Kulturë

Demir Krasniqi: Vallja e Gjilanit

E hene, 15.02.2010, 09:38 PM

Nga thesari i folklorit tonë muzikor:

VALLJA E GJILANIT

Nga Demir KRASNIQI

Vallet popullore burimore nga regjioni i Anamoravës , pa dyshim se janë ndër perlat më të bukura të artit të vallëzimit popullor në trojet shqiptare . Ato përbëjnë një thesar shumë të çmueshëm dhe të begatshëm në trashëgiminë tonë kulturore e shpirtërore.

Arti i vallëzimit tradicional popullor në regjionin e Anamoravës , ka qenë shumë i zhvilluar brez pas brezi dhe kjo traditë vazhdon të ruhet e të kultivohet me besnikëri të madhe edhe në ditët e sotme.

Regjioni i Anamoravës , duke përfshirë këtu qytetet: Gjilan, Viti, Kamenicë, Bujanoc, Preshevë, Kumanovë, Malësinë e Karadakut deri te Shkupi dhe Malësinë e Gollakut deri tek Medvegja, është shumë i pasur me valle të ndryshme popullore , që kanë një kolorit shumë të begatshëm si nga ana melodike, ashtu edhe nga ana ritmike. Ato dallojnë dukshëm edhe për kah mënyra e vallëzimit , nga vallet tradicionale të krahinave tjera shqiptare .

Meloditë e valleve popullore të Anamoravës janë shumë të zhvilluara , kurse ritmet i kanë të përziera dhe në masat katërpjesore , në të cilat karakteristikë e veçantë është përdorimi i vazhdueshëm i triolave , të cilat ua shtojnë edhe më tepër begatinë e tyre artistike .

Vallet popullore të Anamoravës , kryesisht janë valle burrash me karaktere luftarake dhe ato vallëzohen në rresht: krah për krahu, brez për brezi dhe dorë për dore.

Në mesin e dhjetëra valleve popullore burimore nga regjioni i Anamoravës, të cilat kryesisht mbajnë emërtimet në bazë të vendbanimeve prej nga kanë lindur ato , pa dyshim se vallja më e bukur, më e preferuar dhe më e popullarizuar është “Vallja e Gjilanit”.

Kjo valle është e krijuar në masën ritmike 4/4 e cila fund e krye është e zbukuruar me triola . Ka një melodi shumë të zhvilluar në katër fraza muzikore e cila shtrihet në një ambitus brenda një oktave. Ka karakter luftarak dhe luhet ekskluzivisht nga grupet e burrave. Ajo përcillet zakonisht me surle e tupan , por edhe më bukur tingëllon kur përcillet me formacione orkestrale nga instrumentet e fabrikuara .

Arsyeja kryesore e cila më shtyri që të merrem me këtë temë, është fakti se këtë valle të bukur autoktone shqiptare , kohë pas kohe janë munduar që ta përvetësojnë si pronë të vetën :serbët, maqedonët, turqit dhe romët ?!

Duke pasur parasysh këto tendenca si dhe trendët aktuale të rrymave të muzikës moderne elektronike , të cilat herë pas here po i lënë nën hije vlerat e mirëfillta tradicionale , më lindi ideja që melodisë së kësaj valleje të bukur t’ia shtoi edhe një tekst adekuat, ku gjatë vallëzimit të kësaj valleje – valltarët mund edhe të këndojnë.

Me aplikimin e tekstit të kësaj valleje, shpresoj se do të ringjallet një këngë e bukur e vallëzuar e cila do t’ia zgjas jetën së pakut edhe për një shekull “Valles së Gjilanit!”

Pra, teksti i adaptuar në bazë të melodisë së kësaj valleje , përfshinë një tërësi prej katër strofash , mu ashtu si që i ka katër fraza melodike , në këtë mënyrë që tërësia prej katër strofave paraqet një bllok si strofë të parë të këngës :

Jehojnë fushat dhe bregoret

Në Moravë e në Malësi ...

Plot dasmorë janë mbushë oborret ,

Valon shqipja kuqezi .

T’ rijë e t’ reja dorë për dore ,

Krah për krah e brez për brez ,

Hedhin vallet burrërore

Që nga mbrëmja deri n’ mëngjes .

Krismave të tupanit , hej ,

Larg u shkon jehona ...

Vallja e Gjilanit , hej,

Asht valle e jona !