Mendime

Prend Buzhala: Pjetër Budi (Poemë)

E hene, 18.01.2010, 04:48 PM

Prend Buzhala u lind më 1 nëntor 1951 në Çabiq të Klinës. Filloren e kreu në Ujëmirë, gjimnazin në Klinë, fakultetin filologjik (gjuhë e letërsi shqipe) në Prishtinë. I ndoqi edhe studimet postdiplomike, po për shkak të burgosjes politike më 1982, iu ndërprenë nga regjimi i kohës, ashtu siç iu ndalua edhe botimi i shkrimeve dhe e drejta e punësimit.

Shkrime letrare botoi prej vitit 1967. Shkruan poezi, prozë, kritika e studime letrare, publicistikë. Gjatë tri dekadave të fundit ishte i angazhuar në lëvizjet nacionale, politike e kulturore të kohës. Për këtë arsye, për dy dekada rresht u përndoq nga organet shtetërore të ish Jugosllavisë e sidomos nga ato serbe, kështu që gjatë viteve '90 të shekullit që e lamë pas, u arrestua e u keqtrajtua dhjetëra e dhjetëra herë nga milicia e paramilitarët serbianë. Për arrestimin e fundit të tij, lexo: http://www.kosova.com/arkivi1997/i980602c.htm.

Gjatë luftës së fundit në Kosovë, raportonte nga zonat e luftës për disa media. Punoi profesor i gjuhës e letërsisë shqipe në shkollën e mesme të Klinës (1976-1982, 1992-1996), drejtues i arsimit komunal të Klinës (1995-1999), redaktor në gazetat “Fjala” (1990) e “Bashkimi” (1991) të Prishtinës, korrespondent i gazetave “Bujku” e “Rilindja” (1995-shkurt 2002), pastaj te “Epoka e re”, Radio Rilindja, “Express” i Prishtinës, redaktor i faqeve të kulturë në të përjavshmen “Focus” të Prishtinës (2006-2008). Punoi edhe zyrtar arsimi (2001-2003). Tash është drejtues i Bibliotekës Publike “Kongresi i Manastirit” në Klinë. Ka qenë ndër themeluesit e themelues i disa revistave lokale të Klinës, si “Jehona e Dukajginit “ (vitet ’70 e këndej), “Ylli”, “Synimet”, “Tribuna”, “Profili” etj. Është redaktor e recensues i qindra botimeve në dy dekadat e fundit.

Disa nga çmimet letrare e publicistike:

Çmimi i gazetës “Rilindja” për gazetarin më të mirë të decenies gjatë viteve ’90, 12 shkurt 1999,

Çmimi “Agim Ramadani”, në Takimet e Dom Mikelit, Stubëll, shtator 2008, për poezinë më të mirë, me titull “Nga ligjërimet e Nji Plake Ditën e Shën Premtes”,

Çmimi ”Ora e Tahir Deskut” për veprën më të mirë, “Kode poetike të mbijetesës shpirtërore”, shtator 2009, Klinë,

Çmimi “Fondi Akil Mark Koci”, për kontribut në kulturë e në krijimatrinë artistike, në Takimet e Dom Mikelit, Stubëll, shtator 2009.

I. Veprat në poezi:

O Amë, o Amë, 1995.

Për kë bie këmbanë e re, 1998.

Shtatë seanca pranë Apokalipsit, 1998.

II. Kritika, studime monografike, vështrime:

Metafora e vendlindjes, 1999.

Përqasje estetike, 2000.

Ex libris - I, 2003.

Odeoni i fjalës, 2003.

Shkrimtari pranë buzëqeshjes. Studim mono-grafik për letërsinë për fëmijë të Ali Huruglicës, 2005.

Muza e zemrës, 2006.

Temë dhe tekst,- Shkup, 2006.

Muza e Kujtesës, 2007.

Aty ku krizat i besohen engjëllit, (Ndërko-munikime estetike: arti - literatura – lufta), 2008.

Res Publica e shkrimtarit, (Ese, trajtesa), 2008.

Kode poetike të mbijetesës shpirtërore/ Mbi romanet për të rritur të Anton Nikë Berishës, Argeta LMG, Tiranë, 2009.

Gjenitivi i lirikës - poezia e Mirko Gashit, 2009.

III. Roman:

Moisiu fluturonte me Qerren e Zjarrtë, 2003.

IV. Publicistikë:

Lartësimi i lirisë. Monografi për mësuesin dëshmor Ismet Rrahmani, 2002.

V. Përgartiti për shtyp:

Testament letrar, Mendimi kritik për veprën e Ramadan Mehmetit, me komente, Prishtinë 2008.

