaritet të ketë qenë, komedia “Vllazni interes” e Kristo Floqit, e cila u shfaq me 26 mars të vitit 1944, si një veprimtari e parë skenike në qytetin e Gjilanit, është llogaritur nga rrjedhat e më vonshme kulturore dhe artistike si një pikënisje për Teatrin professional të Gjilanit. Edhe pse me këtë shfaqje, gjatë e gjithë asaj kohe, arti skenik teatror në Gjilan nuk pati veprimtari tjeter. Deri me aktivizimin e shoqatave kulturore artistike nga entuziazistë të ndryshëm në kuader të veprimtarive të tyre, kanë pasur edhe pika skenike me 1954-55, duke vazhduar kështu edhe gjatë gjithë përiudhës së pasluftës si me dramatizimin e një romani nga Hasan Bunjaku” Një natë e turbulltë”, “Gjenerali i ushtrisë së vdekur “ nga Ruzhdi Mehmeti etj. Mbase kjo veprimtari shumë vjeçare edhe shënoi ngritje e rënie të kohëpaskohshme, dhe hapin më të madhë e arrin pas viteve ’70’80-ta, kur arritën kuadrat e  para profesioniste nga jashtë Kosovës, kur edhe mori fizionomin e një organizmi më të plotë, si dhe u hodhën bazat e një teatri të nivelit gjysmëprefoesinal, duke u avancua në teater gjysmëprofesional, dhe bënë përpjekje të daljes jashtë lëvozhgës së metodave të realizmit. Menaxheri i Teatrit professional të Gjilanit, Nexhmedin Ymeri i ka hasur t’i identifikoi te qytetarët e vjeter, duke e potencuar faktin se në hulumtimet e deri tashme nuk është hasë në ndonjë dokument të shkruar e as nuk është mësuar nga ndonjë  shfaqje  tjetër të shfaqura në Gjilan deri në vitin 1954, që  kur ruhet kjo fotografi me aktorë gjilanas.Fotografia parqaite një ansambel artistik skenik muzikor, ku aktorët që kanë inskenuar dramën “Gjaku vlon” të cilët e kanë shfaqur para artëdashësve të qytetit në vigjilie të festive të nëntorit të vitit 1954. Të identifikuar  në këtë foto janë:Taip Myezini, Ramiz Ajvazi, Jashar Jashari, Qamil Begu-Gjinolli, Hasan Bunjaku, Isa Gashi, Tasim Sylejmani, Ali Bujiqi, Qenan Mahmuti, Behaxhere Arapi (Peja), Zymrije Tali e të tjerë. Faik Hetemit, referent i punësuar në sektorin e kulturës në Gjilan, ka konfirmuar se në maj apo qershor të vitit 1956, regjinë e kësaj shfaqje e kishte bërë Isa Gashi. Në këtë kohë në Gjilan vepronte edhe Shoqëria kulturo-artistike “Zenel Hajdini” që llogaritet të ketë vënë edhe bazat e artit skenikë në Gjilan, në kuadër të së cilës seksionin e aktrimit e udhëheqte Tahir Ibrani-qi cili ishte edhe si prokuror në Gjilan. Sipas të dhënave të deritanishme, konfirmohet se: Isa Gashi shpesh here edhe i ndihmuar edhe nga Kristë Berisha, dhe trupa më prirje skenike të vihen shaqjet skenike  “Monserati”, “Nitën” , shfaqje këto që i paraprijnë të përgatiteshin në Gjilan, edhe për tu paraqitur më pastaj edhe në qytete e vendbanime tjera të Kosovës, si edhe në Preshevë, Kumanovë e Shkup, tregon një veprimtar i kësaj gjenerate. amatorizmi skenik, pos në qendër, vazhdoi përfshirja e talentëve  edhe nëpër shkollat e mesme të Gjilanit, ku profesorët dhe nxënësit përgatitnin shfaqje të ndryshme, prej nga dalloheshin talentët qoftë në garat e recitimit apo edhe të interpretimit, e të cilët kontribuonin edhe në teatrin e qytetit, i cili punonte në kuadër të shtëpisë së kulturës, e cila kishte një sale, që përdorej për shfaqjen e filmave, por edhe të shfaqjeve.
