90 vjet nga ekzekutimi i Mata Harit

"La femme fatale" u pushkatua nga francezet, pasi akuzohej se ishte spiune e gjermaneve

Femra m? e famshme e t? gjitha koh?rave n? historin? e spiunazhit, e njohur ndryshe me emrin skenik Mata Hari, q? u b? sinonim i misterit dhe joshjes, u pushkatua plot 90 vjet m? par?, 15 tetorin e vitit 1917, n? poligonin ushtarak francez t? Vincennas, pasi akuzohej se ishte spiune e gjerman?ve n? koh?n e Luft?s s? Par? Bot?rore. K?rcimtarja ekzotike, q? "?mendi" zyrtar?t m? t? lart? t? asaj kohe, ishte vet?m 41 vje?e dit?n kur u pushkatua. Por, p?r nj? personazh kaq t? ve?ant?, edhe momenti fatal i ekzekutimit nuk mund t? krahasohet me nj? "ceremoni" normale. K?shtu, mbi sjelljen e Margherita Gertrude Zelle, (ky ?sht? emri i saj i v?rtet?) p?rpara skuadr?s s? ekzekutimit t? ngarkuar p?r ta q?lluar p?r vdekje, gjat? gjith? koh?s kan? lul?zuar legjenda dhe thashetheme nga m? t? ndryshmet. Madje, ka edhe nga ata q? thon? se ushtar?ve t? tog?s s? ekzekutimit iu lidh?n syt? p?r t? parandaluar rrezikun q? mund t? kusht?zohej nga sjellja karizmatike e spiunes bukuroshe, e gatshme t? b?nte nj? sjellje jo morale edhe n? prezenc?n e tyre. Po sipas z?rave q? qarkullojn?, Mata Hari e kishte p?rballuar shum? leht? k?t? prov? t? v?shtir? t? jet?s, duke treguar se ishte m? se e qet?, madje n? ?astin m? t? tmerrsh?m, p?rpara goditjes, i kishte par? qet?sisht n? sy dhe plot ?mb?lsi ekzekutuesit e saj, duke u d?rguar edhe puthje. Pamja erotike e valltares holandeze dhe veprimet e saj nuk mund t? ndaleshin para asgj?je. K?shtu, sipas z?rave, q? nuk jan? konfirmuar kurr?, vet?m pak ?aste para se t? pushkatohej, Mata Hari kishte hequr fustanin dhe kishte k?rkuar q? ta pushkatonin nudo. Detaje k?to q? ndoshta do t? ndihmojn? akoma m? shum? p?r t? hedhur drit? mbi mitin e agjentesh sekrete bukuroshe prej afro nj? shekulli.

Fakte mbi 15 tetorin e vitit 1917

At? m?ngjes Mata Hari ishte zgjuar her?t. E dinte se ?far? e priste, por pavar?sisht k?saj nuk tregoi asnj? shenj? emocioni, ashtu si? kishte b?r? gjat? gjith? procesit t? gjykimit. N? or?n 4 t? m?ngjesit, komandanti i tog?s s? pushkatimit kishte shkuar n? qelin? e saj. Pasi i k?rkoi murgesh?s q? ta zgjonte, priti me durim derisa ajo veshi pallton e saj. Gruaja e d?nuar me vdekje i tha: "?sht? ftoht?. Fjeta kaq mir?. Po t? ishte ndonj? dit? tjet?r nuk do ta kisha falur q? m? zgjove kaq her?t. Pse e keni k?t? zakon t‘i ekzekutoni njer?zit n? t? gdhir?? N? Indi ?sht? e kund?rta. T? ekzekutojn? n? mbr?mje. Po t? ishte k?shtu do t? preferoja t? shkoja n? Vincennes (vendi i ekzekutimit) pas nj? dreke t? mir?. M? jep pak ?orapet. Dua gjithmon? t? jem e veshur mir?". Pasi pudrosi fytyr?n, spiunia ia b?ri me kok? komandantit t? ekzekutimit, duke i th?n?: "Zot?ri. Jam gati!" U ?ua n? pyllin parisian t? Vincennes, nj? vend ku kryheshin zakonisht pushkatimet dhe gjithashtu zon? qitjeje p?r ushtar?t francez?. N? ledhin e poligonit t? qitjes e prisnin rreth 30 ushtar? t? vendosur n? tri radh? me arm?t e mbushura, helmet?n n? kok? dhe uniformat boj?qielli. E d?nuara ishte e shoq?ruar nga dy murgesha, nj? prift dhe nga avokati i saj. Mata Hari kishte veshur nj? fustan gri, kapot? blu t? err?t dhe nj? kapele t? madhe prej kashte q? i mbulonte fytyr?n. Madje, shtyu me krenari nj? ushtar t? ri t? emocionuar, teksa donte t‘i mbyllte syt?. Nga toga avancuan 12 ushtar?t q? duhej t? merreshin me ekzekutimin. Nga 11 plumbat me t? cil?t u q?llua, tri p?rshkuan trupin e Mata Harit dhe nj?ri e kishte prekur drejt e n? zem?r. Megjithat?, nuk ishte nevoja e nj? goditjeje n? zverk, si? b?hej zakonisht n? raste t? tilla.
Nj? ushtar u afrua dhe tha me z? t? lart?: "Askush t? mos e prek? kufom?n?" Ishte formula q? thuhej pas ekzekutimit q? nuk mori p?rgjigje. At?her?, sipas ligjit, trupi u ?ua n? Institutin e Mjek?sis? Ligjore, ku koka iu shk?put nga trupi p?r t‘u ruajtur n? muzeun e anatomis? n? Paris. Ajo q? ngeli u varros n? nj? grop? t? zakonshme.