Të kuvendosh nën shenjën e Euterpës, Intervista të Akil Mark Kocit dhënë mediave 1976-2008, Prishtinë 2009.

PREND BUZHALA, poemë

PJETËR BUDI

(1566 – 1622)

(Oratorium në shtatë paradigma të flisë së përjetshme)

Libri i Botës Sanë të Dashtun, I

Unë, Pjetër Budi, i lemë në Guri të bardhë të Matit

buzë Malësisë,

Unë, tue kujtuom se ka pak gjëra të shkruara

për botën tonë, vendosa të shkruaj,

Unë, vendosa, aty ku flitet gjuha jonë fjalëvigmë,

jetën ta bëj Libër të Botës Sanë të Dashtun –

aty ku shtrohet në tryezë Buka

(e mblidhe trohat e shpirtit në Kryqin e Bartur

në pirgjet e përndritshme të jetës së brendshme

aty ku Ujit e Gjellës i jep shije Krypa,

(e bëhesh njeri I Uratës së Flijimit

për të ndritur në Dhé

si në mikpritjen vllaznore të Lazrit)

aty ku kohët e rrugët i drejton Zemra,

të shkruhet Libri i Botës Sanë të Dashtun.

Libër që nuk mund të lexohet vetëm me shkronja

le të jetë,

Libër që Polemi e lexon në rrugën e tij të Flakës

le të bëhet

Libër që vizaton me bardhësi plisi

hartën e shqiptimit të fjalëve,

le të nyjëtohet.

Letër Kardinal Gocadinit, I

Imzot, kardinal Gocadini, pot a nis këtë Letër

me besim të madh

se do të na ndihmoni.

Po ta nis këtë Letër më 15 shtator 1621.

Duhen tridhjetë vjet për të dhënë

Projektin e një Kryengritjeje,

për t’i mbaruar kikat e lirisë.

Fjalën e Thirrjes e presin tridhjetëmijë luftëtarë

e ta shqiptojnë në Sheshin e Nderit

përfalshëm atë fjalën e përjetshme: At Dhé.

Po ta nis këtë Letër,

Unë,

misionari, vjershëtori i vobtë, përkthyesi

e luftëtari me litar rreth zhguni

nga caqet e Botës Sanë rrethuar me fise besëpakë

të dyndur këndej nga ferri i rruzullimit

në Tokën e Shenjtë të Ilionit nga Dardania,

tani të lidhur kambë e duer në botën vuajtjepasosur

e ankthpritjesh

në botën shtigjehumbur

e litarvarjesh. Në shpatulla i rri

Kryqi I Shenjëdëshpërimit të thellë

si një fatkeqësi që përhapet në Fletët e Jetës

e të rrëmben në thellësi të errëta gjeratoresh:

e ta shkëput Fletëshpatoren: Idealin

(në krah shqiponje),

i cili, si shkulm gjaku,

të zbërthehet

në Fletën e Zhgënjimit.

E ta rrëmben Fletën e Vatrës:

bota t’i merr në të katër anët trimat, të lënguarit,

t’i rrëmben të gjallët të vdesin hijshëm,

t’i rrëmben të vdekurit të gjallojnë bukur.

Udhët duhet t’i kenë takimet e kryqëzimet e tyre

në bjeshkë. Fiset e shkelura e ruajnë një gjak.

I kam miq e vllazën pa dallim feje.

Shamia me lule duhet të valojë,

bari i shkelur nga kamba e turkut le të gufojë.

Malësorët në Kuç e në Lezhë, në Çermenikë e në Dibër

deri aty ku shqiptohen fjalët Bukë, Krypë e Zemër

i donë afër vetes Vdekjen dhe Kangën.

Eh, këta malësorët e mi,

një shpatë e mbajnë

edhe kur ëndërrojnë në pranga e zindane ,

edhe kur ringjallen mbas një jetëthyerjeje,

edhe kur zhyten thellë në ndajnatën e robnisë,

kur gjithçka përkulet në gjumin e jetës, -

ata bëhen yje dhe shpallin kryengritje të panumërta

kundër errësirës.

Si populli fatprerë

që i zgjohet mëria

dhe i sulmon perënditë e blasfemuara.

E shpallin Thirrjen e Jetës:

Humbjen e Madhe që nuk është kurrë disfatë

- është rast i volitshëm, Imzot,

se Turku lufton me të tjerët.