Në shkollat e mesme të Gjilanit, në atë kohë vinin edhe nxënësit prej rrethinave të Leskovcit, Bujanoci, Medvegja, Presheva, Kumanova, Kaçaniku dhe vendbanimeve tjera të  malësisë së Karadakut dhe Gallapi, ku edhe ata  shquhen për lojra skenike popullore, sikr edhe kjo veprimtari amatore skenik qoi në forma dhe performance, ndonëse në mënyrë amatore të zhvillohej ky aktivitet skenik. Më vonë Gjilani u bë edhe me shkollë skenik që po vazhdonte të përhapej edhe në anë tjera të Kosovës dhe të viseve të tjera me banorë shqiptarë, por edhe të artit muzikor, sepse në Shkollën normale “Skënderbeu”, Gjimnazi ”Zenel Hajdini” e të tjera vatra arsimore artistike dhe edukative mësimore, duke u kthyer në një kateder të fuqishme të lojëtarëve skenik.
Gjatë viteve të 60 të shekullit të kaluar shfaqjet teatrale në shqipen e qytetarëve ishin të kohëpaskohshme, por asnjë vit nuk ka mbetë pa u ngjitë në skenë një, dy apo më tepër premiera në gjuhën shqipe. E gjithë kjo punë është kryer në bazë të vullnetit të intelektualëve të këtij qyteti dhe entuziastëve regjisorë amatorë si Isa Gashi e ndonjë tjetër. Në këtë kontekst ndihmë të madhe kanë dhënë edhe aktorët e Teatrit të Prishtinës, të cilët qoftë në bazë vullnetare apo edhe zyrtare, kanë kthyer deri në Gjilan, për të përgatitur apo udhëzuar rreth përgatitjeve të shfaqjeve.
Në fillim të viteve të 70-ta të shekullit të kaluar, me punësimin Nuhi Matoshit-aktor të shkolluar në Prishtinë jeta teatrale në Gjilan dhe e Sabedin Shahiqit të cilët në fillim ndërmorën hapat e parë për aplikimin e njohurive profesionale në skenën e atyre viteve por edhe në veprimtaritë tjera në kulturë. Organizuan gara të recitatorëve në nivel të qytetit e rajonit dhe zgjodhën amatorë për nevojat e teatrit të këtyshëm, filluan punë të programuar, përmes këshillave artistik për hartim të repertuarit dhe morën pjesë në garat e ndryshme të fushës dramaturgjike të atyre viteve, ku nisi jeta e mirëfillët teatrare, që mori përmasa të gjëra bëri që Gjilani të kthei nga Shkupi, më 1976, aktorin tash të e lakmoi punën e tyre edhe Muharrem Shahiqi si regjisor i teatrit, si edhe meritat e patjetërsueshme të vëllazërve Fetah dhe Ruzhdi Mehmeti, të cilët për herë të parë ia vunë bazat e një teatër  gjysmëprofesionist siç kategorizohet aso kohe. Kjo trup artistike profesionistësh dhe numri i madh i entuziastëve, bëri që qyteti me përkrahjen  insitutucionale pas avancimit në një shkallë të autonomisë së Kosvës, bëri që Gjilani të krijon emër jo vetëm Brenda saj, por edhe në teritorin e ish Jugosllavisë. Ato vite renditet edhe vendet e para në festivale të Kullës e të Trebinjës.