Nga balerin? sensuale, n? spiune p?r gjerman?t

V?rtet q? kan? kaluar plot 90 vjet nga goditjet e skuadr?s s? pushkatimit, q? n? 15 tetor 1917 i dhan? fund jet?s s? Margherita Gertrude Zelle, duke krijuar n? t? nj?jtin ?ast edhe mitin e Mata Harit, q? kaloi n? histori si emblem? e t? gjitha spiuneve. Margherita lindi m? 7 gusht t? vitit 1876 n? Leuuwarden, Holand?. Pas nj? f?mij?rie shum? t? v?shtir? -prind?rit u ndan? p?r shkak t? problemeve ekonomike, nd?rsa ajo mbeti me t? ?m?n q? vdiq vet?m pak vite m? von?. Kur ishte 20 vje?e iu p?rgjigj k?rkes?s p?r martes? t? nj? zyrtari rreth 20 vjet m? t? madh se ajo. Vitet e para qen? shum? t? lumtura; u transferuan n? Indonezi dhe lind?n 2 f?mij?. Pastaj ndodhi tragjedia: vdekja e papritur e djalit t? madh, p?r shkak t? nj? helmimi misterioz dhe grindjet e vazhdueshme me bashk?shortin e ?uan drejt ndarjes. Pasi mbeti e vetme, duke braktisur edhe profesionin e m?sueses, u transferua n? Paris dhe filloi t? k?rkonte fatin si balerin? ekzotike e eksperte p?r vall?zimet orientale. Me emrin skenik Mata Hari (Syt? e m?ngjesit n? gjuh?n indoneziane) shum? shpejt arriti nj? sukses t? paimagjinuesh?m n? qytete t? ndryshme t? Evrop?s. Asaj iu atribuuan, nuk dihet n?se jan? shpifje ose t? v?rteta, flirtet dashurore dhe lidhjet me ministrat, eksponent? politik? e ushtarak? t? lart?, duke rritur popullaritetin e saj dhe duke e b?r? nj?koh?sisht nj? div? t? asaj kohe, por gjithashtu duke rritur edhe dyshimet rreth figur?s s? saj. Dyshime q? u konkretizuan kur u akuzua p?r spiunazh. Mata Harit iu vu numri agjenturor gjerman "H.21", ku H, si? u m?sua m? von? nga kund?rzbulimi aleat, p?rdorej p?r spiun?t e rekrutuar para gushtit t? vitit 1914. Kur filloi lufta n? vitin 1914, Mata Hari ishte nj? spiune me p?rvoj? p?r Gjermanin?, vend q? ajo e adoptoi edhe p?r atdhe. Por ajo u zbulua nga francez?t, t? cil?ve u kishte premtuar gjithashtu bashk?punim. Pas k?saj, n? nj? gjyq t? posa??m ata mor?n vendimin q? ta pushkatonin. Megjithat?, historian?t kan? debatuar gjat? k?tyre viteve n?se Mata Hari duhej konsideruar nj? agjente e infiltruar gjermane n? Franc? n? nj? periudh? shum? t? r?nd?sishme p?r fatet e Evrop?s apo n? t? kund?rt personazhi i saj i dykuptimt? dhe intrigues, p?rve?se shum? popullor, mund t? ket? sh?rbyer si "kurban" p?r t? larguar v?mendjen nga zhvillimet e operacioneve ushtarake t? luft?s s? madhe dhe t? gjenin n? t? nj?jt?n koh? nj? fajtor t? thjesht? dhe t? pambrojtur. Margherita u rebelua ndaj k?tij fati dhe luftoi deri n? fund p?r t? hedhur posht? akuzat q? ju b?n?, duke e quajtur veten t? pafajshme. Megjithat?, kjo nuk mjaftoi p?r t? ndryshuar verdiktin e Gjykat?s Franceze, e cila e d?noi duke e cil?suar nj? spiune gjermane. Sipas vendimit, n? nj? gjyq t? posa??m u vendos q? n? 15 tetorin e vitit 1917 t‘i jepej fund jet?s dhe mitit t? saj. Por, edhe pas vdekjes s? saj, ashtu si? tregojn? kronikat e m?vonshme, ishte nj? grua e denj? p?r t‘u quajtur div?.