Libri i Botës Sanë të Dashtun, II

Prandaj

më lexo, Ti malsor, në konakun tënd me hir hyjnie

kur mikun e pret me kuleç

dhe kur në mbrëmje nipave u rrëfen histori,

më lëçit, Ti, Njeri i Bukës, Krypës dhe Zemrës,

që ndez strallin shkrepëtimçar e përvëlues

të dashurisë arbnore,

që zemrën e bën flamur miqësie mes popujsh,

më këndo, Ti, Legjendë e Besës që krijon një Konstandin

dhe Ti, Legjendë e Tokës së Premtuar që e krijon

Moisiun e arratisjeve, shpresave dhe kalvareve.

Shqip të mundënj me rrëfyem

ndonjë kankë të re e pëlqyer nga vetë Zoti,

Të mos e lëmë gjuha të vdaret e të bdruhet.

E ky ligjërim është te Dritë e Hyjit,

e ka zinë brenda vetes, zinë e Shekullit të Zi

jeta nuk shkohet pa vepruom gja

kundër Djallit të mallëkuom që na zhbëri e vdari qenien

që shtiu leqtë nd’Arbënë.

Sikur vrapojnë për ta parë Atin

në maje të malit nd’Arbënë a në Galile

mbas Ringjalljes së Jezusit,

ashtu Zemëra më gjet të lirë

për ta rikënduar Librin e Shenjtë

me gjëmët e jetës së Arbënit, me shenjtërinë e vuajtjes,

me mundimet e mia nga fundi i shpirtit

te Kangë e moçme e vjershërisë

këtë Libër me mbaruom.

Vetëm jeta të mos na shuhet kurrë te Diell i Ri.

Shembëlla e Përshpirtshme

E le Gurin e Bardhë

në andrrat e Kohës që gjëmon

dhe shkove të shpërndash therorshëm

frymën e Librit të Botës Sanë të Dashtun

në Shkup e Tivar e Ulpianë e Arbëni.

Shembëllën e Përshpirtshme e kishe

në rrugën e shenjtëruar për Liri,

në mjeshtrinë e shkrimit të librave.

E rruga kishte aq leqe, aq hone, aq kryqe.

Ku janë rrugët, kush i fshiu prej faqes së Dheut?

I vetëm me peshën e Arbënit në shpirt

e shpirti ish aq i sfilitur.

Sikur e bart peshën e kryqit në Golgotë

nën britmat armike, nën fyerjet e akuzat

e farisenjve me shenja kryqi.

Po as mëkati as armiku sikur nuk kanë pushtet aty.

I vetmi pushtet që e nënshtron

është dashuria ndaj Hyjit, ndaj Arbënit.

I vetmi pushtet mbi të mbaztët e jetës,

mbi mortjen që rrëzon djemtë e ri,

pleqtë bujarë dhe trimat sqimatarë,

letërorët, pernadorët, gratë dhe vashat.

Çelja e Syrit

T’u nçelënë syytë të shumëve, Tinëzot,

po i shkruaj këta libra, me Sibilën për dore (po thonë):

T’pagoiëvet me folë

E t’shurdhëvet me ndëgjuom.

A nuk është kjo dëshira e Bariut të Mirë?

A nuk është ky popull delja e humbur?

Po ku mbetën të nëntëdhjetenëntë delet tjera?

Unë nuk po i shoh delet tjera.

Delen time të humbur e njoh mirë.

Shih si është kjo grigjë e bardhë

plisëbardhësh, grash të veshura në të bardha,

fëmijësh si flutura të bardha.

Oh, jo! Grigja bredh nëpër pyje të errët,

bredh nëpër natë duke kërkuar shtegun, dritën.

E ka humbur vetveten dhe tash vetveten kërkon.

A ka kërkim më të rëndë, më të vështirë?

A ka bredhje më të dhembshme?

E zënë nga mallkimet, grigja s’ka çka të hajë:

ha terrin, ha gur e dru, ha ëndrrat e veta,

ka humbur në natën e kalvareve, në terrin e vuajtjeve.

Më ndje, Imzot, humba mbas grigjës, nëpër natë,

po kërkoj pak dritë me letrat e mia, me këta libra,

me uratat, hymnet, poezitë, homilitë dhe ritualet.

Po i shkruaj librat rrethuar me armiq,

Rrethuar nga nata e errët në Golgotë.

Zemra thamë e përthamë, zemra si dru

sytë akull i ngritë të padenjë ta shohin Qiellin,

këtu askush askënd nuk e njeh.

Ujët dhe Gjaku i sakramenteve

A thua Hyji qenka i dashuruar vetëm në lutje,

paska prirje vetëm të fshihet nga Njeriu?