Megjithatë, u krijuan vepra të mëdha skenike me vlera të nivelit kombëtar dhe artistik si dhe u interpretuan me me mjeshtri të nivelit skenik të atyre viteve. Gjilani në këto vite ka pasur edhe veprimtari të ndryshme të ndërlidhura me artet skenike, karakteristikë është ajo se përbënte një moment më të rëndësishme në historin e teatrit, duke iu vu bazat me ardhjen e dramaturgut Jahi Jahiut, një nga pesë dramaturgët që kishte Kosova e atyre viteve. Në krijimtarinë artistike skenike zë vend të mirëfilltë   edhe lëvrimi i dramës shqipe origjinale, dhe sidomos i komedisë, “Hotel Kashta”, në regji të Muharrem Shahiqit, “ Rropollari”, Beqir Musliut, komedisë i bazuar në humorin e holë tradicional të popullit. Në këtë periudhë të hershme të komedisë, ku vijnë edhe autorët e huaj, si “Buleta e lotarisë”. Atëherë u bën përpjekje nga Jahi Jahiu që të vihen në skenë autorë të rinjë dhe emra të nderuar të dramaturgjisë  shqipe dhe autorëve të huaj,duke sjellë edhe drama botrore dhe alternative të reja apo rryma moderne teatrore. Sidomos vlenë të përmendet se në skenën e këtij teatri u ngjitën me shfaqje nga emra të mëdhënj  autorësh të skenës teatrore, ku pati guximi i trupës aktoreske gjilanase ishte tejet i madh, nga se përgatiti edhe shfaqje të autorëve që ishin të anatemuar si Minush Jero. Skena gjilanase angazhoi edhe emra njerëzish të anatemuar edhe nga regjimi vendor, duke krijuar pastaj edhe skandale, siç ishte rasti i Ramadan Agushit, i burgosur politikë. Dhe më vonë si bie fjala “Gjenerali i ushtrisë së vdekur” në regji të Fetah Mehmetit, që është shfaqur në vitin 1976 në Kullë të Vojvodinës, si realizim është përmendur edhe në vitin 1983.. Në vitet e 80-ta, I rikthyer në teater pas provave të para dramaturgu, Jahi Jahiu, i ardhur si apsulvent i dramaturgjisë, si kuader profesionist  inskenoi tekstet dramatike të M.Kërlezhes ”Në agoni” dhe të atij të I.Breshanit” Hamleti në Livriçkën e poshtme”, sjell në skenë dramën e njërit nga autorët më të njohur kosovar të lëvrimit të dramaturgjisë, Beqir Musliut” Familja e shenjtë”, për të cilën i patë përcjell një gazete e vetme në Kosovë “Rilindja”.
Aktualisht atyre viteve vihen në tendencë pozitive në drejtim të reformimit organizativ dhe artistik të teatrit që shpesh herë mbetën nën hije që nuk i shkonin përshtati politikës teatrore. Pavarsishtë kësaj teatri tradicional po ia lëshonte vendin atij modern nëpërmes avancimit profesional dhe realizimit të shfaqjeve me sukses nga trupat  lëvizëse teatrore në ato të instucionalizuar në ndërtesën e tyre me trupa gjysmë profesionale.

Teatri dje dhe sot e rikujton vetëvetën, skenën  tradicionale dhe moderne
 
Viti 1993, shënon një fazë tjetër, kur të larguar nga puna e edhe nga salla e teatrit, aktorët gjilanas arritën që ta mbajnë kontinuitetin e vet, duke përgatitur shfaqje edhe nëpër shtëpi private e duke i vënë në skenë nëpër shkolla e shtëpi të kulturave nëpër fshatrat e Gjilanit.Nga shfaqjet e realizuar më së miri është parqitur me dramën origjinale të autorit e aktorit, Naser Zymberit, të shfaqur në salën e kulturës së fshatit Përlepnicë në vitin 1998. Komuniteti teatror i Gjilanit i ndihmuar edhe nga intelektualët, artdashësit gjilanas, si entuziastët dhe veprimtarët tjerë të Gjilanit, arritën që nga viti 1991 e këndej, të mbajnë ritmin teatral gjilanas me nga 2-3 premiera në vit, por edhe mbajtjen e shtyllës teatrore të “Flakës së janarit…” duke e zgjeruar në Festival  të dramës shqiptare vendor të teatrove.
Gjatë kësaj periudhe 60-vjeçare, ky teatër në një stinor ka përgatitur dhe shfaqur 3-5 premiera mbi 130 dhe  890  repriza të tyre, para shikuesve gjilanas dhe më gjerë. Vetëm gjatë vitit 2003, realizoi 3 projekte të reja, me dhjetëra repriza, si dhe mori pjesë në tetë festivale e manifestime të karakterit kombëtar dhe ndërkombëtar në të cilat u vlerësuan vlerat e arrira artistike. Gjilani ka traditë në sferën e zhvillimit të veprimtarive kulturore dhe artistike. Gjatë  viteve të pasluftës u konsolidua edhe trupa artistike, si institucion i tretë kombëtar në Kosovë.  Me gjithë baticat dhe zbaticat që përjetoi ky teatër, i cili zënë fillin me krijimin e institucioneve profesioniste në Kosovë dhe rajon, ku gjatë kësaj karriere ka arritur që të arsyetojë të qenit e një teatri profesionist falë punës dhe të arriturave të këtij teatri, i cili ka krijuar mundësi për të ecur ne këmbë të veta, sikur në situate të ndryshme të mos instrumentalizohej për lojëra, jo të sinqerta, pikërisht nga veta ata që bënin teatrin dhe kulturën në institucionet përkatëse me qëllim profitabile dhe klanore, pse jo edhe politike të përcaktohet edhe repertori sipas diktatit. Teatri profesionist do të duhej të ishte tërësisht në duart e profesionistëve, si dhe klaneve dhe politikës ditore. Ai do të duhej të bënte vetveten si institucion profesionist, duke mos injoruar kuadrat që kanë bërë karrierë në këtë teatër, ata të sapo dal nga akademi teatrore. Thjesht, do të duhej që të jetë një strumbullar i atyre që kanë për zanat këtë zeje të moçme, që të jetë vërtetë tempull Talie me perspektiv në të ardhmen.  Për njohësit e teatrit, krijimi i institucioneve kulturore dhe veprimtaria stabile e tyre në Kosovë po neglizhohet pa fajin e tyre. Ata  sikur i brenë ndërgjegjja se si duhet ta bëjmë teatrin, që të jetë vërtetë një tempull Talie, të cilët konsiderojnë se teatër profesionist është ai institucion i cili ka repertorin dhe trupën profesioniste, që merret me vlera dhe shfaqje profesionale. Ky institucion kulturor, i cili është shpallur institucioni më i mirë në dy tre vitet e fundit në komunë dhe në disa manifestime teatrore me karakter garues, si në Festivalin e teatrove të dramës shqiptare në Gjilan etj.

Me çfarë problemesh ballafaqohet sot teatri?

Teatri i Gjilanit, sikur edhe shumë teatro të tjera në një fazë tranzicioni siç është shoqëria jonë është ballafaquar me probleme financiare të natyrave të ndryshme, sidomos të sigurimit të pagave dhe financimit të projekteve të parapara me repertorit. Teatrit i duhet një fond i konsoliduar, ashtu siç është premtuar në janar kur është bërë zyrtarizimi i statutit të këtij teatri i avancuar në radhët e tre Teatrove profesionale në Kosovë. Teatri i Gjilanit i garanton të gjitha kushtet për të qenë teatër kombëtar, pasi që sivjetë pritët që tërealizohet një projekt pë meremetimin e sallës së Teatrit në vlerë të mjeteve të siguruar nga Qeveria dhe komuna prej 160 mijë euro, të cilat do të konkretizohen në mënyrë susesive, ka bërë të ditur drejtori Jahi Jahiu, andaj ky është një realitet që nuk duhet t’i mohohet duke përmendur vetëm disa nga shfaqjet e pesë viteve të fundit, si: ”Gjenerali i ushtrisë së vdekur”, “Romeu dhe Zhulieta”, komeditë; “Miza në vesh”, “As parë, as njohur”, “Ëndërr apo zhgjëndërr”, Úra e sakrificës”, “Vegullia”, “Ligatina”, etj, të cilat shfaqje  kanë bërë, që jeta skenike dhe publike të kalojë si zakonisht. Ndërsa këto shfaqje , nga kompetentët e kulturës së komunës sonë u cilësuan si ngjarje të dorës së parë në sferën e kulturës dhe arteve skenike teatrore. Pozita gjeografike e qytetit të Gjilanit i  siguron këtij teatri produktet e artit skenik që  ofrojnë edhe komunat e Vitisë, Dardanës, Artanës, si dhe të  Bujanocit, Preshevës e Kumanovës, që janë në juglindje të Kosovës, përkatësisht duke përfshirë edhe të