A mos je edhe ti i vetëm,

posi teologët që e braktisën Jezusin?

A nuk të shesin edhe ty për 30 aspra?

Janë pesë udhëtarë që të rrethojnë në barkë,

Ndër ta edhe famullitari Nikollë Leka, oh Zot!

Pesë vetë me emrin e Judës.

Ishte ditë Krishtlindjesh e vitit 1622.

A nuk është hyjnore kjo?

Shih: të bukurën që shtrihet kudo përreth Arbënisë,

preke, ta ndjesh dhe merr frymë thellë: shih malet

e shtigjet e errëta, ku e ruajnë grigjën e humbur.

Andej janë kelmendasit, natë e ditë

me armë në dorë. Andej janë Krujë e Duagjin

që i dolën turkut prej dore.

Janë viset e Skënderbeut: Matia, Benda, Kurbini,

Tamadheja e Çermenika,

janë Ohri, Elbasani dhe Vlora, krahina t’Epirit.

Më duhet të shpejtoj nëpër krahinat t’Arbënit,

në Ulpianë e Shkup e Ohër, ku u vduer besimi

për ta çuar edhe andej një uratë kushtrimi

nga Kuvendi i Shën Mërisë së Matit.

Nga Kuvendi i Zadrimes

e nga Kuvendi i Madh i Dukagjinit, u morëm vesh

t’ ia heçim Turkut nga dora Arbërinë.

Këndej është parrizi i tokës, që quhet Arbëni:

me lumenj, peshq, gjah, kafshë, grurë e voj.

O Hyji im, më duhet të shpejtoj, ta kaloj edhe këtë vâ,

edhe këtë lumë, këtë ditë terri nëpër Golgotë.

Koha nuk pret: kush e duron tiraninë e Turkut,

Herodin me pamje sultanësh?

Imzot Pjetri e shikon Arbëninë

si Zoti kur e vështron botën.

E ku ka vështrim më të plotë?

Ku u zhduk Abeli?

Lëreni Abelin e drejtë të vijë tek Pjetri.

Hiçju Jezusit, këtij blasfemuesi, trazuesi e mashtruesi -

thanë ajo turmë teologësh dhe e gozhduan në kryqin e kriminelit.

Dhe pamjet e tij në kryq udhëtojnë nëpër kohë

tek i drejtojnë kahjet e historisë.

Kryshenjti ndë gjak trupnë ia qëndisnë

Vjen edhe ndë tokë t’Arbënit.

Shikoji turmat: a s'e dënojnë në çdo kohë e në çdo epokë

revolucionarin që trazon shpirtëra,

a nuk e dërgojnë në burg, në pranga, në gijotinë?

A nuk iu zënë pritë në rrugë a në Dri të Bardhë?

Gjërpij të famakuom e kjo zogori largohet me furi.

Aty vjen Maria Shenjte, zemëra iu akulluo:

Aty ky në prag ndahen jeta e Vdekja.

Drini i Bardhë: Ujë dhe Gjak

për ta kunguar edhe tradhëtorin e mallkuom,

me emrin Judë a Turqi, a Venedik a Nikollë

a cubat që i dalin në pritë. Abeli ikën, vjen Kaini.

Ka vetëm Ujë arbëror të Drinit

dhe Gjak arbëror të Pjetrit -

ndryshe nuk do të kryhej vepra e sakramenteve

nd’Arbënë të pagëzuom:

andej kah parakalojnë plaga e Jezusit,

engjëjt dhe shenjtërit.

Pons Pilati në Gjyqin e Kallmetit

E Pilati i helmuom vjen nga kohët tjera, i lan duart

për t’u shfajësuar posi qeni i pëgamë

tani në Gjyqin e Kallmetit.

E mandej ai ahkoi drejt mjerimit të vet

kah laku e kah thika.

Nata në Golgotë duhet të zgjasë edhe disa shekuj,

me ulërimat e ujqëve e të djajve.

I dënuar në të gjitha gjyqet e të gjitha kohëve -

ku mbet urdhëri i Tenzot: mos bëj dëshmi të rreme?

Kufomat arbërore mbesin të pavarrosura,

të vrarë në të gjitha luftërat e në të gjitha vendet,

të humbur në të gjitha betejat e në pax dei,

të kryqëzuar në të gjitha kryqëzatat.

(1980, 2006)

Vërejtje: kjo tërësi poetike apo poemë është shkruar në dy kohë ndryshme, e rimarrë nga autori gjatë vitit të kaluar, në shenjë të 440-vjetorit të lindjes së Pjetër Budit).

(Vota: 10 . Mesatare: 5/5)