Maqedoninë veriperëndimore, të cilat janë të banuara kryesisht me popullatë shqiptare . Teatri i Gjilanit tashmë ka edhe disa breza të aktorëve, që e bartin mbi supe përvojën dhe trashëgiminë e pasur teatrore,  nga brezi i parë: Muharrem Shahiqi, aktor dhe realizator i shumë shfaqjeve, Ruzhdi Mehmeti, aktor, Jahi Jahiu, dramaturg, Nuhi Matoshi, regjisor, Naser Zymberi, aktor dhe autor i disa skenarëve për skenë etj, si dhe  repertorin që prej 35 vitesh me një brez të ri, të shkolluar nëpër akademi të ndryshme të arteve të diplomuar viteve te fundit, dhe me dhjetëra të tjerë që gjendën nëpër Akademi të arteve dramaturgjike në Prishtinë, Tiranë e Tetovë. Teatri i Gjilanit edhe në këto katër vitet e pas luftës, realizoi 21 premiera dhe qindra repriza te tyre, si në Gjilan, po ashtu edhe ne qendrat tjera të Kosovës, Maqedonisë e me gjerë. Nga viti 1971, ky teatër punon e vepron sipas parimeve vetanake, me 10-21 punëtorë. Administrata e Përkohshme e Kosovës si dhe Kuvendi i Komunës i kishte njohur fillimisht statusin profesionist, i cili aktualisht ndanë paga mujore për 21 punëtorë të stafit drejtues, menaxhues, mirëmbajtës, atij teknik dhe artistik.  Me realizim e projekteve të ndryshme,Teatrin i Gjilanit,  krijon fonde të pavarura, i cili ka bërë të mundshme mbajtjen e vetvetes në këtë kohë kur ende nuk ndahen mjete te domosdoshme nga institucionet, kjo rrjedh ndoshta nga që në përgjithësi në Kosovë nuk ka mjete te mjaftueshme, kryesisht për asnjë lami. Me sa dimë askund në botë nuk mbahen teatrot nga fonde të veçanta, dhe vetëm duke siguruar mjete të nevojshme teatrot janë të qëndrueshme dhe të arrira.  Nga ky këndvështrim, pos  qytetareve që ta mbajnë atë, (Teatrin e Gjilanit), deri tashti nuk ka pasur fare interesim nga instancat komunale, as Ministria e KRS nuk ka  ndihmuar as nuk ka derdhur  mjete në këtë teatër, së paku deri tash. Pra, teatri ka mbijetuar  përmes disa donacioneve, ka vepruar  sa për aktivitet dhe ka  lënë hije në historikun këtij rajoni, pavarësisht se në disa raste ka ecur edhe keq. Gjilani ka kërkuar  vazhdimisht nga Ministria përkatëse që t`ia njohë statusin profesionist teatrit të Gjilanit, i cili në mënyrë aktive vepron që nga viti 1944 dhe posedon një galeri të tërë të aktorëve, regjisorëve, dramaturgëve, që kanë filluar dhe ndërtuar karierën artistike në këtë teatër, sikur që ka edhe një fond të madh të shfaqjeve të realizuara.

Teatri profesional i Gjilanit  
                         
 Deri tash ka realizuar ky teater mbi 130 shfaqje teatrore dhe mbi 1.000 repriza me autorë të vendit dhe të huaj. Së fundi ishte në festivalin e aktrimit në Fier. Do të marrë pjesë në festivalin ballkanik të komedisë në Korçë, në festivalin ndërkombëtar të fëmijëve në Pogradec, në festivalin e dramaturgjisë shqiptare në Vlorë, në festivalin ballkanik të Elbasanit etj. Të gjitha këto veprimtari do të organizohen gjatë muajve qershor e korrik, ndërsa këtu në Gjilan do të shfaqen edhe disa premiera dhe projekte të reja teatrore. Ky është njëri nga letërnjoftimet e shkurtra të veprimtarive skenike që ka përgatitur teatri profesionist i Gjilanit. Në Gjilan dhe më gjerë tashmë ka marrë fizionominë e vërtetë dhe po kuptohet se në këtë qytet funksionon teatri profesionist, dhe ai po vepron si i tillë . Teatri i Gjilanit i ka të gjitha kushtet për të qenë teatër i nivelit kombëtar, andaj ky është një realitet që duhet të pranohet edhe nga të tjerët  Por, megjithatë shfaqja teatrore “Musafiri i mallkuar” ka ngjallë shumë polemika, por edhe shfaqja e fundit e Tatrit të Gjilanit parafundit“I burgosuri” nga Fadil Hysaj, ka bërë, që jeta skenike dhe publike të kalojë ashtu si zakonisht, ka lënë përshtypje te një auditorium më i gjerë, apo së paku u reflektuar si ngjarje e dorës së parë në sferën kulturës, arteve skenike, pamore apo edhe  të letërsisë.
Ngjarjes aktuale dhe komike në komedinë e  Ilir Bezhanit, nuk i ka munguar asaj një qasje më reale regjisoriale, humori dhe satira e lehtë, dhe herë edhe sarkazma, gjuha dhe interpretimi skenik, që përmban teksti. Ka pasur  edhe mungesat tjera; në skenografi, ndriçim dhe kostumografi, të cilat i ka vërejtur edhe vetë regjisori i shfaqjes Muharrem Sylejmani pas premierës së dhënë, pra një ndriçim i çiltër, skenografi më ambientale e të përpunuar me mjaft mjeshtri nga mysafiri prej qytetit të Durrësit, do ta bënte shfaqjen më të realizuar artistikisht. Mjerisht libri, filmi dhe teatri që janë të lidhura shumë me njëra tjetrën ka ngelur ende larg auditoriumit të gjerë, dhe askush nuk pyet pse ndodh kjo, dhe cilat mund të jenë pasojat e një gjendje të tillë shpirtërore dhe edukative për të krijuar një kulturë te lexuesit. Shumë studiues e kanë thënë , por edhe kjo po shihet,se së fundi po ballafaqohemi me krizën e publikut. E njëjta pasqyrë është reflektuar edhe në disa paraqitje në lëmit muzikore dhe teatrore,  që shumica prej tyre janë regjistruar si kronikë e rëndomtë, pa u vërejtur fare nga qytetarët dhe artdashësit gjilanas. Qytetarët pyesin më të drejtë, se kur do të kemi një kinema në  qytet,  në teatër një shfaqje të mirëfilltë skenike apo një festival të dramës, pantomimave, komedisë,e jo kopje e festivaleve të tjera, por tablo të natyrshme artistike origjinale.  Apo, ndoshta, aq u bën atyre që merren me këto gjëra, që janë aq të ndjeshme, me peshë dhe përgjegjësi profesionale në sferën artistike, sociale dhe kulturore. Kësaj pune, as që ia varin fort edhe institucionet kulturore, sepse u bë çka u bë është punë e papërgjegjshme e atyre që merren me to, pavarësisht se kanë ecur keq dhe kanë lënë hije sa për të thënë. Është kohë e përgjumjes kulturore kjo, apo… Si përfundim: gjithë veprimtaria kulturore është bërë për hir të formës,  se sa për vlerë dhe qëllime artistike. Këto, pra janë kryesisht ato ngjarje që e karakterizojnë sferën e kulturës në Gjilan.  Shekulli, Tiranë, korrik 2003 N.R.
 Sipas një vendimi të 18 dhjetorit 2003, Kuvendi i Komunës, i cili ndanë paga mujore për 21 punëtorë të stafit drejtues, menaxher, mirëmbajtës, teknik dhe artistik. Po sipas kësaj, KK-ja i jep në shfrytëzim Teatrit hapësirën e objektit që ka pasuar më herët, por edhe pas luftës së fundit në Kosovë, ndërtesë e cila është  rinovuar sivjet me një pamje simbolike. Ajo ka  sallën e shfaqjeve  të përgjegjshme, një skenë përmasash të një gjërsie dhe një thellësie standarde, ka edhe skenën e vogël, katër grimore, punëtoritë e garderobierit, parukierit, skenografit, si dhe hapësirë tjetër për nevoja të tjera, që i duhen një institucioni të mirëfilltë teatror.  Jahi Jahiu, dramaturg, i cili ka realizuar  tri projekte madhore dhe të adaptuara për skenë me të cilat gati se identifikohet ky teatër,  ka punuar gjatë viteve të ’80-ta në Televizionin e Prishtinës në programin e dramës, ndërsa aktualisht  është drejtor i Teatrit Kombëtar të Gjilanit. Jahiu, dramaturg dhe njohës i teatrit, e konsideron se “krijimi i institucioneve kulturore dhe veprimtaria stabile e tyre në Kosovë po neglizhohet   pa fajin e atyre të cilët merren me këtë punë profesionalisht, dhe këta sikur i bren ndërgjegjja që nuk po mund ta bëjnë teatrin që të jetë vërtetë një tempull i Talie”.  Ai thotë se “teatër profesionist, është ai institucion, i cili paguhet dhe është i përgjegjshëm për këtë veprimtari artistike, ka repertorin dhe trupën profesioniste, i cili merret me vlera dhe shfaqje profesionale”. Teatri i Gjilanit shpallët edhe formalisht, teatër profesionist, andaj kjo është më shumë se simbolikë, sepse ky qytet ka një traditë të gjatë të zhvillimit të teatrit, ngase me vite  është rritur dhe ngritur gjithnjë e më shumë duke i ofruar publikut shfaqje të suksesshme që gjithmonë janë pëlqyer dhe kanë marrë pjesë në shumë festivale teatrore.  Prandaj, pikërisht për këtë qëllim bëhet avancimi i tij në teatër profesionist, sepse ka ardhur koha  t`i njihen sukseset, dhe Ministria KRS me të drejtë ka marrë obligim ta financoj në koordinim me komunën”, u tha me rastin e shpalljes së Teatrit të Gjilanit, teatër profesionist. Kosova, tash e tutje, ka edhe zyrtarisht  tri teatro të këtilla, ku sipas  zyrtarëve, Teatri i Gjilanit i ka plotësuar disa kritere themelore për statusin e fituar të teatrit profesionist, pra i plotëson kushtet për t’u ngritur në një rang të tillë. Ministria për ta njohur si  teatër profesionist, ka pasur parasysh në rend të  parë të udhës se janë  përmbushur kushtet e parapara, andaj është vendosur që  të përkrahet ky teatër, megjithëse  bëhet e ditur se që nga vitet e ’80 e këndej ky teatër ka pasur statusin gjysmëprofesionist. Pas luftës ka realizuar projekte profesioniste, me të cilat shfaqje ka mbuluar tërë rajonin. Trajtimi i këtij teatri do të jetë, si statusi i teatrit të Gjakovës, si teatër kombëtar. Ministria e Kulturës përkrah financiarisht vetëm një staf menaxhuar, tre deri në pesë punëtorë, por kjo do të varet edhe nga mundësitë financiare që ka Ministria, sepse përpos Teatrit Kombëtar, që kryekëput mbulohet nga Ministria, pjesërisht do të financohen dhe do të ndihmohen edhe dy teatrot të Gjakovës dhe ai i Gjilanit, në bashkëpunim me komunat përkatëse.  Por për vitin kalendarik 2003-2004 e ka lënë jashtë buxhetit, dhe nën mëshirën e dorëdhënësve dhe me paga që nuk dallon nga ai i statusit të më hershëm. Një avancim i tillë  nderon edhe plejadën e shkrimtarëve dhe artistëve me në elitën krijuese dhe artistike të Gjilanit, që aq shumë  kontribuuan për këtë teatër. Gjithashtu, i është premtuar se Gjilani gjithmonë ka për të mbështetur këtë institucion kulturor tepër të rëndësishëm, se këtë  vërtetë e meritojnë qytetarët, artdashësit, artistët e Gjilanit dhe e tërë Kosova juglindore, pra me këtë rast po u shpërblehet puna  aktorëve , që nga plejada e parë e deri tek ata  më të rinj, që kanë dal nga akademitë e arteve. Ne kemi potencial  dhe kuadro më shumë se kushdo tjetër, dhjetra studentë janë nëpër Akademi  për teatër  dhe  film, ndërsa potencialin më të madh publikun artdashës, që gjithherë mbushë sallën, do shkëlqejmë edhe më shumë përmes lojës sonë aktoreske” shprehet Jashar Shahiqi, artistë i skenës gjilanasve, duke shtuar, se “Ëndrra e kamotshme e aktorëve të këtij teatri, në fund të fundit i është bërë realitet”, ndërsa Jahiu, kthimin e tij në teatër, në të cilin vepronte që nga vitet e 70-ta, së bashku me artistët: S. Shahiqin, N.Matoshin, F. R. Mehmetin, M. Shahiqin, N. Zymberin, etj   Jahiu thotë se, ishte një obligim më shumë moral se sa material, por një situatë mjaftë konfuze ndodhi pastaj, ku për hir të do farë interesave të ngushta, si pasojë e hyrjes së politikës si kriter profesional në vend të kriterit artistik profesional, e të cilat  u reflektua negativisht në vazhdimin e punës së artistëve .                                                                               
Mbase në fund, a do të mund të bëjë dhe mbajë veten si teatër profesionist pa kuadro të tilla, kur në teatër kenë mbetur vetëm disa aktorë më shkollë të lartë të aktrimit, të tjerëve që kanë edhe përvojë në këtë skenë, si dhe tre katër kuadro tjera të akademive të artit.
Jeta teatrore pas manifestimit mulit-kulturor ”Flaka e Janarit 2007”, ku pjesa skenike ishte rrudhur ne minimum për vetëm tre-kater shfaqje që do ringjallët. Repetori i Tetarit të Gjilanit në të cilën në këtë sezon 2007,  kanë hyrë tri projekte dramatike, duke përfshirë edhe një pjesë sekenike për fëmijë.

Teatri Kombëtar të Gjilan si projekt të tretë e realizon në skenë komedinë “Kumbara”

Komedia “Kumbara”, e autorit Angelo Beolko Ruzzante, në regji të Ernest Zymberit, vihet në skenë nga Teatri profesional i Gjilanit , komedia “Kumbara”, është përkthyer nga Hasan Bunjaku. Projekt ky  i mbështetur nga Ministria e Kulturës, e cila është  realizuar nga Erson Zymberi, regjisor, Muharrem Sylejmani, asistent regjie,  luajtur nga aktorët: Kushtrim Sheremeti, Adriana Matoshi, Ard Islami, Ernest Zymberi, Kushtrim Qerimi dhe Ramadan Kurti. Vepra e kjo e këtij autori, që për herë të parë po vihet në njërën ndër skenat e teatrove shqiptare, në regji të regjisorit Erson Zymberi. Erson Zymberi, regjisor thotë se “vepra e autorit Angelo Beolko Ruzzante, që i takon autorëve të shekullit XVI-të, vjen për herë të parë në Gjilan, vepër që ka për subjekt që të thumbohet gjuha e një shtrese të caktuar njerëzish, duke mos i lënë anash sjelljet dhe veset e tyre në raport me gruan.Risi që sjell shfaqja enë regji të Erson Zymberi, duke u futur elemente të kohës si edhe elemente më moderne, gjuhë që është përdorur  dhe ka bërë shfaqjen aq aktuale sa që pret të komunikon shumë lirshëm me publikun, duke që problemet e asaj kohe janë universale në kohë dhe hapësirë dhe janë aktuale edhe tani. Në skenë gjuha dhe elementet tjera përbërse të skenës ka bërë që t’i thumbojë e të jap një mesazh për këto probleme që po vazhdojnë të ndodhin edhe tani sidomos kur është pyetje mardhënjet me gruan. Shfaqjen e ka shpërfaqur, duke e përkap dhe bartë shumë mirë në atë kohë që trajtohet në veprën e autorit Angelo Beolko Ruzzante, për faktin që këta aktorë të rinj e kanë marrë atë temë mjaftueshme e mirë dhe loja e tyre është  bërë interesante, duke përfshirë edhe kostumografinë Fitore Isufi, për koreografinë, Bekim Korqa, muzika, Florim Gagica, dritat, Fatmir Halili, realizator të skenografisë, Medi Hoti, Haki Aliu dhe Fehmi Hoti, rrobaqepëse, Bahrije Kurtalani dhe organizator, Raif Haziri.